22 სექტემბერი 2019 წელი

საქმე N 324

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მაია მერკვილაძე, ირმა ზოიძე, ლაურა გოგოლაძე, ლიკა ზაკაშვილი, გელა მთივლიშვილი.

განმცხადებელი: ჟურნალისტიკის რესურსცენტრი

მოპასუხე: თამთა სანიკიძე, ქეთი ქაშაკაშვილი

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ჟურნალისტიკის რესურსცენტრმა, რომელიც მიიჩნევდა რომ საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ,,პირველი არხის“ საინფორმაციო პროგრამა ,,მოამბის“ 2019 წლის 29 აგვისტოს მომზადებულ სიუჟეტში დაირღვა ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-11 პრინციპი. მოპასუხე ჟურნალისტებად განისაზღვრნენ წამყვანი თამთა სანიკიძე [ქარტიის პირველი პრინციპი] და სიუჟეტის ავტორი ქეთი ქაშაკაშვილი [პირველი, მე-5 და მე-11 პრინციპი].

განცხადების განხილვას დაესწრო განმცხადებლის წარმომადგენელი, მოპასუხე ჟურნალისტები სხდომას არ დასწრებიან და არც შეპასუხება არ წარმოუდგენიათ.


სამოტივაციო ნაწილი:

ქარტიის პირველი პრინციპი “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია“. სადავო სიუჟეტი ეხებოდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის გამოხმაურებას ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის მიერ მომზადებულ საგამოძიებო ფილმზე ,,რეკლამის ეფექტი საზოგადოებრივ მაუწყებელზე“ [შემდგომ „საგამოძიებო ფილმი“], კონკრეტულად კი ამ ფილმის განხილვას საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს მიერ.

ქეთი ქაშაკაშვილის ნაწილში: სიუჟეტის ავტორი ჟურნალისტი აღნიშნავს, რომ საგამოძიებო ფილმი განიხილა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭომ და დაადგინა რომ ფილმში მითითებული გარემოებები საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესახებ არასწორია და ადგილი ჰქონდა დოკუმენტების მცდარ ინტერპრეტაციას. მოყვანილია საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის ფრაზა, რომ საგამოძიებო ფილმი სიცრუეზეა აგებული, რომ ინფორმაციის მიზანმიმართულად გაყალბება ხდება, რომ „ყველაფერი არის ტყუილი“, სადავო სიუჟეტში მოცემულია საზოგადოებრივი მაუწყებლის დეტალური განმარტება, თუ რას და რატომ თვლის ფილმში არასწორ ინფორმაციად. ამასთან აღსანიშნავია, რომ მოყვანილია მხოლოდ კონკრეტული ეპიზოდები საგამოძიებო ფილმიდან, ისიც ტექსტური სახით, რაც აჩენს იმის ალბათობას, რომ კონტექსტი შეიძლება სხვა იყო ან ფილმის სხვა ნაწილები ამ ინფორმაციას ავსებდეს ან აზუსტებდეს. ყოველივე აღნიშნულის პარალელურად სადავო სიუჟეტი არ შეიცავს მეორე მხარის, საგამოძიებო ფილმის ავტორების კომენტარს. სიუჟეტის ავტორი ფილმში აღნიშნავს, რომ „კომენტარის გაკეთება ფილმის ავტორს ვთხოვეთ, მაგრამ მან უარი განაცხადა“, ამასთან დაკავშირებით განმცხადებელმა მიუთითა რომ „[ფრაზით] ფილმის ავტორმა უარი თქვა ინტერვიუზე, რითაც შეცდომაში შეყავს [ჟურნალისტს] მაყურებელი. ფილმის ავტორი არ იმყოფებოდა თბილისში, სადაც მას სთხოვეს ინტერვიუ, ამიტომ მან შესთავაზა ,,მოამბეს“ წარმომადგენელს, რომ დაკავშირებოდნენ ფილმის პროდიუსერს, რომელიც მზად იყო ინტერვიუსთვის და გაუგზავნა შესაბამისი სატელეფონო ნომერიც. თუმცა ,,მოამბემ“ არ ისურვა პროდიუსერთან დაკავშირება. განსხვავებით სხვა მედიასაშუალებებისგან, რომლებსაც არ გასჩენიათ პრობლემა დაკავშირებოდნენ JRC [ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრი] წარმომადგენლებს და ჩაეწერათ ინტერვიუ, ,,მოამბემ“ ისარგებლა ავტორის ადგილზე არ ყოფნით და სიუჟეტში მაყურებელს დაუმალა როგორც რეალური გარემოებები, ისე JRC -ის ოფიციალური პასუხი გაჟღერებულ ბრალდებებზე“.

ქარტიის საბჭო აღნიშნავს, იმ დაშვების გათვალისწინებითაც, რომ ჟურნალისტმა სცადა მაგრამ მაინც ვერ მიიღო მეორე მხარის პოზიცია, მაინც სახეზეა მის მიერ ეთიკური ვალდებულების, ბალანსის დაცვის დარღევა. 2019 წლის 19 აგვისტოს, ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრმა გაავრცელა განცხადება, სადაც სრულად უპასუხა ფილმთან დაკავშირებით საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოზიციებს, დადასტურებული ფაქტია რომ ამ განცხადების შესახებ საზოგადოებრივი მაუწყებლისათვის ცნობილია, მაგრამ ეს განცხადება სიუჟეტში არ არის ასახული.

საზოგადოებრივი მაუწყებელმა უგულებელყო მისი, როგორც მედიის როლი და ეთიკური ვალდებულებები, სადავო სიუჟეტი მოამზადა მხოლოდ საკუთარი პოზიციიდან და მაყურებელს ასევე მხოლოდ თავისი არგუმენტები შესთავაზა. ამით არ სცა პატივი საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია, რაც თავის თავში მინიმუმ გულისხმობს იმას, რომ წარმოდგენილი იქნას ყველა მხარის პოზიცია. არ უზრუნველყო ფილმის ავტორების პოზიციის ასახვა, მით უფრო ეს პოზიცია მისთვის ცნობილი იყო. სიუჟეტში ჟურნალისტის მიერ იმის აღნიშვნას რომ „კომენტარის გაკეთება ფილმის ავტორს ვთხოვეთ, მაგრამ მან უარი განაცხადა“ საბჭო მიიჩნევს ჟურნალისტის მცდელობად, რომ ფორმალურად დაეცვა ბალანსი და ამით თავიდან აერიდებინა პასუხისმგებლობა. თუ ჟურნალისტი აცნობიერებდა მის ეთიკურ ვალდებულებას, რომ ყველა ღონე ეხმარა რათა მეორე მხარის კომენტარი მოეპოვებინა, და მისი ეს „მცდელობა“ მხოლოდ ფორმალური არ იყო, მას შეეძლო ცალსახად მიეთითებინა რომ სიუჟეტი შეიცავდა მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციას, არ იყო გადამოწმებული და ამით მაყურებლისათვის ნათელი გაეხადა სიუჟეტის ნაკლი, სწორედ ეს არის ჟურნალისტის პატიოსანი ქმედება, რომ დადგეს სუბიექტურ ინტერესზე მაღლა ეთიკური ჟურნალისტიკის პატივისცემის მიზნებისათვის, რომ დაეძლია ის გარემოება, რომ თავად წარმოადგენდა იმ მედია საშუალებას, რომელიც საგამოძიებო ფილმში მხარე იყო და სიუჟეტი მოემზადებინა არა მხარის, არამედ ეთიკური მედიის სტანდარტების პოზიციიდან.

თამთა სანიკიძის ნაწილში: წამყვანმა თამთა სანიკიძემ სიუჟეტის წარდგენისას აღნიშნა რომ საგამოძიებო ფილმი არა ერთ უზუსტობას შეიცავს, რომ ფილმში მოყვანილი ფაქტები რეალობას არ შეესაბამება და „ამაში დარწმუნება მხოლოდ ტელევიზიის საეთერო ბადის გადახედვითაც კი შესაძლებელია“. როგორც ქეთი ქაშაკაშვილის ნაწილში აღინიშნა, სიუჟეტში მითითებული ინფორმაციები არ იყო გადამოწმებული, ის რომ „ფილმი უზუსტობას შეიცავს“ საზოგადოებრივი მაუწყებლის, როგორც დაინტერესებული მხარის პოზიციაა და არა ობიექტური გარემოება/ფაქტი. შესაბამისად თამთა სანიკიძის მიერაც დაირღვა ქარტიის პირველი პრინციპი.

ქარტიის მეხუთე პრინციპი „მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება“. როგორც დაადგინა ჟურნალისტის მიერ დარღვეული იყო ქარტიის პირველი პრინციპი, მიუხედავად იმისა რომ არსებობდა“ ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრმა გაავრცელა განცხადება, ქარტიის საბჭოს სამდივნოს მიერაც საზოგადოებრივ მაუწყებელს გაეგზავნა ინფორმაცია განმცხადებლის პრეტენზიების შესახებ და სიუჟეტი არ გასწორებულა, არ გავრცელებულა დამატებით ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრის კომენტარები. აქედან გამომდინარე ცალსახაა, რომ მედიამ არ შეასწორა არაზუსტი ინფორმაცია. ყოველგვარი ეჭვის გამოსარიცხად საბჭო განმარტავს რომ არაზუსტ ინფორმაციად ქარტიის საბჭოს პრაქტიკის თანახმად ასევე ითვლება ის ინფორმაცია, რომელიც არ იყო სათანადო წესით გადამოწმებული, არ იყო ასახული მეორე მხარის პოზიცია.

ქარტიის მე-11 პრინციპი „ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები: ფაქტის განზრახ დამახინჯება“. ქარტიის საბჭომ განიხილა ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის სხვა განცხადებაც  [N 308] რომელიც ეხებოდა საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ,,პირველი არხის“ საინფორმაციო პროგრამა ,,მოამბის“ 16 აგვისტოს მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, 21:21-ზე გადაცემულ რეპორტაჟს სადაც ასევე არასწორი ინფორმაცია გავრცელდა ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრის მიერ მომზადებულ საგამოძიებო ფილმზე და იმის გათვალისწინებით რომ:

1. ამავე თემაზე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ 2019 წლის 16 აგვისტოს მომზადებულ სიუჟეტშიც არ იყო პატივცემული საზოგადოების უფლება მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.
2. 2019 წლის 19 აგვისტოს, ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრმა გაავრცელა განცხადება, სადაც სრულად უპასუხა ფილმთან დაკავშირებით საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოზიციებს და ეს შეპასუხება არ ასახულა 29 აგვისტოს სიუჟეტში, არ შესწორებულა 16 აგვისტოს სიუჟეტიც.
3. საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა იცოდა განცხადების გამოქვეყნების შესახებ.
4. საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ ერთი და იგივე თემაზე, ზედიზედ ორჯერ მომზადდა ჟურნალისტური პროდუქტი, რომელშიც დარღვეული იყო ეთიკური სტანდარტები, და ადგილი ჰქონდა ამბის გაშუქებას დაინტერესებული/სუბიექტური მხარის პოზიციიდან.

2019 წლის 29 აგვისტოს სიუჟეტში საბჭოს მოსაზრებით იკვეთება განზრახვა, რომ საზოგადოებას მიეღო ტენდენციური და დაუბალანსებელი ინფორმაცია.

სარეზოლუციო ნაწილი:

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

1. თამთა სანიკიძემ დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.
2. ქეთი ქაშაკაშვილმა დაარღვია ქარტიის 1, მე-5 და მე-11 პრინციპი.