22 სექტემბერი 2019 წელი

საქმე N 308

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მაია მერკვილაძე, ირმა ზოიძე, ლაურა გოგოლაძე, ლიკა ზაკაშვილი, გელა მთივლიშვილი.

განმცხადებელი: ჟურნალისტიკის რესურსცენტრი

მოპასუხე: რატი ხვისტანი

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ჟურნალისტიკის რესურსცენტრმა, რომელიც მიიჩნევდა რომ საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ,,პირველი არხის“ საინფორმაციო პროგრამა ,,მოამბის“ 16 აგვისტოს მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, 21:21-ზე გადაცემულ რეპორტაჟში დაირღვა ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-11 პრინციპი. რეპორტაჟი წარადგინა და შესაბამისად მოპასუხე ჟურნალისტად განისაზღვრა საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტი - რატი ხვისტანი.

განცხადების განხილვას დაესწრო განმცხადებლის წარმომადგენელი, მოპასუხე ჟურნალისტი სხდომას არ დასწრებია და არც შეპასუხება არ წარმოუდგენია.


სამოტივაციო ნაწილი: 


ქარტიის პირველი პრინციპი “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია". სადავო რეპორტაჟი იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის გამოხმაურება ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის მიერ მომზადებულ საგამოძიებო ფილმზე ,,რეკლამის ეფექტი საზოგადოებრივ მაუწყებელზე“ [შემდგომ „საგამოძიებო ფილმი“].

სადავო სიუჟეტი საგამოძიებო ფილმს აღწერს როგორც ,,მორიგი დეზინფორმაციის კამპანია პირველი არხის წინააღმდეგ“, წარმდგენი რატი ხვისტანი ასევე სრულად აჟღერებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის განცხადების ტექსტს, სადაც მითითებულია რომ საგამოძიებო ფილმით „სახეზე გვაქვს პირველი არხის, მისი საქმიანობის შესახებ ფაქტების მიზანმიმართული დამახინჯება და მათი ინტერპრეტაცია, რაც მიზნად ისახავს საზოგადოების შეცდომაში შეყვანას, მსგავსი შინაარსის პროდუქცია გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის რეპუტაციას. ფილმი აგებულია სრულიად დაუსაბუთებელ, ხშირად ურთიერთგამომრიცხავ ვარაუდებსა, ასევე გაყალბებულ ფაქტებზე და ფილმის ავტორები მათზე დაყრდნობით აკეთებენ სრულიად ალოგიკურ და მთლიანად ტყუილის შემცველ დასკვნებს“.


იმის პარალელურად რომ საგამოძიებო ფილმი მოხსენიებულია როგორც გაყალბებული, დაუსაბუთებული, ურთიერთგამომრიცხავი, სიუჟეტი არ შეიცავს ფილმის იმ ეპიზოდებს რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის აზრით არის არასწორი და ყალბი, ასევე არ არის მეორე მხარის [საგამოძიებო ფილმის ავტორების] კომენტარი, რომ მათ პასუხი გაეცათ ბრალდებებზე. რა თქმა უნდა ერთის მხრივ საზოგადოებრივი მაუწყებელი არის მხარე, რომელზეც მომზადდა საგამოძიებო ფილმი, მაგრამ მეორეს მხრივ, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, საზოგადოებრივი მაუწყებელი არის მედია, რომლის ვალდებულებაა პატივი სცეს საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია, რაც თავის თავში მინიმუმ გულისხმობს იმას, რომ წარმოდგენილი იქნას ყველა მხარის პოზიცია. სადავო სიუჟეტში საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა უგულებელყო ეს ეთიკურ ვალდებულება, მაყურებელს არ აცნობა ფილმის შინაარსი, არ უზრუნველყო ფილმის ავტორების პოზიციის ასახვა და მაყურებელს მიაწოდა მხოლოდ ცალმხრივი, საკუთარი პოზიციის ამსახველი ინფორმაცია. მაყურებლისათვის უცნობი რჩებოდა საერთოდ რომელ ფილმზე და რა ინფორმაციაზე იყო საუბარი, რომელსაც საზოგადოებრივი მაუწყებელი უწოდებდა როგორც „ყალბს“, „შეცდომაში შემყვანს“. მედია ზუსტად იმით განსხვავდება სხვა ინფორმაციის გამავრცელებელი წყაროებიდან ან მხარეებისაგან, რომ მიუხედავად იმისა რომ კონკრეტულ ამბავში შეიძლება თავად იყოს მხარე, მაინც ყოველთვის უნდა გაითვალისწინოს მისი ეთიკური ვალდებულებები, მედიის როგორც დაბალანსებული და გადამოწმებული ინფორმაციის მიმწოდებელი წყაროს ფუნქცია, ამბის მიმართ გადალახოს სუბიექტური დამოკიდებულებები და ეთიკური სტანდარტების დაცვით მიაწოდოს მაყურებელს ინფორმაცია.


ქარტიის მეხუთე პრინციპი „მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება“. სადავო სიუჟეტის გამოქვეყნების შემდეგ, 2019 წლის 19 აგვისტოს, ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრმა გაავრცელა განცხადება, სადაც სრულად უპასუხა ფილმთან დაკავშირებით საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ 2019 წლის 16 აგვისტოს გაჟღერებულ ბრალდებებს. დასტურდება რომ აღნიშნული შეპასუხება ცნობილი გახდა საზოგადოებრივი მაუწყებლისათვის, მაგრამ მათ არა თუ არა გაასწორეს 2019 წლის 16 აგვისტოს გასული სიუჟეტი, ამავე თემაზე 2019 წლის 29 აგვისტოს მომზადებულ სიუჟეტშიც კი არ მიაწოდეს მაყურებელს ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრის კომენტარი/განცხადება. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე ცალსახაა, რომ მედიამ არ შეასწორა არაზუსტი ინფორმაცია. ყოველგვარი ეჭვის გამოსარიცხად საბჭო განმარტავს რომ არაზუსტ ინფორმაციად ქარტიის საბჭოს პრაქტიკის თანახმად ასევე ითვლება ის ინფორმაცია, რომელიც არ იყო სათანადო წესით გადამოწმებული, არ იყო ასახული მეორე მხარის პოზიცია.

ქარტიის მე-11 პრინციპი „ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები: ფაქტის განზრახ დამახინჯება“.  ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ქარტიის საბჭომ ვერ მიიღო გადაწყვეტილება. ააიპ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საქმის წარმოების წესის [პუნქტი 4.7] თანახმად: „თუ კონკრეტულ გადაწყვეტილებას [პრინციპის დარღვევა ან არ დარღვევა] მხარი არ დაუჭირა მინიმუმ 5 წევრმა, გადაწყვეტილება ვერ იქნება მიღებული და ქვეყნდება სხდომის ოქმი, სადაც მიეთითება როგორც დარღვევის დადგენის მომხრე, ისე მოწინაღმდეგე საბჭოს წევრთა არგუმენტები“. მე-11 პრინციპის ჭრილში, პრინციპის დარღვევას ან არ დარღვევას მხარი არ დაუჭირა 5 წევრმა და შესაბამისად საბჭომ ვერ მიიღო გადაწყვეტილება ფაქტის გაზრახ დამახინჯებასთან დაკავშირებით. საბჭოს წევრთა ნაწილმა მიიჩნია რომ განზრახვას ადგილი არ ჰქონდა და მეორე მხარის პოზიციის გარეშე ინფორმაციის გავრცელება გამოიწვია საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ თავისი როლის და დანიშნულების არასწორად აღქმამ, რადგან ჩათვალეს რომ ამ ამბავში ისინი წარმოადგენდნენ მხოლოდ მხარეს და არ გაითვალისწინეს მათი, როგორც მედიის სტატუსი და დანიშნულება, ასევე ყურადღება მიაქციეს იმ ფაქტს, რომ ამ დროისთვის [16 აგვისტო] არ იყო გამოქვეყნებული ჟურნალისტიკის რესურს ცენტრის საპასუხო განცხადება. ხოლო საბჭოს სხვა წევრების აზრით, სწორედ ის გარემოება, რომ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა სიუჟეტი მოამზადა როგორ დაინტერესებულმა/სუბიექტურმა მხარემ, ადასტურებდა განზრახვას.

სარეზოლუციო ნაწილი:

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

1. რატი ხვისტანმა დაარღვია ქარტიის 1 და მე-5 პრინციპი.
2. მე-11 პრინციპზე გადაწყვეტილება ვერ იქნა მიღებული.