15 მაისი, 2025 წელი

საქმე N-780

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო გელაშვილი, ნინო რამიშვილი, ირაკლი მსხილაძე, თიკო ზაზაძე, თიკო დავაძე, საბა წიწიკაშვილი

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ანა კომლაძემ ტელეკომპანია “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

საბჭოს სხდომა წარიმართა ონლაინ ფორმატში.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი ანა კომლაძე. მოპასუხე მხარე სხდომას არ დასწრებია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მასალა ტელეკომპანია “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე 2025 წლის 5 მარტს გამოქვეყნდა. ის ანა კომლაძის თბილისის მერიიდან გათავისუფლებას ეხება და მასში განმცხადებელი “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერად” არის მოხსენიებული.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

სხდომაზე განმცხადებელმა განმარტა, რომ “იმედმა” მისი პოლიტიკური კუთვნილების შესახებ არაზუსტი, მასთან გადაუმოწმებელი, ინფორმაცია გაავრცელა.

განმცხადებლის თქმით, არასწორია მისი როგორც ოპოზიციის, მითუმეტეს რადიკალური ოპოზიციის, მხარდამჭერად წარმოჩენა.

განმცხადებელმა საბჭოს განუცხადა, რომ მისი ასე მოხსენიება დაუსაბუთებელი და გადაუმოწმებელია და რომ ის საკუთარ თავს მიაკუთვნებს არა ოპოზიციის, არამედ საქართველოს ევროინტეგრაციის მხარდამჭერთა რიცხვს.

სადავო მასალაში არ ჩანს, გაურკვეველია, თუ რას ეყრდნობა მოპასუხე მედია ანა კომლაძის მიმართ ტერმინის “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერი” გამოყენებისას. თუ “იმედის” ჟურნალისტს ჰქონდა რამე მტკიცებულება, რაც აუდიტორიას განმცხადებლის მხრიდან “რადიკალური ოპოზიციის მხარდაჭერაში” დაარწმუნებდა, ის რამე ფორმით, ფოტო-ვიდეო მასალით, თუნდაც ბმულის სახით, ასახული უნდა ყოფილიყო გამოქვეყნებულ მასალაში.

მაშინ როცა მედია პირს უარყოფით კონტექსტში წარმოაჩენს და, “იმედის” კონტექსტით, რადიკალიზმი ცალსახად უარყოფითი კონოტაციის მატარებელია, აუცილებელია ამ პირის პოზიციის ასახვა, მისთვის ბრალდებაზე პასუხის გაცემის შეთავაზება.

განსახილველ შემთხვევაში ასე არ მოხდა. მასალას არ ახლავს ანა კომლაძის პასუხი, არ ჩანს კომენტარის მოპოვების მცდელობა, რაც ცალსახად პირველი პრინციპის დარღვევაა.

ქარტიის საბჭოს არაერთხელ განუხილავს ტელეკომპანია “იმედის” წინააღმდეგ ისეთი საქმე, რომელშიც ის ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ მოქალაქეებს მოიხსენიებს რადიკალური ოპოზიციის აქტივისტად თუ მხარდამჭერად.

როგორც გადაწყვეტილებაში საქმეზე - “ფორმულას” პროდიუსერი ნესტან (ნენე) დალაქიშვილი “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ არის აღნიშნული, ვინაიდან ანა კომლაძე საჯაროდ ხელმისაწვდომ წყაროებში არ ახდენს იდენტიფიცირებას, როგორც “რადიკალური ოპოზიციის” ან უბრალოდ “ოპოზიციის მხარდამჭერი”, მოპასუხე მედია მასაც უნდა დაკავშირებოდა და ეს ინფორმაცია მასთან უნდა გადაემოწმებინა.

განმცხადებელი სხდომაზე სადავოდ ხდიდა ასევე “იმედის” მიერ 5 მარტს მისი სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას, მაშინ როდესაც გათავისუფლების ბრძანება ჯერ კიდევ არ არსებობდა და ის 14 მარტით თარიღდება. და იმ დროს იყო თეორიული შანსი, რომ რეორგანიზაციის მიუხედავად, ის სამსახურში მაინც დარჩენილიყო.

ქარტიის საბჭო ამ ნაწილში პრობლემად მიიჩნევს ინფორმაციის გადამოწმების სტანდარტს. მასალაში არ ჩანს, რას დაეყრდნო ტელეკომპანია “იმედი” ამ ინფორმაციის გავრცელებისას. ქარტიის საბჭო პირველი პრინციპის ფარგლებში აფასებს ჟურნალისტის მხრიდან ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობას. ინფორმაციის გამოქვეყნებამდე მისი მაქსიმალური გადამოწმებით ჟურნალისტი უზრუნველყოფს აუდიტორიის უფლებას, მიიღოს ზუსტი და სწორი ინფორმაცია.

მოცემულ შემთხვევაში, სადავო მედიაპროდუქტში არ ჩანს ჟურნალისტის მინიმალური მცდელობაც კი, გადაამოწმოს ინფორმაცია, თუნდაც მის ადრესატთან ან საჯარო დაწესებულებაში, რაც ქარტიის სტანდარტს ეწინააღმდეგება.

ამდენად, გადაუმოწმებელი და არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელებით ტელეკომპანია “იმედმა” დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭოს სამდივნომ ანა კომლაძის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა ტელეკომპანია “იმედს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მის ვალდებულებას, არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინა.

საბჭო განმარტავს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა და საფუძველი, მასალაში არსებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე ხელმისაწვდომია “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ “ქარდში” გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, რომ სადავო მასალაში ქარტიის მე-5 პრინციპი დაირღვა.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, მოპასუხე მედიამ სადავო მასალაში დაარღვია ქარტიის მე-7 პრინციპი.

მე-7 პრინციპზე მსჯელობისას ქარტიის საბჭო ყოველთვის იკვლევს დისკრიმინაციის ნიშანსა და საფუძველს.

მოცემულ შემთხვევაში, საბჭომ მიიჩნია, რომ ტელეკომპანია “იმედიმა” წაახალისა ევროკავშირში გაწევრიანების მხარდამჭერ პეტიციაზე ხელმომწერი და გათავისუფლებული საჯარო მოხელეების პოლიტიკური ნიშნით დისკრიმინაცია.

ქარტიის საბჭოს მრავალგზის აღუნიშნავს, რომ მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია. ეთიკური პრინციპების მიხედვით, დაუშვებელია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია, დაუშვებელია პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაციაც.

მოცემულ მასალაში ჟურნალისტი არათუ არ გაემიჯნა დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს, არამედ თავად იყო დისკრიმინაციის წამახალისებელი. ეს ნათლად ჩანს ქარდის ქვემოთ გაკეთებულ კომენტარებში და იმ ფეისბუქ-პოსტებში, რომლებიც “ქართული ოცნების” მხარდამჭერებმა ანა კომლაძის თბილისის მერიიდან გათავისუფლებას მიუძღვნეს.

ამ ქმედებით ტელეკომპანია “იმედმა”  ხელი შეუწყო არა მხოლოდ ანა კომლაძის, არამედ ევროკავშირში გაწევრიანების ღიად მხარდაჭერისთვის სამსახურიდან გათავისუფლებული სხვა საჯარო მოხელეების სტიგმატიზაციასა და დისკრიმინაციას. ისინი სიძულვილის ენის ობიექტად აქცია, რაც სამომავლოდ შეიძლება გახდეს იმის საწინდარი, რომ ასეთმა ადამიანებმა საკუთარი პოზიციის ღიად დაფიქსირებისგან თავი შეიკავონ.

მოცემულ შემთხვევაში, მოპასუხე მედია წინააღმდეგობაში მოდის თავის სოციალურ პასუხისმგებლობასთან - მედიის ვალია, არ გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი და საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური განწყობებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას  - რითაც არღვევს ქარტიის მე-7 პრინციპს.

მეთერთმეტე პრინციპი

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო ქარდში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ სადავო სიუჟეტი ემსახურებოდა მის განზრახ დისკრედიტაციას.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად მიიჩნევა,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა. სადავო ქარდში საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ განსახილველ შემთხვევაში მე-11 პრინციპიც დარღვეულია, რაც პოლიტიკური მოტივებით აიხსნება.

როგორც სხდომაზე ანა კომლაძემ განაცხადა, ის მხარს უჭერს საქართველოს ევროინტეგრაციას, ეწინააღმდეგება ამ პროცესის 2028 წლამდე შეჩერების შესახებ ირაკლი კობახიძის განცხადებას, არის საჯარო მოხელეების მიერ გავრცელებულ პეტიციაზე ხელმომწერი და პროევროპული აქციების მონაწილე.

ქარტიის საბჭოს არაერთგზის განუხილავს ტელეკომპანია “იმედის” წინააღმდეგ მსგავსი საქმეები და მისთვის არ არის ახალი “იმედის” მხრიდან აქტიური მოქალაქეების დისკრედიტაციის მცდელობა მათი პოლიტიკური განწყობების გამო (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე - ქრისტინე ზამთარაძე თამარ ჩიკვატიას წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - გიორგი ისაკაძე გიორგი აბაზაძის წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - “ფორმულას” პროდიუსერი ნესტან (ნენე) დალაქიშვილი “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - პოლიტიკური მოძრაობა “თავისუფლების მოედანი” მეგი ნარსავიძისა და გივი კუჭავას წინააღმდეგ).

ზემოთ მოცემული მაგალითები ადასტურებს “იმედის” მხრიდან ანა კომლაძის მსგავსი პირების განზრახ დისკრედიტაციის მცდელობებს.

მოპასუხე მედია მაქსიმალურად ცდილობს, “ქართული ოცნების” პოლიტიკის მოწინააღმდეგეები რადიკალიზმსა და ოპოზიციასთან დაკავშირებით, ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩინოს.

“იმედის” ჟურნალისტმა ამ ქარდით სცადა, ანა კომლაძის კრიტიკული პოზიცია, როგორც “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერის” პოზიცია, ისე წარმოეჩინა. ამით კი ხელი შეუწყო მის დისკრიმინაციას,  რაზეც მიანიშნებს “იმედის” ამ ქარდზე მომხმარებლების შეურაცხმყოფელი კომენტარების სიმრავლეც.

ამის გათვალისწინებით, საბჭომ დარღვეულად მიიჩნია ქარტიის მე-11 პრინციპი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ტელეკომპანია “იმედის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა ქარტიის პირველი, მე-5, მე-7 და მე-11 პრინციპები დაარღვია.

15 მაისი, 2025 წელი

საქმე N-780

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო გელაშვილი, ნინო რამიშვილი, ირაკლი მსხილაძე, თიკო ზაზაძე, თიკო დავაძე, საბა წიწიკაშვილი

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ანა კომლაძემ ტელეკომპანია “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

საბჭოს სხდომა წარიმართა ონლაინ ფორმატში.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი ანა კომლაძე. მოპასუხე მხარე სხდომას არ დასწრებია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მასალა ტელეკომპანია “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე 2025 წლის 5 მარტს გამოქვეყნდა. ის ანა კომლაძის თბილისის მერიიდან გათავისუფლებას ეხება და მასში განმცხადებელი “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერად” არის მოხსენიებული.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

სხდომაზე განმცხადებელმა განმარტა, რომ “იმედმა” მისი პოლიტიკური კუთვნილების შესახებ არაზუსტი, მასთან გადაუმოწმებელი, ინფორმაცია გაავრცელა.

განმცხადებლის თქმით, არასწორია მისი როგორც ოპოზიციის, მითუმეტეს რადიკალური ოპოზიციის, მხარდამჭერად წარმოჩენა.

განმცხადებელმა საბჭოს განუცხადა, რომ მისი ასე მოხსენიება დაუსაბუთებელი და გადაუმოწმებელია და რომ ის საკუთარ თავს მიაკუთვნებს არა ოპოზიციის, არამედ საქართველოს ევროინტეგრაციის მხარდამჭერთა რიცხვს.

სადავო მასალაში არ ჩანს, გაურკვეველია, თუ რას ეყრდნობა მოპასუხე მედია ანა კომლაძის მიმართ ტერმინის “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერი” გამოყენებისას. თუ “იმედის” ჟურნალისტს ჰქონდა რამე მტკიცებულება, რაც აუდიტორიას განმცხადებლის მხრიდან “რადიკალური ოპოზიციის მხარდაჭერაში” დაარწმუნებდა, ის რამე ფორმით, ფოტო-ვიდეო მასალით, თუნდაც ბმულის სახით, ასახული უნდა ყოფილიყო გამოქვეყნებულ მასალაში.

მაშინ როცა მედია პირს უარყოფით კონტექსტში წარმოაჩენს და, “იმედის” კონტექსტით, რადიკალიზმი ცალსახად უარყოფითი კონოტაციის მატარებელია, აუცილებელია ამ პირის პოზიციის ასახვა, მისთვის ბრალდებაზე პასუხის გაცემის შეთავაზება.

განსახილველ შემთხვევაში ასე არ მოხდა. მასალას არ ახლავს ანა კომლაძის პასუხი, არ ჩანს კომენტარის მოპოვების მცდელობა, რაც ცალსახად პირველი პრინციპის დარღვევაა.

ქარტიის საბჭოს არაერთხელ განუხილავს ტელეკომპანია “იმედის” წინააღმდეგ ისეთი საქმე, რომელშიც ის ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ მოქალაქეებს მოიხსენიებს რადიკალური ოპოზიციის აქტივისტად თუ მხარდამჭერად.

როგორც გადაწყვეტილებაში საქმეზე - “ფორმულას” პროდიუსერი ნესტან (ნენე) დალაქიშვილი “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ არის აღნიშნული, ვინაიდან ანა კომლაძე საჯაროდ ხელმისაწვდომ წყაროებში არ ახდენს იდენტიფიცირებას, როგორც “რადიკალური ოპოზიციის” ან უბრალოდ “ოპოზიციის მხარდამჭერი”, მოპასუხე მედია მასაც უნდა დაკავშირებოდა და ეს ინფორმაცია მასთან უნდა გადაემოწმებინა.

განმცხადებელი სხდომაზე სადავოდ ხდიდა ასევე “იმედის” მიერ 5 მარტს მისი სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას, მაშინ როდესაც გათავისუფლების ბრძანება ჯერ კიდევ არ არსებობდა და ის 14 მარტით თარიღდება. და იმ დროს იყო თეორიული შანსი, რომ რეორგანიზაციის მიუხედავად, ის სამსახურში მაინც დარჩენილიყო.

ქარტიის საბჭო ამ ნაწილში პრობლემად მიიჩნევს ინფორმაციის გადამოწმების სტანდარტს. მასალაში არ ჩანს, რას დაეყრდნო ტელეკომპანია “იმედი” ამ ინფორმაციის გავრცელებისას. ქარტიის საბჭო პირველი პრინციპის ფარგლებში აფასებს ჟურნალისტის მხრიდან ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობას. ინფორმაციის გამოქვეყნებამდე მისი მაქსიმალური გადამოწმებით ჟურნალისტი უზრუნველყოფს აუდიტორიის უფლებას, მიიღოს ზუსტი და სწორი ინფორმაცია.

მოცემულ შემთხვევაში, სადავო მედიაპროდუქტში არ ჩანს ჟურნალისტის მინიმალური მცდელობაც კი, გადაამოწმოს ინფორმაცია, თუნდაც მის ადრესატთან ან საჯარო დაწესებულებაში, რაც ქარტიის სტანდარტს ეწინააღმდეგება.

ამდენად, გადაუმოწმებელი და არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელებით ტელეკომპანია “იმედმა” დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭოს სამდივნომ ანა კომლაძის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა ტელეკომპანია “იმედს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მის ვალდებულებას, არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინა.

საბჭო განმარტავს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა და საფუძველი, მასალაში არსებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე ხელმისაწვდომია “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ “ქარდში” გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, რომ სადავო მასალაში ქარტიის მე-5 პრინციპი დაირღვა.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, მოპასუხე მედიამ სადავო მასალაში დაარღვია ქარტიის მე-7 პრინციპი.

მე-7 პრინციპზე მსჯელობისას ქარტიის საბჭო ყოველთვის იკვლევს დისკრიმინაციის ნიშანსა და საფუძველს.

მოცემულ შემთხვევაში, საბჭომ მიიჩნია, რომ ტელეკომპანია “იმედიმა” წაახალისა ევროკავშირში გაწევრიანების მხარდამჭერ პეტიციაზე ხელმომწერი და გათავისუფლებული საჯარო მოხელეების პოლიტიკური ნიშნით დისკრიმინაცია.

ქარტიის საბჭოს მრავალგზის აღუნიშნავს, რომ მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია. ეთიკური პრინციპების მიხედვით, დაუშვებელია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია, დაუშვებელია პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაციაც.

მოცემულ მასალაში ჟურნალისტი არათუ არ გაემიჯნა დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს, არამედ თავად იყო დისკრიმინაციის წამახალისებელი. ეს ნათლად ჩანს ქარდის ქვემოთ გაკეთებულ კომენტარებში და იმ ფეისბუქ-პოსტებში, რომლებიც “ქართული ოცნების” მხარდამჭერებმა ანა კომლაძის თბილისის მერიიდან გათავისუფლებას მიუძღვნეს.

ამ ქმედებით ტელეკომპანია “იმედმა”  ხელი შეუწყო არა მხოლოდ ანა კომლაძის, არამედ ევროკავშირში გაწევრიანების ღიად მხარდაჭერისთვის სამსახურიდან გათავისუფლებული სხვა საჯარო მოხელეების სტიგმატიზაციასა და დისკრიმინაციას. ისინი სიძულვილის ენის ობიექტად აქცია, რაც სამომავლოდ შეიძლება გახდეს იმის საწინდარი, რომ ასეთმა ადამიანებმა საკუთარი პოზიციის ღიად დაფიქსირებისგან თავი შეიკავონ.

მოცემულ შემთხვევაში, მოპასუხე მედია წინააღმდეგობაში მოდის თავის სოციალურ პასუხისმგებლობასთან - მედიის ვალია, არ გაამძაფროს დისკრიმინაციული ფონი და საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური განწყობებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას  - რითაც არღვევს ქარტიის მე-7 პრინციპს.

მეთერთმეტე პრინციპი

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო ქარდში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ სადავო სიუჟეტი ემსახურებოდა მის განზრახ დისკრედიტაციას.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად მიიჩნევა,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა. სადავო ქარდში საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ განსახილველ შემთხვევაში მე-11 პრინციპიც დარღვეულია, რაც პოლიტიკური მოტივებით აიხსნება.

როგორც სხდომაზე ანა კომლაძემ განაცხადა, ის მხარს უჭერს საქართველოს ევროინტეგრაციას, ეწინააღმდეგება ამ პროცესის 2028 წლამდე შეჩერების შესახებ ირაკლი კობახიძის განცხადებას, არის საჯარო მოხელეების მიერ გავრცელებულ პეტიციაზე ხელმომწერი და პროევროპული აქციების მონაწილე.

ქარტიის საბჭოს არაერთგზის განუხილავს ტელეკომპანია “იმედის” წინააღმდეგ მსგავსი საქმეები და მისთვის არ არის ახალი “იმედის” მხრიდან აქტიური მოქალაქეების დისკრედიტაციის მცდელობა მათი პოლიტიკური განწყობების გამო (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე - ქრისტინე ზამთარაძე თამარ ჩიკვატიას წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - გიორგი ისაკაძე გიორგი აბაზაძის წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - “ფორმულას” პროდიუსერი ნესტან (ნენე) დალაქიშვილი “იმედის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტის წინააღმდეგ; გადაწყვეტილება საქმეზე - პოლიტიკური მოძრაობა “თავისუფლების მოედანი” მეგი ნარსავიძისა და გივი კუჭავას წინააღმდეგ).

ზემოთ მოცემული მაგალითები ადასტურებს “იმედის” მხრიდან ანა კომლაძის მსგავსი პირების განზრახ დისკრედიტაციის მცდელობებს.

მოპასუხე მედია მაქსიმალურად ცდილობს, “ქართული ოცნების” პოლიტიკის მოწინააღმდეგეები რადიკალიზმსა და ოპოზიციასთან დაკავშირებით, ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩინოს.

“იმედის” ჟურნალისტმა ამ ქარდით სცადა, ანა კომლაძის კრიტიკული პოზიცია, როგორც “რადიკალური ოპოზიციის მხარდამჭერის” პოზიცია, ისე წარმოეჩინა. ამით კი ხელი შეუწყო მის დისკრიმინაციას,  რაზეც მიანიშნებს “იმედის” ამ ქარდზე მომხმარებლების შეურაცხმყოფელი კომენტარების სიმრავლეც.

ამის გათვალისწინებით, საბჭომ დარღვეულად მიიჩნია ქარტიის მე-11 პრინციპი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ტელეკომპანია “იმედის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა ქარტიის პირველი, მე-5, მე-7 და მე-11 პრინციპები დაარღვია.

27 ივნისის სხდომაზე ქარტიის საბჭომ განიხილა TV პირველის ჟურნალისტების, ნატალია და ნანა ქაჯაიების და მარიამ გაფრინდაშვილის, განცხადება ტელეკომპანია

 “სეზონის” წამყვანების, ნიკოლოზ მჟავანაძის და დიმიტრი ჩუბინიძის, მიმართ.

სადავო მასალა “სეზონის” პირდაპირ ეთერში გადაცემაში “დღის შეჯამება ნიკოლოზ მჟავანაძესთან” 2025 წლის 10 ივნისს გავიდა.

განმცხადებლები დავობდნენ ქარტიის პირველი (სიზუსტე); მე-7 (დისკრიმინაცია); მე-10 (პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა) და მე-11 (ფაქტის განზრახ დამახინჯება) პრინციპების დარღვევაზე, რომლებიც ქარტიის საბჭომ დარღვეულად მიიჩნია.

გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი გამოქვეყნდება მოგვიანებით.

6 მაისი, 2025 წელი

საქმე N-782

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ირაკლი მსხილაძე, თიკო ზაზაძე, საბა წიწიკაშვილი, ნინო რამიშვილი, ნინო გელაშვილი, ნინო კაპანაძე, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა იაკობ ლეჟავამ გაზეთის "საქართველოს რესპუბლიკა" მთავარი რედაქტორის სპარტაკ ქობულიას წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

საბჭოს სხდომა წარიმართა ონლაინ ფორმატში.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი იაკობ ლეჟავა. მოპასუხე მხარე სხდომას არ დასწრებია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო სტატია (გვ. 8-9) თავდაპირველად ყოველკვირეულმა გაზეთმა “ასავალ-დასავალი” გამოაქვეყნა, ხოლო შემდეგ 2025 წლის 14 თებერვალს გაზეთმა “საქართველოს რესპუბლიკა” გადაბეჭდა (გვ. 6). სადავო სტატია არის პასუხი განმცხადებლის მიერ ე.წ. “დიფ სთეითის” შესახებ დაწერილ და გამოქვეყნებულ წერილზე, რომელშიც ის ამ ტერმინის “ასავალ-დასავალის” მიერ შემოთავაზებულ თარგმანს აკრიტიკებს.

სადავო ფრაზები:

“აქ კვლავ ტავტოლოგია მოგივიდათ, ბატონო იაკობ”;

“თუმცა, მოდით, ბატონი ლეჟავასათვის მართლწერის გაკვეთილების ჩატარებას ჩვენს თავზე ნუ ავიღებთ…”;

“უკაცრავად, ძვირფასო მკითხველო, მაგრამ იძულებული ვართ, ზემოთ დადებული პირობა - ბატონი იაკობ ლეჟავასათვის მართლწერის გაკვეთილების ჩატარებას ჩვენს თავზე არ ავიღებთო - ამ ერთხელ დავარღვიოთ და პატივცემულ ავტორს მივუთითოთ, რომ სიტყვა “ხმარების” უთავბოლო ხმარება ზოგჯერ ფრიად უხერხულ სიტუაციას წარმოქმნის, რის გამოც ჯობს, “ხმარების” მაგივრად “გამოყენება” იქნეს ნახმარი”;

“ბატონო იაკობ, თქვენს ასაკში თუ იმდენი შეგიძლიათ, რომ მსახიობთა მთელი ჯგუფი იხმაროთ და, თანაც, როგორც წერთ, თავისუფლად იხმაროთ, ბარაქალა თქვენს მამაკაცურ პოტენციას, მაგრამ საგაზეთო პუბლიკაციიდან ეს ცოტა პორნოგრაფიულად ხომ არ ჟღერს?”;

“ასე, რომ ბატონო იაკობ, ჩვენი კეთილი რჩევა იქნება, სიტყვა “ხმარების” ხმარებას მომავალში უფრო დაკვირვებულად და ყურადღებით მოეკიდოთ!”;

“თქვენ, ბატონო იაკობ, როგორც თავად წერთ, თავისუფლად შეგიძლიათ, მსახიობთა დასი იხმაროთ და მუსიკოსთა დასიც იხმაროთ, მაგრამ ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისათვის, რომ პოლიტიკურად ვიხმაროთ ფარული დასი, რომელსაც ამერიკის პრეზიდენტმა დაუნდობელი ბრძოლა გამოუცხადა და რომელიც არამხოლოდ ამერიკულ, არამედ ქართულ სახელმწიფოსაც უთხრის ძირს!”

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს არაერთგზის აღუნიშნავს, რომ გავრცელებული ინფორმაციის ეთიკურ პრინციპებთან შესაბამისობაზე საკუთარი აუდიტორიის წინაშე პასუხს აგებს ინფორმაციის გამავრცელებელი მედია, მაშინაც კი, თუკი მის მიერ გავრცელებული მასალა სხვა მედიის მიერ არის მომზადებული, და მანამდე უკვე გამოქვეყნებული.

მოცემულ შემთხვევაში, მიუხედავად იმისა, რომ სადავო სტატიის ავტორი და პირველწყარო გაზეთი “ასავალ-დასავალია”, და იქ გამოქვეყნებული იდენტური მასალის ეთიკურ პრინციპებთან შეუსაბამობებზე საბჭომ იმსჯელა და დარღვევები დაადგინა, “საქართველოს რესპუბლიკა”, სტატიის გადაბეჭდვის გამო, პასუხისმგებელია მის გავრცელებაზე.

საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

ამის შესახემ საბჭომ დეტალურად იმსჯელა საქმეების  #781-782 განხილვისას და დარღვევის დასაბუთება აღწერილია შესაბამის გადაწყვეტილებაში.

სტატიის ამ ფორმით გამოქვეყნებით “ასავალ-დასავალის” ჟურნალისტებმა ხელი შეუწყვეს არაზუსტი, მანიპულაციური და შეცდომაში შემყვანი ინფორმაციის გავრცელებას, რითაც დაირღვა ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

სხდომაზე განმცხადებელმა პირველ სტატიასთან მიმართებით მოხსნა წინამდებარე პრინციპი, ვინაიდან “საქართველოს რესპუბლიკამ” პასუხი დაგვიანებით, 2025 წლის 17 მარტის ნომერში (გვ. 10), მაგრამ მაინც გამოუქვეყნა. თუმცა, მან, იმის გამო, რომ “საქართველოს რესპუბლიკამ” 2025 წლის 24-30 მარტის ნომერში გაზეთ “ასავალ-დასავალში” გამოქვეყნებული წერილის პასუხი არ გამოუქვეყნა, მაინც გადაწყვიტა, ამ პრინციპზე ედავა. განმცხადებელი მიიჩნევდა, რომ მას არ მიეცა გაზეთ “ასავალ-დასავალში” გამოქვეყნებულ მეორე წერილზე სრულფასოვანი პასუხის შესაძლებლობა და ამის გამო მან შესწორება არასათანადოდ მიიჩნია.

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს მე-5 პრინციპის დარღვევა დაუდგინდეს, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალაში ქარტიის მე-5 პრინციპი არ დარღვეულა, ვინაიდან,  “საქართველოს რესპუბლიკას”  ჰქონდა უფლება არ გამოექვეყნებინა განმცხადებლის შეპასუხება იმ მასალაზე, რომელიც გამოქვეყნდა “ასავალ დასავალში” და არა საქართველოს რესპუბლიკაში. გამომდინარე აქედან, საქართველოს რესპუბლიკის  სარედაქციო დამოუკიდებლობის ფარგლებში ექცევა საკითხი, გააგრძელებს თუ არა ის კონკრეტულ თემაზე მიმდინარე დისკუსიის გაშუქებას.

ვინაიდან გაზეთ “საქართველოს რესპუბლიკას” არ დაუბეჭდავს გაზეთ “ასავალ-დასავალის” მეორე სადავო წერილი, არ შეიძლება ის ვალდებულად მივიჩნიოთ, განმცხადებელს გამოუქვეყნოს პასუხი სხვა გაზეთსა თუ მედიაში გავრცელებულ ინფორმაციაზე საპასუხოდ.
 

შესწორების ამ სტანდარტის გამოყენება, შესაძლოა, სადავო წერილის პირველწყაროს ანუ გაზეთ “ასავალ-დასავალის” ვალდებულებად მივიჩნიოთ.

ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, რომ სადავო მასალაში ქარტიის მე-5 პრინციპი არ დარღვეულა.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, მოპასუხე მედიამ სადავო მასალაში დაარღვია ქარტიის მე-7 პრინციპი.

როგორც საბჭომ თავის გადაწყვეტილებაში - იაკობ ლეჟავა გაზეთ “ასავალ-დასავალის” მთავარი რედაქტორის ლაშა ნადარეიშვილისა და ჟურნალისტია ჯაბა ხუბუას წინააღმდეგ - აღნიშნა, სტატია ახდენს იაკობ ლეჟავას დისკრიმინაციას ასაკობრივი ნიშნით.

ამ პრინციპთან დაკავშირებით საბჭოს დასაბუთება აღწერილია საქმეების  #781-782 შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებაში.

მოცემულ შემთხვევაში, სადავო სტატიის გადაბეჭდვით “საქართველოს რესპუბლიკამ” ხელი შეუწყო ასაკობრივი ნიშნით დისკრიმინაციასა და სტიგმის გაძლიერებას, რაც ეთიკური ჟურნალისტიკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება.

ამის გათვალისწინებით, ქარტიის საბჭო სადავო მასალაში დარღვეულად მიიჩნევს ქარტიის მე-7 პრინციპს.

სარეზოლუციო ნაწილი

გაზეთის “საქართველოს რესპუბლიკა” მთავარმა რედაქტორმა სპარტაკ ქობულიამ დაარღვია ქარტიის პირველი და მე-7 პრინციპები. არ დაურღვევია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

6 მაისი, 2025 წელი

საქმე N-781, 783

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ირაკლი მსხილაძე, თიკო ზაზაძე, საბა წიწიკაშვილი, ნინო რამიშვილი, ნინო გელაშვილი, ნინო კაპანაძე, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა იაკობ ლეჟავამ  გაზეთის "ასავალ-დასავალი" მთავარი რედაქტორის ლაშა ნადარეიშვილისა და ჟურნალისტის ჯაბა ხუბუას წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

საბჭოს სხდომა წარიმართა ონლაინ ფორმატში.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი იაკობ ლეჟავა. მოპასუხე მხარე სხდომას არ დასწრებია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

პირველი სადავო სტატია (გვ. 8-9) ყოველკვირეულმა გაზეთმა “ასავალ-დასავალი” გამოაქვეყნა. სადავო სტატია არის პასუხი განმცხადებლის მიერ ე.წ. “დიფ სთეითის” შესახებ დაწერილ და გამოქვეყნებულ წერილზე, რომელშიც ის ამ ტერმინის ” ქართულ თარგმანს აკრიტიკებს.მეორე სადავო მასალა (გვ. 10) 2025 წლის 24-30 მარტის ნომერში გამოქვეყნდა გაზეთში “ასავალ-დასავალი”.

პირველი სადავო სტატიის სადავო ფრაზები:

“აქ კვლავ ტავტოლოგია მოგივიდათ, ბატონო იაკობ”;

“თუმცა, მოდით, ბატონი ლეჟავასათვის მართლწერის გაკვეთილების ჩატარებას ჩვენს თავზე ნუ ავიღებთ…”;

“უკაცრავად, ძვირფასო მკითხველო, მაგრამ იძულებული ვართ, ზემოთ დადებული პირობა - ბატონი იაკობ ლეჟავასათვის მართლწერის გაკვეთილების ჩატარებას ჩვენს თავზე არ ავიღებთო - ამ ერთხელ დავარღვიოთ და პატივცემულ ავტორს მივუთითოთ, რომ სიტყვა “ხმარების” უთავბოლო ხმარება ზოგჯერ ფრიად უხერხულ სიტუაციას წარმოქმნის, რის გამოც ჯობს, “ხმარების” მაგივრად “გამოყენება” იქნეს ნახმარი”;

“ბატონო იაკობ, თქვენს ასაკში თუ იმდენი შეგიძლიათ, რომ მსახიობთა მთელი ჯგუფი იხმაროთ და, თანაც, როგორც წერთ, თავისუფლად იხმაროთ, ბარაქალა თქვენს მამაკაცურ პოტენციას, მაგრამ საგაზეთო პუბლიკაციიდან ეს ცოტა პორნოგრაფიულად ხომ არ ჟღერს?”;

“ასე, რომ ბატონო იაკობ, ჩვენი კეთილი რჩევა იქნება, სიტყვა “ხმარების” ხმარებას მომავალში უფრო დაკვირვებულად და ყურადღებით მოეკიდოთ!”;

“თქვენ, ბატონო იაკობ, როგორც თავად წერთ, თავისუფლად შეგიძლიათ, მსახიობთა დასი იხმაროთ და მუსიკოსთა დასიც იხმაროთ, მაგრამ ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისათვის, რომ პოლიტიკურად ვიხმაროთ ფარული დასი, რომელსაც ამერიკის პრეზიდენტმა დაუნდობელი ბრძოლა გამოუცხადა და რომელიც არამხოლოდ ამერიკულ, არამედ ქართულ სახელმწიფოსაც უთხრის ძირს!”

მეორე სადავო სტატიის სადავო ფრაზები:

“იაკობ ლეჟავას მიერ გაღმა წასაღები წერილი”;

“მაინც წაიღებთ წერილს…”;

“წერილი წაიღოთ…”;

“ისღა დარჩენია, წერილი წაიღოს პირდაპირ ოკეანის გადაღმა…”

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭო ყურადღებას ამახვილებს მოპასუხეების მხრიდან სადავო მასალებში განმცხადებლის მიმართ გამოხატულ ცინიკურ და მადისკრედიტირებელ დამოკიდებულებაზე, რაც იმით არის გამოწვეული, რომ იაკობ ლეჟავა თავის წერილში აკრიტიკებს “ასავალ-დასავალის” სტატიებში ე.წ. “DEEP STATE”-ისთვის მოფიქრებულ ქართულ შესატყვისს “ფარული დასი”.

“ასავალდასავალის” ჟურნალისტები მანიპულაციურად აპელირებენ განმცხადებლის მხრიდან მის წერილში სიტყვის “ხმარება” გამოყენებაზე და ისე წარმოაჩენენ, თითქოს იაკობ ლეჟავა ამ სიტყვას უხამს კონტექსტში იყენებდეს.

მაგალითად: “ბატონო იაკობ, თქვენს ასაკში თუ იმდენი შეგიძლიათ, რომ მსახიობთა მთელი ჯგუფი იხმაროთ და, თანაც, როგორც წერთ, თავისუფლად იხმაროთ, ბარაქალა თქვენს მამაკაცურ პოტენციას, მაგრამ საგაზეთო პუბლიკაციიდან ეს ცოტა პორნოგრაფიულად ხომ არ ჟღერს?”;

“ასე, რომ ბატონო იაკობ, ჩვენი კეთილი რჩევა იქნება, სიტყვა “ხმარების” ხმარებას მომავალში უფრო დაკვირვებულად და ყურადღებით მოეკიდოთ!”;

“თქვენ, ბატონო იაკობ, როგორც თავად წერთ, თავისუფლად შეგიძლიათ, მსახიობთა დასი იხმაროთ და მუსიკოსთა დასიც იხმაროთ, მაგრამ ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისათვის, რომ პოლიტიკურად ვიხმაროთ ფარული დასი, რომელსაც ამერიკის პრეზიდენტმა დაუნდობელი ბრძოლა გამოუცხადა და რომელიც არამხოლოდ ამერიკულ, არამედ ქართულ სახელმწიფოსაც უთხრის ძირს!”

საბჭო მიიჩნევს, რომ ამ ტექსტში იაკობ ლეჟავას სიტყვების მანიპულაციური ინტერპრეტირებით მოპასუხეებს აუდიტორია შეცდომაში შეჰყავთ და იაკობ ლეჟავას წერილის შინაარსზე მცდარ წარმოდგენას უქმნიან.

მათ სტატიაში მოჰყავთ და აკრიტიკებენ იაკობ ლეჟავას წერილის ფრაგმენტებს, მანიპულაციურად, ისე, რომ მკითხველს არ წარმოუჩენენ მთლიან სურათს, არ აწვდიან სრულ და ამომწურავ ინფორმაციას და დამახინჯებულად წარმოუდგენენ წერილის კონტექსტს, რითაც იჩენენ უპატივცემულობას აუდიტორიისა და მკითხველის მიმართ.

მთელი სტატია ემსახურება იაკობ ლეჟავას დამაკნინებელ კრიტიკას. ავტორს მანიპულაციური შეფასებებით, ლეჟავას წერილიდან ამოგლეჯილი ფრაზების დამახინჯებული შინაარსით შეცდომაში შეჰყავს აუდიტორია და მკითხველის მიმართ უპატივცემულობას ამჟღავნებს.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭო მიიჩნევს, რომ ლაშა ნადარეიშვილმა და ჯაბა ხუბუამ ქარტიის პირველი პრინციპი დაარღვიეს.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს მე-5 პრინციპის დარღვევა დაუდგინდეს, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

განმცხადებელმა ქარტიის საბჭოს წარმოუდგინა მიმოწერა მოპასუხე მედიასთან, სადაც ჩანს მისი პრეტენზია პირველ სადავო მასალასთან დაკავშირებით და სადაც ის საპასუხო წერილის გამოქვეყნებას ითხოვს. გაზეთმა “ასავალ-დასავალი” საპასუხო წერილი არ გამოუქვეყნა იაკობ ლეჟავას და მისი პოზიცია საკუთარ მედიაში არც სხვაგვარად ასახა.

ამის შემდეგ, “ასავალ-დასავალმა” კიდევ ერთი სტატია მიუძღვნა იაკობ ლეჟავას, რომელშიც ნახსენებია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაც. ეს ადასტურებს, რომ მათთვის ცნობილი გახდა იაკობ ლეჟავას მხრიდან ქარტიისთვის მომართვისა და მათ სტატიებთან დაკავშირებით არსებული კონკრეტული პრეტენზიების შესახებ.

ამასთან, ქარტიის საბჭოს სამდივნომ “ასავალ-დასავალს” გაუგზავნა ინფორმაცია მათ წინააღმდეგ შემოსულ განცხადებებთან დაკავშირებით. ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მივიჩნევთ, რომ ამ დროიდან მოპასუხისათვის სათანადო წესით არის არსებული პრეტენზია ცნობილი და ის ვალდებულია, შესწორების სტანდარტი გამოიყენოს.

მოცემულ შემთხვევაში, მოპასუხემ ორივე სადავო მასალაზე მიიღო შესაბამისი ინფორმაცია, თუმცა ისინი დღემდე პირვანდელი სახით არის მკითხველისთვის ხელმისაწვდომი. მათ არანაირი მინიშნება არ აქვთ სტატიებში არსებული უზუსტობებისა და მათი შესწორების შესახებ.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სტატიებში დარღვეულია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, ლაშა ნადარეიშვილმა და ჯაბა ხუბუამ დაარღვიეს ქარტიის მე-7 პრინციპი.

ორივე სადავო მასალაში მოპასუხე მხარე აქტიურად ამახვილებს ყურადღებას განმცხადებლის ასაკზე, თანაც ნეგატიურ კონტექსტში. სტატიებში ვკითხულობთ: “ბატონო იაკობ, თქვენს ასაკში თუ იმდენი შეგიძლიათ, რომ მსახიობთა მთელი ჯგუფი იხმაროთ და, თანაც, როგორც წერთ, თავისუფლად იხმაროთ, ბარაქალა თქვენს მამაკაცურ პოტენციას…”;

“იაკობ ლეჟავას მიერ გაღმა წასაღები წერილი”;

“მაინც წაიღებთ წერილს…”;

“წერილი წაიღოთ…”;

“ისღა დარჩენია, წერილი წაიღოს პირდაპირ ოკეანის გადაღმა…”

ამ გამონათქვამებში საბჭო ცალსახად ხედავს დისკრიმინაციას ასაკობრივი ნიშნით.

ასაკობრივი ნიშნით დისკრიმინაცია, იგივე “ეიჯიზმი” გულისხმობს უარყოფით ან დამამცირებელ დამოკიდებულებას სხვა ადამიანის მიმართ მისი ასაკის გამო. ასეთი ტიპის დისკრიმინაცია მოიცავს ყველა ასაკობრივ ჯგუფს, თუმცა ხშირად ის ხანშიშესულ ადამიანებთან მიმართებაში გვხვდება. როდესაც ადამიანს მისი ასაკის გამო განსხვავებულად (ცუდად ან კარგად) ეპყრობიან.

დისკრიმინაციის ეს ფორმა სტერეოტიპული შეხედულებების ცალსახა გამოხატულებაა და ხელს უწყობს დაბერების, ასაკის მატების გამო ადამიანების სტიგმატიზაციას.

ამ ფონს განსაკუთრებით ამძიმებს მეორე სადავო მასალაში გამოყენებული ვიზუალური ხერხები. შავ ფონზე დატანილი სათაურით იაკობ ლეჟავას ფოტოზე ტუჩები აქვს დაფარული. ამ მასალაში მრავალჯერ სხვადასხვა ბრუნვაში გამოყენებული სიტყვები “წერილი წაიღოთ” გამუქებული შრიფტით არის ძირითადი ტექსტისგან გამოყოფილი. ამას ემატება ტექსტის სათაური: “იაკობ ლეჟავას მიერ გაღმა წასაღები წერილი”. ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, სათაური უნდა იქნეს განხილული როგორც ცალკე ჟურნალისტური პროდუქტი, ვინაიდან სათაური მკითხველს პირველ შთაბეჭდილებას უქმნის. მოცემულ შემთხვევაში, სათაურიც ცალსახად დისკრიმინაციულია, ხაზს უსვამს განმცხადებლის ასაკს და აკნინებს მას. მოპასუხეები ცდილობენ ასაკზე ხაზგასმით და სიტყვების “გაღმა წასაღები”; “ წერილის წაღება” დიდი დოზით და ასაკობრივ კონტექსტში გამოყენებით დაამცირონ და დააკნინონ იაკობ ლეჟავა.

ისინი სრულიად უგულებელყოფენ ჟურნალისტის ვალდებულებას, გაემიჯნოს დისკრიმინაციას და ხელი არ შეუწყოს დისკრიმინაციისა და სტიგმის გაძლიერებასა და გავრცელებას, რამდენადაც არ ერიდებიან დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს იაკობ ლეჟავას ასაკთან დაკავშირებით.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭო ქარტიის მე-7 პრინციპს დარღვეულად მიიჩნევს.

სარეზოლუციო ნაწილი

გაზეთის “ასავალ-დასავალი” მთავარმა რედაქტორმა ლაშა ნადარეიშვილმა და ჟურნალისტმა ჯაბა ხუბუამ დაარღვიეს ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები. 

25 იანვარი, 2025 წელი

საქმე N-774

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, თიკო დავაძე, ირაკლი მსხილაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართეს თინა ცომაიამ და ნინო ივანიშვილმა ტელეკომპანია “პირველი არხის” წამყვანის, მაკა ცინცაძის, წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

საბჭოს სხდომა წარიმართა ჰიბრიდულ ფორმატში. სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი თინა ცომაია.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო გადაცემა - “მოამბის საგანგებო ეთერი”, “პირველ არხზე” 2024 წლის 15 დეკემბერს გავიდა.

განმცხადებლების მხრიდან სადავოდ იყო გამხდარი რესპონდენტ ირაკლი ფიფიასთან დისკუსიაში წამყვანის გამონათქვამები და შეფასებები.

გადაცემაში მარინე ჩიტაშვილთან ერთად მიწვეული იყო ირაკლი ფიფია, როგორც დაზარალებული, რომელსაც პოლიცია, აქციაზე დაკავების შემდეგ, ფიზიკურად გაუსწორდა. გადაცემაში მას სწორედ ამ ამბავზე უნდა ესაუბრა.

მაკა ცინცაძის სადავო ფრაზები:

ირაკლი ფიფია ჰყვებოდა მასზე განხორციელებული ძალადობის შესახებ და ხსნიდა, თუ რატომ იყო აქციაზე. ის ამბობს: “სწორედ ევროპული საზოგადოებები და სწორედ შეერთებული შტატების USAID-ის პროექტები იყო, რომელმაც ჯვრის მონასტერი გადაარჩინა, რომელმაც ჯრუჭის ოთხთავი გადაარჩინა…”

წამყვანი პასუხობს: ”ირაკლი, ფასეულობებზე აუცილებლად ვრცლად უნდა ვისაუბროთ...”

ირაკლი ფიფიას პასუხმა, რომ ამაზე უფრო ადრე უნდა დაწყებულიყო საუბარი, გამოიწვია წამყვანის გაღიზიანება, რასაც შემდგომ, დიალოგში, მოჰყვა წამყვანის შემდეგი ფრაზები:

“ნუ ვაკადრებთ ტყუილებს ჩვენს მაყურებელს”;

“ყველა ვემიჯნებით ძალადობას, ეს იქნება თქვენი მისამართით, თუ ეს იქნება, მათ შორის, პოლიციელების მისამართით, რაც თქვენ არ მოგეწონებათ”;

“არასერიოზულია, ძალიან არასერიოზულია”;

“ეს არ არის სიმართლე. ეს არის აბსოლუტური ტყუილი”;

“თუ თქვენ არ გაქვთ ნანახი ამ დრომდე, ეს ჩემი პრობლემა არ არის”;

“როგორც ჩანს, არ უყურებთ საზოგადოებრივ მაუწყებელს. მონიტორინგს აწარმოებთ?”;

“ისევე როგორც ჩვენ გაფინანსებთ ჩვენი ჯიბეებიდან, როდესაც მუშაობთ სხვადასხვა უწყებებში“;

„არა! არ დაასრულებთ! მე გკითხავთ და პარალელურ რეჟიმში გააგრძელებთ!”;

„იმყოფებით ჩემთან სტუდიაში!“;

“ესეც უნდა იცოდეს ჩემმა მაყურებელმა, აუცილებლად, მათ შორის, დღეს თქვენმა მაყურებელმაც”;

“შავი სიები ჰქონდათ, მოგვეცით სიები, შავი სიები, მაინტერესებს თქვენი სიებიც, რა”;

“პარალელურ რეჟიმში მეუბნებით, რომ ევროპისკენ მიდიხართ?!”;

“გასაგებია, ბატონო, ვგმობთ ამ ძალადობას”;

“ეს ფორმატიც არ მომწონს”;

“ირაკლი კობახიძეს აქვს არაერთი განცხადება გაკეთებული, რომ მზად იყო, ნებისმიერ ჯგუფს… შინაარსში რომ არ შედიოდით, თქვენ არ იყავით?!”;

“პრობლემა არ არის ის, რომ მლანძღოთ”;

“არ მომწონს, ის რასაც ჰყვებით, ასევე არ მომწონს მამა შალვასთან რომ მივიდა გარკვეული ჯგუფი”.

პირველი პრინციპი

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო გადაცემაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

განმცხადებლები აღნიშნავენ, რომ გადაცემაში მაკა ცინცაძის მხრიდან “მრავალგზის იყო წახალისებული ძალადობა, როდესაც ის თავისუფალი მოქალაქეების წამებას ტოლობის ნიშანს უსვამდა პოლიციელების მიმართ დაუდასტურებელი ძალადობის შემთხვევებს (აღსანიშნავია, რომ ამ გადაცემაში მას არც ერთი ფაქტი არ მოუყვანია, სადაც ჩანდა პოლიციელების მიმართ წამება და არაადამიანური მოპყრობა). მაკა ცინცაძემ წარმოაჩინა თავისი თავი “პირველი არხის” დამცველად, როდესაც ის ხოტბას ასხამდა არხს და მის ადმინისტრაციას, მაშინ როდესაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომლები, და განსაკუთრებით ჟურნალისტები, პოლიტიკური და კომერციული გავლენისგან თავისუფალი უნდა იყვნენ.”

განსახილველი გადაცემა ეთერში გავიდა იმ დროს, როცა  საზოგადოებრივი მაუწყებლის შენობასთან საპროტესტო აქციები მიმდინარეობდა და სადაც ერთ-ერთი მოთხოვნა სამოქალაქო საზოგადოების იმ ნაწილისთვის ეთერის გახსნა იყო, რომელიც ,,ქართული ოცნების”  ხელისუფლების ქმედებებს აპროტესტებდა.
ამ კონტექსტით შეირჩნენ ამ გადაცემის სტუმრები, მათ შორის ანთროპოლოგი ირაკლი ფიფია. სპეციალური ეთერის სტუმრებს მაუწყებელს იმ დროს საინიციატივო ჯგუფი სთავაზობდა.

ჯგუფის გაცხადებული მიზანი იყო, რომ აუდიტორიას ხალხის კუთვნილი და დაფინანსებული საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერიდან  საპროტექსტო აქციის შესახებ ვრცელი და ამომწურავი ინფორმაცია მიეღო.

ქარტიის საბჭოს მიერ გადამოწმებული ინფორმაციით, ჟურნალისტმა მაკა ცინცაძემ სტუმრის ვინაობა ეთერამდე რამდენიმე საათით ადრე იცოდა.

ირაკლი ფიფია ამ ეთერამდე თითქმის ორი კვირით ადრე, 2 დეკემბერს, რუსთაველის გამზირზე საპროტექსტო აქციებში მონაწილეობის დროს დააკავეს და, როგორც თვითონ ჰყვებოდა, სამართალდამცავებმა გაძარცვეს და ფიზიკურად გაუსწორდნენ.

მაკა ცინცაძის ეთერამდე ფიფიას მისი ცემის შესახებ სხვადასხვა მედია საშუალებებისთვის ჰქონდა მონათხრობი და ინტერნეტში იძებნებოდა ფოტოები, სადაც მის სხეულზე მძიმე დაზიანებების კვალიც ჩანს.

ამ გარემოებების გაცნობით, საბჭო დარწმუნდა, რომ მაკა ცინცაძეს, დაინტერესების შემთხვევაში, შეეძლო გადაცემის ეთერში გასვლამდე მოეძიებინა ინფორმაცია ირაკლი ფიფიას დაკავების შესახებ, რათა საკუთარი აუდიტორიისთვის მაქსიმალურად მრავალმხრივი, გადამოწმებული ინფორმაცია მიეწოდებინა.

ნაცვლად ამისა, მაკა ცინცაძემ პატივი არ სცა საკუთარ აუდიტორიას, მაყურებელს ფიფიას შესახებ არანაირი დამატებითი ინფორმაცია (ფოტოები, კადრები) არ შესთავაზა და კონფლიქტში, დაპირისპირებაში შევიდა სტუმართან.

მისი კითხვები იყო ცინიკური, არარელევანტური და შთაბეჭდილებას ტოვებდა, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის წამყვანი კი არა, ხელისუფლების წარმომადგენელი ოპონირებდა განსხვავებული აზრის მქონე სტუმართან.

წამყვანმა არ სცადა, დაეკმაყოფილებინა მაყურებლის ინტერესი სტუმრის საქმესთან დაკაშირებით, არ დასვა ელემენტარული შეკითხვები - დაიწყო თუ არა გამოძიება მის მიმართ სამართალდამცავების მიერ ძალის გადამეტებაზე, მიანიჭეს თუ არა მას დაზარალებულის სტატუსი, ჩაუტარდა თუ არა მას სამედიცინო ექსპერტიზა და რა ხარისხის დაზიანებები დაუდასტურდა, დაუბრუნეს თუ არა მას წართმეული ნივთები, შეეძლო თუ არა მას მოძალადე პოლიციელების ამოცნობა და ა.შ.

გადაცემის წამყვანმა გადაცემის განმავლობაში, რომელიც საათი და 13 წუთი გრძელდებოდა, არ აჩვენა ფიფიას ანდა  აქციებზე დაშავებული სხვა მოქალაქეების ფოტო და ვიდეო მასალა. არადა, იმ დროისთვის დაახლოებით 100-მდე პირს დასჭირდა ჰოსპიტალიზაცია მას შემდეგ, რაც სამართალდამცავებმა დააკავეს.

გადაცემის წამყვანმა აუდიტორიას არ მიაწოდა ინფორმაცია ხელისუფლების ქმედებების შესახებ. წამყვანს გადაცემის დაწყებამდეც შეეძლო მოეგროვებინა ინფორმაცია სამართალდამცავების მხრიდან ძალის გადამეტების ფაქტებზე გამოძიების დაწყებისა და მიმდინარეობის შესახებ, დაეზუსტებინა, შეუჩერდა თუ არა სამსახურებრივი უფლებამოსილება რომელიმე სამართალდამცავს იმ ფონზე, როცა ათეულობით მოქალაქე ჰყვებოდა, რომ დაკავების შემდეგ სამართალდამცავები მათ მანქანებში უსწორდებოდნენ.

ამ და სხვა გარემოებების დაზუსტების ნაცვლად, გადაცემის წამყვანი ,,თავს დაესხა” სტუმარს და გადაცემის დიდი ნაწილი “საქმის გარჩევის” ფორმატში წაიყვანა. წამყვანი სტუმარს უმტკიცებდა, რომ “პირველი არხი” ინფორმაციას პროტესტის, ევროპული და ამერიკული დახმარებების შესახებ პირუთვნელად აშუქებდა, თუმცა ამის დამადასტურებელი რაიმე წყარო, მტკიცებულება, გარდა საკუთარი შეფასებებისა, აუდიტორიისთვის არ მიუწოდებია.

 
“საზოგადოებრივი მაუწყებლის” მიმართ სტუმრის მხრიდან გამოხატულმა კრიტიკამ წამყვანის გაღიზიანება გამოიწვია, რასაც მისი აგრესიული ტონი და მიმართვა დაერთო.

წამყვანმა ფიფია ტყუილში დაადანაშაულა ისე, რომ საკუთარი მაყურებლისთვის არ წარუდგენია არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ სტუმარი ცრუობდა.

ამ ყველაფრის ფონზე, იმის ნაცვლად, რომ ირაკლი ფიფიას მის მიმართ განხორციელებულ ძალადობაზე ესაუბრა, გადაცემა მეტწილად “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” საქმიანობის შესახებ კამათს მიეძღვნა.

ნეიტრალური მაყურებლისთვის გადაცემა არ ქმნის ცხად და ამომწურავ სურათს ირაკლი ფიფიას მიმართ განხორციელებული ძალადობის შესახებ. წამყვანმა მისი პრობლემა არ წარმოაჩინა სრულად და სათანადოდ არ მიიტანა ფიფიას ამბავი მაყურებლამდე. ამის ნაცვლად, ის აგრესიულ ფორმატში უწევდა ოპონირებას რესპონდენტს და აწყვეტინებდა საუბარს შემდეგი სიტყვებით: „არა! არ დაასრულებთ! მე გკითხავთ და პარალელურ რეჟიმში გააგრძელებთ!” „იმყოფებით ჩემთან სტუდიაში!“.

გადაცემაში ცალსახად იკვეთება, რომ წამყვანი მიკერძოებულია, ის არ არის ობიექტური და რესპონდენტთან დიალოგისას კონკრეტულ მხარეს წარმოადგენს. მაკა ცინცაძე აქტიურად აჟღერებდა “ქართული ოცნების” ნარატივებს და მესიჯებს, რომლებიც მიმდინარე აქციებისა და პროტესტის დემონიზებას ემსახურება და იყენებდა მათ ტერმინოლოგიას. კერძოდ, ის ამბობს: “პარალელურ რეჟიმში მეუბნებით, რომ ევროპისკენ მიდიხართ?!”;

“ირაკლი კობახიძეს აქვს არა ერთი განცხადება გაკეთებული, რომ მზად იყო, ნებისმიერ ჯგუფს… შინაარსში რომ არ შედიოდით თქვენ არ იყავით?!”;

ამ განცდას კიდევ უფრო ამძაფრებს მისი შემდეგი სიტყვები: “ყველა ვემიჯნებით ძალადობას, ეს იქნება თქვენი მისამართით, თუ ეს იქნება, მათ შორის, პოლიციელების მისამართით, რაც თქვენ არ მოგეწონებათ”;

“ესეც უნდა იცოდეს ჩემმა მაყურებელმა აუცილებლად, მათ შორის, დღეს თქვენმა მაყურებელმაც.”

წამყვანის ამ ფრაზებიდან ნათლად ჩანს, რომ ის ნეიტრალურობის ვალდებულებას  არღვევს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საბჭომ მიიჩნია, რომ მიკერძოებული და აგრესიული პოზიციით, არასრული და შეცდომაში შემყვანი ინფორმაციის მიწოდებით, მაკა ცინცაძემ აუდიტორიას არ სცა პატივი და ქარტიის პირველი, სიზუსტის, პრინციპი დაარღვია.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განცხადებაში გამოხატული პოზიციის თანახმად, როცა წამყვანი რესპონდენტს განუწყვეტლივ აწყვეტინებდა და “მატყუარას” უწოდებდა, ირიბად სხვა დაზარალებულებსაც უგზავნიდა გზავნილს, რომ ისინიც მატყუარები არიან.

 
“მაკა ცინცაძემ გადალახა პიროვნების პატივისცემის საზღვრები, როდესაც ეპაექრებოდა ამ ეთერის სტუმარს, დაზარალებულ ირაკლი ფიფიას, და არ აძლევდა საშუალებას, თავისუფლად გამოეხატა აზრი. მან ვერ მოახერხა რესპონდენტისთვის თავისუფალი სასაუბრო გარემოს შექმნა, რესპონდენტის გამოცდილების დადებით ასპექტებზე ფოკუსირება. პირიქით, მტრული გარემო შექმნა რესპონდენტისათვის იმით, რომ ხმას აუწია, “მატყუარა” უწოდა რესპონდენტს, არ დააცადა აზრის გამოხატვა და ჩაითრია შეურაცხმყოფელ დისკუსიაში. სავარაუდოდ, ამ დროს ის არ ფიქრობდა რესპონდენტის რეტრავმატიზაციის რისკზე.”

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო ჟურნალისტურ პროდუქტში დაირღვა ქარტიის მე-7 პრინციპი. მსგავსი სახით საკითხის გაშუქება იწვევს ძალადობის მსხვერპლთა დისკრიმინაციას და ხელს უწყობს მათ სტიგმატიზაციას.

პირდაპირი დისკრიმინაციის ერთ-ერთი გამოხატულებაა ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს.

ფრაზებით: “ყველა ვემიჯნებით ძალადობას, ეს იქნება თქვენი მისამართით, თუ ეს იქნება, მათ შორის, პოლიციელების მისამართით, რაც თქვენ არ მოგეწონებათ” და “გასაგებია ბატონო, ვგმობთ ამ ძალადობას” - წამყვანი ცდილობს, წამების მსხვერპლი მშვიდობიანი მოქალაქეები გააიგივოს პოლიციელებთან, რომლებიც შესაბამისი სპეციალური აღჭურვილობით, შესაბამისი ფიზიკური მომზადებით გამოდიან აქციაზე საზოგადოებრივი წესრიგის დასაცავად და შემდეგ სცემენ მოქალაქეებს, რომლებიც ხშირ შემთხვევაში უკვე დაკავებულები, შებოჭილები არიან და საზოგადოებრივი წესრიგისთვის საფრთხეს აღარ წარმოადგენენ.

გადაცემის წამყვანი ამ რეალობაში ერთ სიბრტყეზე აყენებს აქციის მონაწილეთა და სამართალდამცავების ქმედებებს და ორივე მხრიდან ძალადობის დაგმობაზე საუბრობს, რაც სამართალდამცველების მხრიდან ჩადენილი მძიმე დანაშაულების გაუბრალოებას ემსახურება.

წამყვანი ცდილობს, გაათანაბროს დაშავებული ათეულობით მოქალაქის და პოლიციელის ქმედებების სიმძიმე. ეს იმ ფონზე, როდესაც არცერთი მოძალადე სამართალდამცავი დასჯილი არ არის.

წამყვანი მისი ეთერში ქცევით, ფრაზებით, ტონით საფრთხის შემცველ გზავნილს უგზავნის იმ ადამიანებს, რომლებიც, ირაკლი ფიფიას მსგავსად, არასათანადო მოპყრობის მსხვერპლნი გახდნენ და მათი შემთხვევის ობიექტურ გამოძიებას უშედეგოდ ითხოვენ.

საერთაშორისო ორგანიზაციები პროევროპული აქციების დროს პოლიციელების ძალადობას მოქალაქეებზე წამებად აფასებენ და აღიარებენ.

ძალადობისა და წამების მსხვერპლი ხშირად შეიძლება აღმოჩნდეს საზოგადოებისაგან სტიგმატიზებული, რაც მასში სულიერ ტანჯვას იწვევს და აღვიძებს განცდილ ემოციებს. დღეს მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით საზოგადოების ნაწილში გავრცელებული მიკერძოებული დამოკიდებულებები, რომლებიც მსხვერპლთა რეაბილიტაციას ეწინააღმდეგება, ხშირად დაზარალებულთა იზოლაციას და მათ გარიყვას იწვევს. ადამიანები ხშირად მსხვერპლს დამნაშავედ აღიქვამენ, მას ბრალს სდებენ იმაში, რომ თავის დაცვა ვერ შეძლო ან სისუსტე გამოიჩინა და ძალადობის მიზეზს მასში ეძებენ.

ამ ფონზე მედიას კიდევ უფრო მეტი პასუხისმგებლობა ეკისრება, საზოგადოებას ისე მიაწოდოს ინფორმაცია, რომ არ გამოიწვიოს ძალადობისა და წამების მსხვერპლის სტიგმატიზაცია, არ შეუწყოს ხელი მის დისკრიმინაციას და ის სიძულვილის სამიზნედ არ  აქციოს. ჟურნალისტი სათანადოდ უნდა იყოს მომზადებული და იცოდეს, როგორ წარმართოს ინტერვიუ წამების მსხვერპლთან ისე, რომ არ გამოიწვიოს მისი რეტრავმირება. სიძულვილის ენასთან ბრძოლის სახელმძღვანელო წესები მედიისთვის ერთ-ერთ ამოსავალ პრინციპად ადგენს, რომ “მედიასაშუალებები უნდა ცდილობდნენ, ხელი არ შეუწყონ არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებას, სიძულვილის წახალისებას.”

გადაცემაში ნათლად ჩანს, რომ მაკა ცინცაძე გაღიზიანებულია რესპონდენტის მხრიდან მაუწყებლის კრიტიკით, რის გამოც ის აგრესიას გამოხატავს ირაკლი ფიფიას მიმართ და მას თავდაცვის რეჟიმში ყოფნას აიძულებს. ამ ქცევით ის მტრულ გარემოს ქმნის ყველა იმ ადამიანისთვის, რომლებიც, ფიფიას მსგავსად, სამართალდამცავთა მხრიდან ძალადობის მსხვერპლნი გახდნენ და შესაძლოა არ მოწონდეთ საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო პოლიტიკა..

მათ, შესაძლოა, აღარ გაუჩნდეთ  სურვილი, მივიდნენ გადაცემებში და ჟურნალისტებს და მაყურებელს საკუთარი ამბავი გაუზიარონ.

საბჭოს მიერ დადგენილი სტანდარტის შესაბამისად, მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს. მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა, არა მხოლოდ არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, არამედ საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური განწყობებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას.

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, მაკა ცინცაძემ მის მიერ რესპონდენტის მიმართ გამოხატული პოზიციითა და დამოკიდებულებით ხელი შეუწყო სამართალდამცავთა მიერ აქციებზე დაზარალებული მოქალაქეების დისკრიმინაციას და მათ სტიგმატიზაციას.

რითიც მან დაარღვია ქარტიის  მეშვიდე პრინციპი.

მეთერთმეტე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

განმცხადებლები უთითებენ, რომ “იმ დროს, როდესაც მისი რესპონდენტი, ირაკლი ფიფია, საუბრობდა სახელმწიფოს მხრიდან მის მიმართ გამოხატულ მძიმე დანაშაულსა და სისასტიკეზე, ნაცვლად იმისა, რომ ჟურნალისტს რესპონდენტისთვის მოესმინა და სხვა მტკიცებულებებით გაემყარებინა საუბარი, ის, მიკერძოებულად, რესპონდენტს ტყუილში ადანაშაულებდა.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა, რაც მოხდა კიდეც მოცემულ შემთხვევაში. საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ განსახილველ შემთხვევაში მე-11 პრინციპიც დარღვეულია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ მაკა ცინცაძის ქმედებები არ არის მხოლოდ უნებლიე ჟურნალისტური შეცდომა და მასში განზრახულ მოქმედებას ხედავს.

საბჭომ ზემოთ უკვე დაადგინა, რომ წამყვანი არ იყო ობიექტური და ის მაუწყებლის წინააღმდეგ გამოხატული კრიტიკული აზრის ჩახშობას ცდილობდა. ამ მოსაზრებას კიდევ უფრო ამძაფრებს მისი ქმედებები, როდესაც ის ირაკლი ფიფიას სათქმელს აგრესიულად აწყვეტინებს.

მისი მიზანია, არ მივიდეს მაყურებლამდე რესპონდენტის ამბავი, ვინაიდან, როგორც თავადაც ამბობს, მას ეს ფორმატი არ მოსწონს:

“ეს ფორმატიც არ მომწონს”  - არ მოსწონს შერჩეული სტუმრები და ამ ფორმით გამოხატავს საკუთარ დამოკიდებულებას. ეს კიდევ უფრო თვალსაჩინოა იმ ფონზე, როდესაც დღეს “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” ეთერში აღარ ისმის პროტესტის ხმა და საგანგებო ეთერი შეწყვეტილია.

მაკა ცინცაძე აქტიურად შედის დებატებში რესპონდენტთან და უპირისპირდება მას, როგორც ოპონენტს. ის, ნაცვლად იმისა, რომ რესპონდენტის ამბავს მოუსმინოს, აგრესიულ ფორმატში აგრძელებს ეთერს. წამყვანი კონკრეტული ფრაზებით მიზანმიმართულად ცდილობს, ირაკლი ფიფიას არგუმენტები გაანეიტრალოს და საკუთარი მესიჯები გაავრცელოს:

“ისევე როგორც ჩვენ გაფინანსებთ ჩვენი ჯიბეებიდან, როდესაც მუშაობთ სხვადასხვა უწყებებში“;

“არ მომწონს ის, რასაც ჰყვებით, ასევე არ მომწონს მამა შალვასთან რომ მივიდა გარკვეული ჯგუფი”;

“ირაკლი კობახიძეს აქვს არაერთი განცხადება გაკეთებული, რომ მზად იყო, ნებისმიერ ჯგუფს… შინაარსში რომ არ შედიოდით, თქვენ არ იყავით?!”

გადაცემის წამყვანი აუდიტორიას უმალავს, არ აწვდის სრულ ინფორმაციას აქციებზე მოქალაქეების დაშავების და სამართალდამცავების მხრიდან ძალის გადამეტების ფაქტების შესახებ.

მაკა ცინცაძე არ სვამს კრიტიკულ შეკითხვებს ხელისუფლების, სამართალდამცავი სისტემის მაღალჩინოსნების პასუხისმგებლობის შესახებ.

წამყვანი აუდიტორიას არ უჩვენებს აქციაზე დაშავებული ირაკლი ფიფიას და სხვა მოქალაქეების მძიმე დაზიანების ამსახველ ფოტო და ვიდეო მასალას.

მაკა ცინცაძე, როგორც ზემოთაც არერთხელ აღინიშნა, განსახილველ გადაცემაში იქცევა როგორც მხარე, ის არ არის ნეიტრალური და მიზანმიმართულად ცდილობს “ქართული ოცნების” მესიჯებისა და ნარატივების გავრცელებას.

გადაცემის წამყვანის გზავნილების შინაარსი თანხვედრაშია “ქართული ოცნების” ხელისუფლების იმდროინდელ გზავნილებთან და საბჭოსთვის აშკარაა, რომ ის ამას აკეთებს განზრახ და მიზანმიმართულად.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მიიჩნია, რომ მაკა ცინცაძემ ქარტიის მე-11 პრინციპიც დაარღვია.

სარეზოლუციო ნაწილი

მაკა ცინცაძემ ქარტიის პირველი, მეშვიდე და მე-11 პრინციპები დაარღვია.

განცხადება

სადავო მასალა

დამატებით წარმოდგენილი ინფორმაცია წამების შესახებ

22 ოქტომბერი,  2024 წელი

საქმე N-767, 768

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო რამიშვილი, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა საერთო-სამოქალაქო მოძრაობამ “მრავალეროვანი საქართველო”.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლები არნოლდ სტეფანიანი და გიორგი გულიაშვილი.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია,  პოზიცია  წერილობით წარმოადგინა.

განცხადების განხილვა გაიმართა 17 ოქტომბერს, თუმცა განმცხადებლის მხრიდან სადავო პრინციპების  დამატების გამო, (დაემატა ქარტიის პირველი და მე-11 პრინციპები) ქარტიის წესების შესაბამისად, განხილვა 22 ოქტომბრისთვის გადაიდო, რა დროსაც საბჭომ საბოლოო გადაწყვეტილება მიიღო საქმესთან დაკავშირებით.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

POSTV-მ ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის მამუკა ხაზარაძის წარმომავლობის შესახებ ჯამში ორი სადავო მასალა ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად, სხვადასხვა დღეს გაავრცელა.

11 ოქტომბერს გასული მასალის სადავო ფრაზები:

“რატომ მალავთ თქვენს წარმომავლობას?”;

“ვიცით, რომ სომხური წარმომავლობა გაქვთ და გრცხვენიათ ამისი აღიარება?”;

“ფაქტები მაქვს და გაჩვენებთ აუცილებლად. ეხა თქვენი დაბადების ადგილი და მოწმობა არ მაქვს”;

“ანუ სომხები ხო ჩვენი მოძმე ერი არიან, საუკეთესო ხალხი, რატომ გრცხვენიათ ამისი აღიარება?”;

“ა, გრცხვენიათ?”

13 ოქტომბერს გასული სიუჟეტის სადავო ფრაზები:

“მამუკა ხაზარაძე საკუთარი თავისგან იმ ადამიანის შექმნას ცდილობს, რაც სინამდვილეში არ არის. მევახშეა, მაგრამ ეს როლი არ მოსწონს და ცდილობს, თავი იმ ადამიანად გაასაღოს ვინც ხალხზე ზრუნავს.

თაღლითია, მაგრამ არც ეს სასამართლოს მიერ მისთვის დასაბუთებულად მინიჭებული სტატუსი არ მოსწონს. ამიტომაც, ცდილობს, პატიოსნებაზე გველაპარაკოს, თავი კეთილსინდისიერ ადამიანად სურს გაასაღოს.

ავანტიურისტია, ანაკლია ვერ ააშენა, მაგრამ არც ამის აღიარება უნდა. ქვეყანას, რომ წლები და მილიონობით შემოსავალი დააკარგვინა, ესეც პარიზის  საერთაშორისო არბიტრაჟში მოახსენეს…”;

“ბავშვებზე ვზრუნავო, აცხადებს, და ელგებეტე პროპაგანდის აკრძალვას მხარს არათუ არ უჭერს, არამედ აფინანსებს კიდეც, არატრადიციული ცხოვრების პოპულარიზაციას”;

“პიარში ალბათ დიდი ფული დახარჯა, მაგრამ თანდათან მაინც გავიგეთ, რომ სინამდვილეში მევახშე, ავანტიურისტი, თაღლითი და მატყუარაა. მაგრამ, ეს ყველაფერი არ არის. ახლა გაირკვა, რომ ის საკუთარ წარმომავლობასაც მალავს.”

“ეს ასლან მკრტიჩიანია, რომელიც ერევანში ცხოვრობს … ქართული საზოგადოება მას არ იცნობს, თუმცა იცნობს ხაზარაძე, ისინი სისხლით ნათესავები არიან.”;

“დიახ, მამუკა ხაზარაძეს სომხური წარმომავლობა და ფესვები აქვს, თუმცა ამ თემაზე საუბარი საკუთარ ნათესავებთანაც არ უყვარს. იმდენად არ უნდა, რომ მათთან კავშირიც გაწყვიტა, განსაცდელში ყოფნის დროსაც არ დაეხმარა, არადა მდიდარი ადამიანია, დიდ რესურსებს ფლობს, მაგრამ არ უნდა სომეხ ნათესავებთან მისი კავშირი სადმე მაინც დაფიქსირდეს”.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭომ დაუზუსტებლად, სათანადოდ გადაუმოწმებლად მიიჩნია სიუჟეტებში გამოყენებული შემდეგი ფრაზები: “ვიცით, რომ სომხური წარმომავლობა გაქვთ და გრცხვენიათ ამისი აღიარება?”; “ფაქტები მაქვს და გაჩვენებთ აუცილებლად. ეხა თქვენი დაბადების ადგილი და მოწმობა არ მაქვს”; “ეს ასლან მკრტიჩიანია, რომელიც ერევანში ცხოვრობს … ქართული საზოგადოება მას არ იცნობს, თუმცა იცნობს ხაზარაძე, ისინი სისხლით ნათესავები არიან.”

“დიახ, მამუკა ხაზარაძეს სომხური წარმომავლობა და ფესვები აქვს, თუმცა ამ თემაზე საუბარი საკუთარ ნათესავებთანაც არ უყვარს. იმდენად არ უნდა, რომ მათთან კავშირიც გაწყვიტა, განსაცდელში ყოფნის დროსაც არ დაეხმარა, არადა მდიდარი ადამიანია, დიდ რესურსებს ფლობს, მაგრამ არ უნდა სომეხ ნათესავებთან მისი კავშირი სადმე მაინც დაფიქსირდეს”.

საბჭო მიიჩნევს, რომ ამ ფრაზებით ჟურნალისტი მტკიცებით ფორმაში ავრცელებს ხაზარაძის შესახებ ინფორმაციას, რომლის სათანადო მტკიცებულებები სიუჟეტებში არ არის:

1.  მამუკა ხაზარაძეს აქვს სომხური წარმომავლობა.

2. ის ამ წარმომავლობას მალავს.

ხაზარაძის “სომხური წარმომავლობის” მთავარ მტკიცებულებად მხოლოდ მეორე სიუჟეტშია მოყვანილი ერთი სომეხი რესპოდენტის მონათხრობი, რომელიც აუდიტორიას ჟურნალისტმა წარუდგინა, როგორც მამუკა ხაზარაძის სისხლით ნათესავი, დედის მხრიდან.

ეს რესპოდენტი საუბრობს ხაზარაძესთან ნათესაურ კავშირზე, თუმცა ჟურნალისტს არ აქვს ამ ინფორმაციის დაზუსტების, გადამოწმების მცდელობა.

ეთიკურ პრინციპებს ეწინააღმდეგება, როცა ჟურნალისტი ინფორმაციას, რომელიც მხოლოდ ერთ წყაროს ეყრდნობა, წარმოაჩენს როგორც ფაქტს და მტკიცებით ფორმაში აწვდის აუდიტორიას.

ერთი რესპოდენტის მონათხრობი ვერ ჩაითვლება დადასტურებულ ფაქტად და ჟურნალისტი ვალდებული იყო, სულ მცირე, მამუკა ხაზარაძისთვის კომენტარის ჩაწერისისას განემარტა, რომ მას ჰყავდა კონკრეტული რესპოდენტი, რომელიც თავს მის სომეხ ნათესავად წარმოაჩენდა. ჟურნალისტს ეს უნდა გაეკეთებინა მასალის გამოქვეყნებამდე რათა ხაზარაძეს ჰქონოდა შესაძლებლობა ეპასუხა კონკრეტულ ბრალდებაზე.

ჟურნალისტს მტკიცებულებები უნდა წარედგინა რესპოდენტისთვის  და მისი განმარტება აესახა სიუჟეტში, რაც არ გააკეთა. ნაცვლად ამისა, მან რესპოდენტთან ინტერვიუსას მტკიცებით ფორმაში გააჟღერა, რომ აქვს მტკიცებულება მისი სომხური წარმომავლობის შესახებ. მიუხედავად რესპოდენტის მოწოდებისა, წარმოედგინა ასეთი მტკიცებულება, ჟურნალისტმა ინტერვიუს მსვლელობისას მას ამ მტკიცებულების შესახებ ინფორმაცია არ მიაწოდა.
საბჭო ამას აფასებს ჟურნალისტის მხრიდან არაკეთილსინდისიერ მოპყრობად, აუდიტორიის მიმართ, პირველ სადავო პროდუქტში ამბობს, რომ აქვს მტკიცებულება და არაფერს აჩვენებს აუდიტორიას.

განსახილველ შემთხვევაში, წყარო იყო რესპოდენტი, რომელიც ზუსტად, დეტალურად არ აღწერდა, რა ნათესაური კავშირი აქვს ხაზარაძესთან.

თეორიულად შესაძლებელია, ხაზარაძეს დედის მხრიდან ჰყავდეს სომეხი ნათესავი, მაგრამ ის არ იყოს “სომხური წარმომავლობის”, “სომხური ფესვების”, როგორც ეს სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაშია წარმოჩენილი.

სიუჟეტში სომეხი რესპონდენტი ამბობს, რომ ის პოლიტიკოსს დედის მხრიდან ენათესავება. თავად ჟურნალისტიც ამბობს, რომ ასლან მკრტიჩიანი მამუკა ხაზარაძის სისხლით ნათესავია, თუმცა ბუნდოვანია, თუ რა სახის ნათესაურ კავშირზეა საუბარი. ჟურნალისტი ფაქტად აწვდის საზოგადოებას იმ ინფორმაციას, რომელიც არ არის გადამოწმებული და დადასტურებული ქარტიის სტანდარტის შესაბამისად, სულ მცირე ორ ურთიერთდამოუკიდებელ წყაროსთან.

ამასთან, არაზუსტია მამუკა ხაზარაძის მიერ ინფორმაციის დამალვაზე საუბარი, რამდენადაც წარმომავლობა, თუ ეთნიკური კუთვნილება არ არის ისეთი სახის ინფორმაცია, რომლის რაიმე ფორმით ოფიციალურად გამჟღავნებას, დეკლარირებას, საჯაროდ გაცხადებას პოლიტიკოსს რაიმე წესი  ავალდებულებს. ამიტომაც, არარელევანტური და არაზუსტია იმის დამალვაში ვინმეს დადანაშაულება, რისი გაცხადების კანონისმიერი ვალდებულებაც მას არ ჰქონდა.

POSTV-მ  ქარტიისთვის გამოგზავნილ შეპასუხებაში სადავო პრინციპების დარღვევა უარჰყო. მათი განმარტებით, მამუკა ხაზარაძე, საჯარო პირი, პოლიტიკური ძალის ლიდერია და მის მიმართ ჟურნალისტის ინტერესი და კითხვების დასმა პრობლემა არ არის.

რა თქმა უნდა, ქარტიის საბჭო ეჭვქვეშ არ აყენებს ჟურნალისტის უფლებას, დაუსვას შეკითხვები საჯარო პირს, ჟურნალისტის ვალდებულებაა პოლიტიკური ლიდერის შესახებ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია მიაწოდოს აუდიტორიას.

ამ გადაწყვეტილებაში ქარტიის საბჭო ყურადღებას ამახვილებს გავრცელებული ინფორმაციის სათანადო წესით გადამოწმების გარეშე, მტკიცებით ფორმაში გავრცელებაზე.
 

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, რომ ინფორმაციის არაზუსტი და გადაუმოწმებელი გაშუქებით ჟურნალისტმა პატივი არ სცა აუდიტორიას და დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტის შეკითხვები და ფრაზები როგორებიცაა: „რატომ მალავთ თქვენს წარმომავლობას?“, „ვიცით, რომ სომხური წარმომავლობა გაქვთ და გრცხვენიათ ამის აღიარება?“, „ფაქტები მაქვს და გაჩვენებთ აუცილებლად“ და ა.შ., ხელს უწყობს სომეხი ერის დისკრიმინაციას.

POSTV-ს შეპასუხებაში მითითებულია, არ ეთანხმებიან მე-7 პრინციპის დარღვევას, მიაჩნიათ რომ განცხადების ავტორის პოზიცია მიმართულია ჟურნალისტის სარედაქციო დამოუკიდებლობისა და თემატიკის განსაზღვრის თავისუფლების შეზღუდვისაკენ. მათ მიაჩნიათ, რომ განმცხადებლის პოზიცია დაუსაბუთებელია, ვინაიდან, მამუკა ხაზარაძისთვის შეკითხვების დასმა წარმოჩენილია დისკრიმინაციულ მიდგომად ან რაიმე ფაქტის დამახინჯებად.

POSTV-ს  პოზიციით, განმცხადებელი ცდილობს, ჟურნალისტის შეკითხვები და მამუკა ხაზარაძის პიროვნებასთან დაკავშირებული საკითხი იმგვარად წარმოაჩინოს, რომ თითქოს ადგილი ჰქონდა რაიმე სახის დარღვევას, მაშინ როდესაც სიუჟეტი ეხება საჯარო პირის ქმედებების საჯაროდ დაფიქსირებასა და საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მიწოდებას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო, სადავო მასალების საერთო შინაარსის, აქცენტების გათვალისწინებით მიიჩნევს, რომ სიუჟეტები დისკრიმინაციულია და მასში დაირღვა ქარტიის მეშვიდე პრინციპი.

ეთიკური პრინციპების მიხედვით დაუშვებელია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია, მათ შორის, ეთნიკური კუთვნილების ნიშნით. დაუშვებელია პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაციაც.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სიუჟეტებში გამოყენებული ფრაზები:“ვიცით, რომ სომხური წარმომავლობა გაქვთ და გრცხვენიათ ამისი აღიარება?”; “ანუ, სომხები ხო ჩვენი მოძმე ერი არიან, საუკეთესო ხალხი, რატომ გრცხვენიათ ამისი აღიარება?”; “დიახ, მამუკა ხაზარაძეს სომხური წარმომავლობა და ფესვები აქვს, თუმცა ამ თემაზე საუბარი საკუთარ ნათესავებთანაც არ უყვარს. იმდენად არ უნდა, რომ მათთან კავშირიც გაწყვიტა, განსაცდელში ყოფნის დროსაც არ დაეხმარა, არადა მდიდარი ადამიანია, დიდ რესურსებს ფლობს, მაგრამ არ უნდა სომეხ ნათესავებთან მისი კავშირი სადმე მაინც დაფიქსირდეს”, სწორედ ეთნიკური დისკრიმინაციის ირიბი ფორმაა და არღვევს ქარტიის მე-7 პრინციპს.

თითქოს ჟურნალისტი ცდილობს, სომეხი ერის მიმართ კეთილგანწყობის დაფიქსირებას მათი “მოძმე და საუკეთესო ხალხად” მოხსენიებით, თუმცა ცალსახაა, რომ რეალურად მისი მიზანი ამ ამბით სპეკულირებაა.

ამ ჟურნალისტური პროდუქტების საერთო ხაზი არის, რომ ოპოზიციონერი პოლიტიკოსი არის სომხური წამომავლობის, მაგრამ ეს ესირცხვილება და მალავს.

ამ მთავარი გზავნილის ფონზე ჟურნალისტის მიერ ტრაფარეტული ფრაზით ხაზგასმა, რომ სომხები მოძმე და კარგი ხალხია, არის ერთგვარი პროპაგანდისტული ხრიკი, იმისთვის რომ თან გააგზავნოს მისთვის სასურველი არაეთიკური გზავნილი და თან ეს ისე გააკეთოს, რომ თითქოსდა თავიდან აირიდოს ვინმეს დისკრიმინაცია.

13 ოქტომბერს გასული სიუჟეტის კონტექსტი შემდეგნაირია: ის მამუკა ხაზარაძის მიმართ დისკრედიტაციული ეპითეტებით იწყება, პოლიტიკოსი მოხსენიებულია, როგორც მევახშე, ავანტიურისტი, თაღლითი, მატყუარა, “ლგბტ პროპაგანდის” ხელშემწყობი, რაც შემდეგი ფრაზით მთავრდება: ”მაგრამ, ეს ყველაფერი არ არის”. სწორედ ამას მოსდევს ამბავი, რომ მამუკა ხაზარაძეს სომხური წარმომავლობა აქვს, თუმცა ამის რცხვენია და მალავს.

გაშუქების ამ სტილით, სომხობა ჟურნალისტის მიერ წარმოჩენილია საზოგადოებაში სასირცხვილო, დასამალ ამბად და გაიგივებულია ზემოთ ჩამოთვლილ ისეთ ქმედებებთან, როგორიც არის თაღლითობა, მევახშეობა, ავანტიურისტობა და ა.შ.

საკითხის მსგავსი სახით გაშუქება იწვევს არმენოფობიის წახალისებას და იმ ადამიანებს, რომლებსაც სომხური წარმომავლობა აქვთ, ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენს. 

სადავო მასალებში ჟურნალისტი ხელს უწყობს სომხური წარმომავლობის მიმართ სტერეოტიპებისა და სტიგმის გაღრმავებას, რამდენადაც წარმოაჩენს, რომ სომხური დიასპორის წარმომადგენლობა, შესაძლოა, სამარცხვინო და დასამალი იყოს.

ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის, სტიგმის წახალისება. მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია.

საბჭო დადგენილ პრაქტიკაში აღნიშნავს, რომ  მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს.

ამას ადასტურებს POSTV-ს სოციალური მედიის გვერდზე გამოქვეყნებული სადავო მასალის ქვეშ არმენოფობიური კომენტარები.

საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტების როლი დისკრიმინაციის აღმოფხვრაში კიდევ უფრო დიდია, იმ ფონზე, რომ საქართველოში ქსენოფობიური და განსაკუთრებით არმენოფობიული დამოკიდებულება შესამჩნევია, რასაც ცხადყოფს მედიის განვითარების ფონდის 2020 წლის ანგარიშზე დაყრდნობით, სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული ერთ-ერთი სტატია, რომლის თანახმადაც, საქართველოს მოქალაქე ეთნიკური ჯგუფების წინააღმდეგ გამოვლენილი სიძულვილის ენის შემთხვევებს შორის არმენოფობია ლიდერობს (13.2%).

მოცემულ სიუჟეტებში ჟურნალისტი არათუ არ გაემიჯნა დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს, არამედ ნაწილობრივ თავად იყო წყარო და ხელი შეუწყო კიდეც მათ გავრცელებას, რისი მიზანიც სომხური ეთნოსის დისკრიმინაციის გზით პოლიტიკოსი მამუკა ხაზარაძის დისკრედიტაცია იყო.

მეთერთმეტე პრინციპი

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა, რაც მოცემულ შემთხვევაში საბჭომ ზემოთ დაადგინა. ამასთან, ვინაიდან აღნიშნული დარღვევა განზრახვასაც მოიცავს, საბჭო ყოველთვის ცდილობს, დაადგინოს მისი მოტივი.

საბჭო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, ჟურნალისტის ქმედების მოტივი პოლიტიკურია. ვინაიდან, სიუჟეტი წინასაარჩევნო პერიოდში გამოქვეყნდა, ის მიზნად მამუკა ხაზარაძის, როგორც პოლიტიკოსის, ასევე  მისი პოლიტიკური პარტიის მიმართ ნეგატიური განწყობების გამოწვევას ისახავდა.

გასათვალისწინებელია, რომ POSTV-ს საკონტროლო პაკეტს, 52%-ს 2022 წლის ოქტომბრიდან ფლობს პარლამენტარი, უმრავლესობის წევრი ვიქტორ ჯაფარიძე, ეს მედია კი აქტიურადაა ჩართული მმართველი ძალის ნარატივების გავრცელებაში. POSTV-ს მედია პროდუქტების აბსოლიტური უმრავლესობა ხელისუფლებას დადებითად, ოპოზიციას კი უარყოფითად წარმოაჩენს.

POSTV-ს სარედაქციო პოლიტიკა აშკარად პროსახელისუფლებოა და მეტ წილად ემსახურება ოპოზიციის განზრახ “გაშავებას”. საბჭო მიიჩნევს რომ განსახილველი სიუჟეტები წინასწარ განზრახვით იყო ამ ფორმით მომზადებული და ადგილი არ აქვს ჟურნალისტის უნებლიე შეცდომას.

საბჭოს ვარაუდით, მედიასაშუალების ქმედებას ორი ძირითადი მიზანი ჰქონდა:

1. იმაზე აპელირებით, რომ მამუკა ხაზარაძეს აქვს სომხური წარმომავლობა და ის ამას მალავს, სურდათ საქართველოს ეთნიკურად სომეხი მოსახლეობა მის მიმართ ნეგატიურად განეწყოთ, რაც ამ ეთნიკურ ჯგუფში მის ამომრჩეველთა რიცხვს შეამცირებდა, მაშინ, როდესაც 2014 წლის მონაცემებით (გვ.62), ეთნიკურად სომეხი მოსახლეობის (სულ 168 102 პირი) დიდი უმრავლესობა საქართველოს მოქალაქე, პოტენციური ამომრჩეველია. 

2. მამუკა ხაზარაძის წარმომავლობაზე აქცენტირებით ეთნიკურად ქართველ მოსახლეობაში, რომელთა ნაწილშიც სხვადასხვა კვლევით ნეგატიური დამოკიდებულებაა სომხური ეთნოსის მიმართ, მისი პარტიის რეიტინგის შემცირება სურდათ.

ამ პოლიტიკურად მიკერძოებულ მოტივებს ამძაფრებს სიუჟეტში მონაწილე რესპონდენტების შერჩევა და მათი კომენტარები:

ანალიტიკოსი ზურა ქადაგიძე: “მე ვერ წარმომიდგენია, ადამიანი საკუთარ წარმომავლობას მალავდეს. ეს მეტყველებს პიროვნულ, არ ვიცი, ცალკე კომპლექსზე, ცალკე პრობლემაზე, თვითონ ამ პიროვნების. ნებისმიერი წარმომადგენელი, რომელიც თავის წარსულზე, თავის ფესვებზე, თავის ისტორიაზე, თავის გენეტიკაზე უარს  იტყვის, რა თქმა უნდა, ეს იმ ერის შეურაცხყოფაა. საქართველოს, თბილისის ისტორიაში რამხელა მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ეთნიკური წარმომავლობის სომხები და შენ ამ დროს ხარ მათი წარმომადგენელი და არ ვიცი, ნუ, აი რა საბაბი, რა მიზეზი უნდა იყოს, რომ ადამიანმა ეს უარყვე.”

ისტორიკოსი ედიშერ გვენეტაძე: “როგორ შეიძლება კაცმა დამალო საკუთარი წარმოშობა. ალბათ, დაკომპლექსებული კაცია, კომპლექსი აქვს, კომპლექსი აქვს, ამისა, რომ მას რაღაცები ცუდად მიაჩნია და საკუთარი თავისათვის დამამცირებლად მიაჩნია და თავად რომ არის დამამცირებელი, გნებავთ ქართველი ხალხისა, გნებავთ, სომეხი ერისათვის, ეს მას ვერ გაუცნობიერებია. თავის სამარცხვინო საქციელებს, რომელიც ჩამოვთვალე კიდევ ერთი დაამატა და მისგან ეს გასაკვირი არ არის.” 

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მე-11 პრინციპიც დარღვეულად მიიჩნია.

სარეზოლუციო ნაწილი

გურანდა ბილიხოძემ დაარღვია ქარტიის პირველი, მეშვიდე და მე-11 პრინციპები.

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-752

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართეს შორენა ლობჟანიძემ, ნანა ხომასურიძემ და ორგანიზაციის ააიპ ,,ადამიანები ცხოველებისთვის“ თავმჯდომარემ, მარინა ბერსენაძე-კაციტაძემ. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ 2024 წლის 26 აპრილს გამოქვეყნებულ სტატიაში “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?” დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-3,  მე-5 და მე-7 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტებს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღიათ, თუმცა, საინფორმაციო სააგენტომ Bpn.ge თავისი შეპასუხება წერილობით წარმოადგინა.

სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლები: შორენა ლობჟანიძე და ნანა ხომასურიძე.

სამოტივაციო ნაწილი:

2024 წლის 26 აპრილს bpn.ge-ს გვერდზე გამოქვეყნდა სტატია სახელწოდებით: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?”. იგივე სტატია გაავრცელეს საინფორმაციო სააგენტოებმა: ambebi.ge; “კვირის პალიტრა”; ჟურნალი “გზა” და M2B.

სადავო მასალა:

“აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?”

ჟურნალისტების სადავო ფრაზები:

“აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”;

“რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს. მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ.”

განმცხადებლების მხრიდან სადავოდაა გამხდარი არა მხოლოდ სტატიის კონკრეტული ფრაზები, არამედ მისი შინაარსი და გზავნილები მთლიანად. მათი პოზიციით, სტატიაში ყოველგვარ ოფიციალურ კვლევაზე დაყრდნობის გარეშე და სანდო წყაროების მიუთითებლად გამოქვეყნდა დემოგრაფ ანზორ თოთაძის მოსაზრებები, რაც ემსახურება საქართველოში შინაური ბინადარი ცხოველების მიმართ ისედაც ცუდი დამოკიდებულების გაუარესებას.

საინფორმაციო სააგენტო bpn.ge თავის შეპასუხებაში მიუთითებს, რომ სტატიის სათაურსა და ტექსტში მოყვანილი ფრაზები ეკუთვნის დემოგრაფ ანზორ თოთაძეს და მათი მხრიდან  სიტყვების ინტერპრეტაცია არცერთ ეტაპზე არ მომხდარა. მათი ინფორმაციით, ამ კომენტარის გაკეთებისას, თოთაძე ეყრდნობოდა კვლევას, რომელიც მის მიერ არის ჩატარებული და გამოცემულია წიგნის სახით.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სტატიაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭომ არაზუსტად, ჟურნალისტური სტანდარტების შესაბამისად, სათანადოდ გადაუმოწმებლად მიიჩნია სტატიაში გამოყენებული შემდეგი ფრაზები: “რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს.”
“მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ.”
“უკვე მივედით იქამდე, რომ აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი. ძირითადად, ერთი ბავშვი ჰყავთ. ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ეს გახლავთ შობადობის შემცირების...”

ჟურნალისტი აღნიშნული ფრაზებით აუდიტორიას მტკიცებით ფორმაში ამცნობს, რომ თითქოს საქართველოში შობადობის კლება კორელაციაშია შინაური ცხოველის ყოლასთან და ამის ბრალია.

ამ გზავნილის გამოქვეყნებისას ჟურნალისტი ეყრდნობა მხოლოდ ერთი მკვლევრის, დემოგრაფ ანზორ თოთაძის სიტყვებს, რაც სტატიაში არ არის გამყარებული სხვა რამე მტკიცებულებით.

შობადობის შემცირება ისეა დაკავშირებული საქართველოში ძაღლების მომრავლებასთან, რომ ჟურნალისტს გარდა ერთი რესპოდენტის მონათხრობისა, ამის დამატკიცებელი რამე სხვა წყარო,  არ აქვს სტატიაში მოტანილი.

სტატიაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, აღნიშნული ინფორმაცია გადაამოწმოს, მოიძიოს რელევანტური წყაროები, ვინც მკვლევრის ამ მონათხრობს დაადასტურებს ან გააბათილებს.

ქარტიის საბჭოს დადგენილი სტანდარტით, ინფორმაციის გადასამოწმებლად ჟურნალისტი ვალდებულია, მასალაში სულ მცირე ორი დამოუკიდებელი წყარო გამოიყენოს.
განსახილველ შემთხვევაში ჟურნალისტი მხოლოდ ერთ წყაროს, დემოგრაფ ანზორ თოთაძეს ეყრდნობა.

ცალკე აღნიშვნას იმსახურებს სტატიის სათაური: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”. საბჭო განმარტავს, რომ ინფორმაციის გავრცელების თანამედროვე პირობების და ფორმების გათვალისწინებით, მით უფრო, როცა საუბარია ონლაინფორმისთვის მომზადებულ და სოციალურ ქსელებში გაზიარების (share) საშუალების მქონე სტატიებზე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სტატიის სათაურს. სოციალურ ქსელებში გავრცელებული სტატიის ძირითადი დატვირთვა მოდის მის სათაურზე, განსაკუთრებით მაშინ, როცა თავად სათაური იძლევა ინფორმაციას მტკიცებითი სახით.

საბჭოს პრაქტიკით, ძირითად შემთხვევებში სტატიის სათაური უნდა იქნეს განხილული როგორც ცალკე ჟურნალისტური პროდუქტი. მკითხველს აქვს მოლოდინი და ნდობა, რომ სტატიის სათაური არის თავად სტატიაში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებების შეჯერების შედეგად მიღებული და დადასტურებული დასკვნა და შეიძლება არც ჩათვალოს საჭიროდ სტატიის სრულად გაცნობა იმ დაშვებით, რომ სტატიის ძირითადი მიგნება მან უკვე წაიკითხა სათაურში. სათაური მკითხველს პირველ შთაბეჭდილებას უქმნის .

აღნიშნულ შემთხვევაში სათაურში ისეთი ინფორმაციის გამოტანა, რომელიც სტატიაში არ იყო სათანადო სტანდარტით გადამოწმებული, არის მანიპულაციური და აუდიტორიის შეცდომაში შეყვანას ემსახურება.

საბჭო მიიჩნევს, რომ ამ შემთხვევაში ჟურნალისტმა არ სცა პატივი აუდიტორიას და არ გამოიყენა ყველა ღონე საზოგადოებისთვის მეტად დაზუსტებული ინფორმაციის მისაწოდებლად.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი, სიზუსტე.

მესამე პრინციპი.

ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია.

ქარტიის საბჭოს პოზიციით, სადავო სტატიაში წინამდებარე პრინციპი არ დარღვეულა.

საბჭოს განმარტებით, აღნიშნული პრინციპი დარღვეულია მაშინ, როდესაც ბუნებაში არ არსებობს წყარო, რომელზე დაყრდნობითაც ხდება ინფორმაციის გავრცელება. წყარო დადასტურებულია იმას ნიშნავს, რომ ჟურნალისტმა იცის, ვინ არის ამა თუ იმ ფაქტის წყარო, თუმცა, შეუძლია, მისი ვინაობა არ გაამხილოს. ამ მუხლის ქვემდებარე არ არის წყაროს სანდოობის საკითხი.

ვინაიდან სადავო სტატიას ჰყავს წყარო, თანაც იდენტიფიცირებული, კერძოდ, ის ეყრდნობა დემოგრაფ ანზორ თოთაძის ნაამბობს, აღნიშნულ პრინციპს საბჭო დარღვეულად ვერ მიიჩნევს. ამდენად, საბჭოს პოზიციით, ქარტიის მე-3 პრინციპი არ დარღვეულა.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);
2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.
3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, შორენა ლობჟანიძის, ნანა ხომასურიძისა და მარინა ბერსენაძე-კაციტაძის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა მოპასუხეებს. ერთ-ერთმა მათგანმა, საინფორმაციო სააგენტო bpn.ge-მ, წარმოადგინა წერილობითი პოზიციაც.  აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხეებისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მათ ვალდებულებას, შეესწორებინათ არაზუსტი ინფორმაცია.

ამდენად, საბჭო აღნიშნულ პრინციპს დარღვეულად მიიჩნევს არა იმიტომ, რომ დაადგინა პირველი პრინციპის დარღვევა, არამედ ზემოაღნიშნულის საფუძველზე, ის განმარტავს, რომ  ჟურნალისტს ჰქონდა საკმარისი საფუძველი, სტატიაში დაშვებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ სტატიაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებლები, რომლებიც ცხოველთა უფლებების დამცველ ორგანიზაციებს წარმოადგენენ, მიიჩნევენ, რომ, როგორც სადავო პროდუქტი, ისე მისი სათაური: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”, ემსახურება იმ ადამიანების დისკრიმინაციას, რომლებსაც ჰყავთ ცხოველები და არ ჰყავთ შვილები ან ჰყავთ მხოლოდ ერთი შვილი.

საქართველოს კანონმდებლობით, აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, ენის, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილების, ეროვნების, წარმოშობის, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, შეზღუდული შესაძლებლობის, რელიგიური, საზოგადოებრივი, პოლიტიკური ან სხვა გაერთიანებისადმი, მათ შორის, პროფესიული კავშირისადმი, კუთვნილების, ოჯახური მდგომარეობის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების გამო ან სხვა ნიშნით.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სტატიაში  გამოყენებული ფრაზები: ("აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლები”; “რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს”;  “მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ”, “უკვე მივედით იქამდე, რომ აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი. ძირითადად, ერთი ბავშვი ჰყავთ. ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ეს გახლავთ შობადობის შემცირების...”) სწორედ დისკრიმინაციის სხვა ნიშანში გადის და არღვევს ქარტიის მე-7 პრინციპს. საკითხის მსგავსი სახით გაშუქებამ გამოიწვია იმ ადამიანების გამორჩევა და სავარუდოდ მათ მიმართ ნეგატიური განწყობების გაღვივება, რომლებსაც ჰყავთ შინაური ცხოველები და არ ჰყავთ შვილები ან ჰყავთ მხოლოდ ერთი.

სტატიაში  გაჟღერებული ინფორმაციით, ცხოველების ყოლა არის ცუდი დემოგრაფიისათვის, ეს ყოველივე კი ადამიანებს, რომლებსაც ჰყავთ ისინი, ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენს, უარყოფითად გამოარჩევს სხვებისგან, რაც დისკრიმინაციის ნიშანია.

სადავო მასალა საზოგადოებას უქმნის შთაბეჭდილებას, თითქოს საზოგადოების გარკვეული ჯგუფი შვილების ყოლას ცხოველების ყოლას ამჯობინებს, რაც ამ ჯგუფის მიმართ დისკრიმინაციის წახალისებაა.

ამასთან, ჟურნალისტმა არ გაითვალისწინა ის სენსიტიური ფონი, რაც დღეს საქართველოში არსებობს, და ცხოველებზე ძალადობის მოხშირებული სტატისტიკის მიუხედავად გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც შობადობის კლების მიზეზად შესაბამის მტკიცებულებებზე დაყრდნობის გარეშე ასახელებს ცხოველებს.

სტატიის ავტორმა არ მიიღო მხედველობაში ისიც, რომ არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც არ აქვთ შვილის ყოლის შესაძლებლობა სხვადასხვა მიზეზის გამო, რა დროსაც მათ შესაძლოა ჰყავდეთ შინაური ცხოველები. ავტორმა არ გაითვალისწინა მათი გრძნობები და განცდები და არ გამოიჩინა სათანადო გულისხმიერება ამ ადამიანების მიმართ. ამასთან, ხელი შეუწყო ცხოველების ყოლის მიმართ ისედაც არსებული სტიგმისა და სტერეოტიპების გაძლიერებას.

ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის, სტიგმის წახალისება. მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია.

საბჭო დადგენილ პრაქტიკაში აღნიშნავს, რომ  მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს.

საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტი ვალდებულია, გაემიჯნოს  დისკრიმინაციულ, სტერეოტიპულ გამონათქვამებს და არ შეუწყოს ხელი მათ გაღრმავებას, რაც მოცემულ სტატიაში დარღვეულია და ჟურნალისტის გამონათქვამები თავად არის დისკრიმინაციის შემცველი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

ნინი ქეთელაურმა და არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები. ხოლო, მე-3 პრინციპის დარღვევა არ დადგინდა.

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-744

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ორგანიზაციამ „საქართველოს შეზღუდული შესაძლებლობის ქსელი”, რომელიც მიიჩნევდა, რომ 2024 წლის 5 აპრილს “ტვ იმედის” ეთერში გასულ სიუჟეტში დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღია და არც წერილობითი შეპასუხება წარმოუდგენია.

სხდომას დისტანციურად ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლებიც: ესმა გუმბერიძე, თომა კაკაბაძე, დეა ერემაშვილი, რამინ მაჭარაშვილი, გიორგი ძნელაძე.

სამოტივაციო ნაწილი:

სადავო მასალა:

5 აპრილი, 2024 წელი, 20:00 სთ-იანი “ქრონიკა”, “მოტყუებული შშმ პირთა ნაწილი” 20:11 სთ

თამარ შარიქაძის სადავო ფრაზები:

“ის, რომ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დაცვის არასამთავრობო ასოციაციას ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა არ აქვს, ამაში გასაკვირი არაფერია. თუმცა, ამ ინტერვიუს უხერხული ნაწილი მაშინ იწყება, როცა ენჯეო სექტორი “ქრონიკისგან” იგებს, რომ ისეთი განცხადების ხელმომწერები არიან, რომლითაც შშმ პირთა სახელით გამჭვირვალობის შესახებ კანონის შეჩერებას და გაწვევას ითხოვენ.”

“ხელმომწერთა შორის არის “გორის კეთილდღეობისა და განვითარების ცენტრი”, თუმცა ირკვევა, რომ მისი წარმომადგენლები განცხადების შინაარსს არ იცნობენ, მეტიც, მათ ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა საერთოდ არ აქვთ.”

“მიუხედავად იმისა, რომ მესამე სექტორი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებებს იცავს, ვერ ასახელებს კონკრეტულად რა ჩანაწერი აქცევს კანონპროექტს გამჭვირვალობის შესახებ რუსულად, მისი წარმომადგენლები მაინც დარწმუნებულები არიან, რომ ამ დოკუმენტის დამტკიცების შემდეგ მათ უცხოური დაფინანსების მოპოვება გაუჭირდებათ’’.

“სახელისუფლებო გუნდისთვის შშმ პირთა ნაწილის განცხადება კიდევ ერთი დადასტურებაა იმისა, რომ დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება.”

“განცხადება გუშინ გავრცელდა, თუმცა ირკვევა, რომ ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არცერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ.”

განმცხადებლის პოზიციით, სიუჟეტში “შშმ პირები წარმოდგენილნი არიან ადვილად მართვად, მოსატყუებელ, უცოდინარ და დახმარების მიმღებ პირებად, რომელთა ნაწილიც მხოლოდ გრანტებზე და ფულადი რესურსების მიღებაზეა ორიენტირებული და რეალურად კანონის შინაარსი საერთოდ არ იციან/არ ადარდებთ.”

განმცხადებელი სიუჟეტში გაშვებულ ინტერვიუსთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ “აშკარაა რესპონდენტი [თომა კაკაბაძე] კიდევ აგრძელებდა ინტერვიუს, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილიც რესპონდენტის განცხადებითვე ეხება სწორედ იმას, თუ რატომ არის სადავო კანონი რუსული და რატომ არ უნდა მიიღონ, მაგრამ ტელეკომპანია “იმედმა” ეს განზრახ ამოჭრა და არ აჩვენა რეპორტაჟში, რათა მათ მიერვე შეთხზული შშმ პირთა მოტყუების და ე.წ. უცოდინარობის შესახებ ინფორმაცია “გაემართლებინათ”.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭომ იმსჯელა და შეაფასა სადავო სიუჟეტში აღწერილი გარემოებები, მისი  შინაარსი და განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებები და დაადგინა, რომ სიუჟეტი საზოგადოებისთვის ისეთი გზავნილების მიწოდებას ემსახურება, რომლებიც არ არის სათანადოდ გადამოწმებული და დადასტურებული.

სადავო მედიაპროდუქტი ეხებოდა 4 აპრილს, შშმ პირთა სახელით გავრცელებულ განცხადებას ე.წ. “აგენტების კანონთან” დაკავშირებით, რომელშიც აღნიშნულია, რომ ეს კანონი დააზარალებს ყველას, მათ შორის, შშმ პირთა თემს. განცხადების ბოლოს ვხვდებით მასზე ხელმომწერთა სიას, რაც ცალსახად გვაფიქრებინებს, რომ ისინი იცნობენ განცხადების შინაარს და ხელმოწერით ადასტურებენ მათ ნებას “აგენტების კანონის” მიღების  წინააღმდეგ.

ჟურნალისტის სადავო ფრაზები: “წარმომადგენლები განცხადების შინაარსს არ იცნობენ, მეტიც, მათ ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა საერთოდ არ აქვთ”;

“მიუხედავად იმისა, რომ მესამე სექტორი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებებს იცავს, ვერ ასახელებს კონკრეტულად რა ჩანაწერი აქცევს კანონპროექტს გამჭვირვალობის შესახებ რუსულად”;

“დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება”;

“ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არც ერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ”.

სიუჟეტის შესავალში წამყვანი, ლევან ჯავახიშვილი, ამბობს: “ქრონიკამ” აღმოაჩინა, რომ რესპონდენტთაგან ყველამ არ იცოდა, რას მოაწერა ხელი. უფრო მეტიც, ნაწილი გამჭვირვალობის მომხრეა და არა მოწინააღმდეგე.”

წამყვანის წარდგენის ტექსტით, სიუჟეტის შინაარსი ისეა წარმოჩენილი, რომ თითქოს შშმ პირების ნაწილმა ისე მოაწერა ხელი კანონპროექტის საწინააღმდეგო განცხადებას, რომ მისი შინაარსი არ იცოდა და შეცდომაში არიან შეყვანილი.

ამის დასასაბუთებლად სიუჟეტში არის ერთი რესპონდენტის აუდიო ჩანაწერი, რომელიც ამყარებს “ტვ იმედის” სიუჟეტის პათოსს, მაგრამ არ არის საკმარისი განსაზოგადებლად.

კანონპროექტის წინააღმდეგ გავრცელებულ შშმ პირთა განცხადებას, რომელსაც “ტვ იმედმა” ეს სიუჟეტი მიუძღვნა, ხელს დაახლოებით 70 სუბიექტი, მათ შორის, 15 ორგანიზაცია აწერს, ის ორგანიზაციები, რომლებიც წლებია, შშმ პირების საკითხებზე მუშაობენ, იცნობენ სფეროში არსებულ პრობლემებს, დაფინანსების წყაროებს, დონორების წვლილს მათ საქმიანობაში და ა.შ.

ამის  საპირწონედ, “ტვ იმედი” მხოლოდ ერთი რესპონდენტის, განმცხადებლის თქმით მანიპულაციურად მოპოვებულ აუდიო ჩანაწერზე დაყრდნობით ანზოგადებს საკითხს, და ამბობს, რომ შშმ პირების ნაწილმა არ იცოდა, რას მოაწერა ხელი, ისინი კანონპროექტს არ იცნობენ.

სიუჟეტში მანიპულაციურად, დაუსაბუთებლად არის წარმოდგენილი, რომ თითქოს შშმ პირებმა არ იცოდნენ განცხადების შინაარსი და ისე მოაწერეს მას ხელი, რაც განმცხადებლის მიერ სხდომაზე გაკეთებული განმარტებით, სიმართლეს არ შეესაბამება. ამას ადასტურებს ისიც, რომ შშმ-პირების ნაწილი ცალსახად გამოხატავენ თავიანთ ინდივიდუალურ პოზიციას განცხადებაზე ხელმოწერით და გავრცელდა საჯარო ფეისბუქ პოსტი, რომელშიც ისინი სიუჟეტში გამოთქმულ პოზიციას ეწინააღმდეგებიან.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტის მიერ ერთი რესპოდენტისგან მიღებული ინფორმაციის განზოგადება არის მანიპულაციური, მიკერძოებული მმართველი სახელისუფლებო ძალის სასარგებლოდ და ცალსახად არღვევს სიზუსტის, პატიოსანი ჟურნალისტის მოქმედების პრინციპებს.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტმა სხვა სადავო ფაქტებიც სათანადო მტკიცებულებების გარეშე გაახმაურა. მაგალითად, სიუჟეტში არ არის წარმოდგენილი მტკიცებულება, თუ რაზე დაყრდნობით ამბობს კორესპონდენტი, რომ დონორებს დაფინანსებულები შეცდომაში შეჰყავთ, მათ ატყუებენ და მათ სახელს პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ. სიუჟეტის მიხედვით ეს არის ჟურნალისტის მოსაზრება, რომელიც არ ეყრდნობა ეთიკის პრინციპების შესაბამისად გადამოწმებულ ინფორმაციას.

საბჭო მიიჩნევს, რომ სიუჟეტი არ არის დაბალანსებული, მასში ჭარბობს მმართველი ძალის წარმომადგენელთა განცხადებები, რომლის საპირწონედაც სიუჟეტში წარმოდგენილია ერთი ხელმომწერი ქალბატონის დამაბნეველი პოზიცია და მეორე რესპონდენტის თომა კაკაბაძის ინტერვიუს ფრაგმენტი, რომელიც არ არის გაჟღერებული ბრალდებების შესატყვისი და მის პოზიციას სრულად არ გამოხატავს, როგორც ეს მან საბჭოს სხდომაზეც თავად აღნიშნა.

სიუჟეტში დარღვეულია გონივრული ბალანსი წარმოდგენილ მხარეებს შორის, რაც საზოგადოებას უსპობს შესაძლებლობას, სრულად აღიქვან მოცემული ვითარება და ისე შეიქმნან წარმოდგენები თემასთან დაკავშირებით.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტებმა მმართველი პოლიტიკური ძალის წევრებს მისცეს საშუალება, გამოეთქვათ დაუსაბუთებელი, გადაუმოწმებელი ბრალდებები განმცხადებლის მიმართ.

კერძოდ:

შალვა პაპუაშვილი: “რაც შეეხება შშმ პირებს, კიდე ერთხელ, ეს არის ტყუილი, მივმართავ ყველას, ყველას გატყუებენ დღეს ეს ორგანიზაციები, გატყუებენ, თითქოს რაღაცა გავლენა ამას შეიძლება ჰქონდეს შესაძლო დაფინანსებაზე. ეს არი ტყუილი.”

რატი იონათამიშვილი: “არ შეიძლება შეზღუდული შესაძლებლობის პოლიტიკური ინტერესებით გამოყენება და ამ მიმართულებით დეზინფორმაციის, არასწორი ინფორმაციის  გავრცელება ჩვენი საზოგადოებისთვის. სამწუხაროდ, გვაქვს ჩვენ დეზინფორმაციული განაცხადები ცალკეული პირების მხრიდან და ეს, ცხადია, არ გამოხატავს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პოზიციასა და შეხედულებებს.”

გიორგი ვოლსკი: “თუკი ვინმე აშინებს იმითი, რომ შშმ პირებს შეუწყდებათ დახმარება, ამის გამო, თუკი არ გააკეთებენ განცხადებას, ეს უზნეობაა, და ვინც ეხმარება და თან თანადგომას უცხადებს და ფინანსურად თუ ნებისმიერი სხვა პროგრამით ეხმარება შშმ პირებს, იმას ორდენი ეკუთვნის, მაგრამ როდესაც ცდილობ, რომ ამის შესახებ ინფორმაცია არ გამჟღავნდეს, გამოდის, რომ სხვა გეგმა გაქ. ან შშმ პირებს იყენებ იმ პოლიტიკური უზნეო მიზნებისათვის, რომელიც გაგაჩნია.”

სადავო სიუჟეტი ცალსახად მიკერძოებულია და შეესაბამება “ტვ იმედის” მიერ, ხელისუფლებისადმი არაერთგზის გამოხატულ მხარდამჭერ სარედაქციო პოლიტიკას. ამ სიუჟეტის მიზანია იმ ჯგუფის დისკრედიტაცია, რომელმაც გაბედა და ღიად, კოლექტიურად შეეწინააღმდეგა ე.წ. “აგენტების კანონის”  მიღებას.

“ტვ იმედის” ეს სიუჟეტი ქართული ოცნების  პოლიტიკის  საინფორმაციო მხარდაჭერის ნათელი მაგალითია, ეს ეწინააღმდეგება ეთიკური ჟურნალისტიკის ფუძემდებლურ პრინციპებს და ცალსახად პროპაგანდის ნაწილია.

ეთიკური მედიის ვალია, არ გაავრცელოს ინფორმაცია არცერთი პოლიტიკური ძალის ინტერესების გათვალისწინებით, და მხოლოდ მიუკერძოებლობის პრინციპით იხელმძღვანელოს, რაც მოცემულ შემთხვევაში სრულიად უგულებელყოფილია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ მიკერძოებული და მანიპულაციური ტექსტების, გადაუმოწმებელი ფაქტების ერთობლიობით, ჟურნალისტმა პატივი არ სცა აუდიტორიას, გამოიჩინა არაკეთილსინდისიერება და დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);
2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.
3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, საქართველოს შეზღუდული შესაძლებლობის ქსელის განცხადება  სათანადო წესით გადაუგზავნა “ტვ იმედს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ.

ამასთან, სოციალურ ქსელში საჯაროდ გავრცელდა განმცხადებლისა და რესპონდენტის, თომა კაკაბაძის  პოზიცია სიუჟეტში გახმაურებულ ფრაზებსა და  ბრალდებებზე.

დამატებით, საბჭოს სხდომაზე სიუჟეტის ერთ-ერთმა რესპონდენტმა თომა კაკაბაძემ საბჭოს განუცხადა, რომ სადავო მასალის ეთერში გასვლის შემდეგ ხანგრძლივი საუბარი ჰქონდა “ტვ იმედის” ჟურნალისტთან და მასაც აუხსნა, რომ სიუჟეტის ეთიკურობასთან დაკავშირებით პრეტენზიები ჰქონდა.

ამ ყველაფრის ერთობლიობით, საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა საკმარისი საფუძველი, სიუჟეტში დაშვებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო სიუჟეტი  დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი  და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გადაცემაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. ამასთან,  ქარტიის საბჭოს დასკვნით, დადგენილია პირველი პრინციპის (სიზუსტის) დარღვევა.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა თამარ შარიქაძემ დაარღვია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ, როგორც სადავო სიუჟეტი, ისე მისი სათაური: “მოტყუებული შშმ პირთა ნაწილი”, შშმ პირთა შეურაცხმყოფელი და დამაკნინებელია. “ტვ  იმედმა”, განზრახ, ერთი რესპონდენტის ,,გაურკვეველი’’ პასუხი განაზოგადა განცხადების ხელმომწერ 70-მდე სუბიექტის უმრავლესობაზე, რომ მათაც არ იცოდნენ, რაზე აწერდნენ ხელს. შედეგად სიუჟეტში შშმ პირები და  განცხადებაზე ხელმომწერი მრავალწლიანი გამოცდილების მქონე უფლებადამცველი ორგანიზაციები წარმოაჩინეს ადვილად მართვად, მოსატყუებელ, უცოდინარ, არაკომპეტენტურ, დახმარების მიმღებ და მხოლოდ დაფინანსებაზე ორიენტირებულ პირებად/ორგანიზაციებად. განმცხადებლის პოზიციით, ამ ყველაფრით მათ წაახალისეს საზოგადოებაში შშმ პირებისა და მათი ორგანიზაციებისადმი სტერეოტიპების და სტიგმის გამყარება, წყალში ჩაყარეს წლების განმავლობაში შშმ პირთა დამოუკიდებელი ცხოვრების და უფლებების დაცვისკენ მიმართული ცნობიერების ამაღლების ათასობით კამპანიის შედეგები.

ევროპის საბჭოს სტრატეგიის შესაბამისად, “შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებს უფლება აქვთ ხელი მიუწვდებოდეთ და სრულყოფილად და თანასწორობის საფუძველზე სარგებლობდნენ ადამიანის უფლებებით, რაც დაცულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის, ევროპის სოციალური ქარტიისა და გაეროს კონვენციის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების შესახებ (UNCRPD1), ადამიანის უფლებათა ყველა სხვა საერთაშორისო დოკუმენტებით.” სტრატეგიაში აღნიშნულია, რომ უფლებების ხელმისაწვდომობა, როგორც ეს განსაზღვრულია UNCRPD-ში (მუხლი 9), არის წინაპირობა შშმ პირთათვის, რომ შეძლონ ისარგებლონ ადამიანის უფლებებით აქტიურად, მონაწილეობა მიიღონ და წვლილი შეიტანონ სრულად და თანაბრად საზოგადოებაში, იყვნენ დამოუკიდებლები და გააკეთონ არჩევანი ცხოვრების ყველა ასპექტთან დაკავშირებით.

დისკრიმინაცია შეიძლება დადგინდეს, როდესაც ადამიანს ეზღუდება გარკვეული უფლებები და შეზღუდული შესაძლებლობების საფუძვლით მას განსხვავებულად [უკეთესად ან უარესად] ეპყრობიან.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზებით: "ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არცერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ”; “დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება”, დაირღვა ქარტიის მე-7 პრინციპი. საკითხის მსგავსი სახით გაშუქებამ გამოიწვია შშმ პირთა დისკრიმინაცია და ხელი შეუწყო მათ მიმართ სტიგმის, სტერეოტიპის გაძლიერებას, რომ შეზღუდული შესაძლებლობების გამო ისინი მარტივად ექცევიან სხვისი გავლენის ქვეშ. სიუჟეტის მიხედვით ისეა წარმოჩენილი, თითქოს შშმ პირებმა არ იციან იმ კანონის შინაარსი, რომელსაც აპროტესტებენ, შეცდომაში არიან შეყვანილი ვიღაცის მიერ, მათ იყენებენ, აშინებენ, რომ დაფინანსება შეუწყდებათ და ა.შ.

სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზები ქმნის ისეთ წარმოდგენას, რომ თითქოს განცხადებაზე ხელმომწერებმა არ იციან, თუ რას მოაწერეს ხელი, რომ თითქოს ეს მათ ბრმად გააკეთეს. ეს ყოველივე კი მათ ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენს და საზოგადოებას უქმნის შთაბეჭდილებას, თითქოს შშმ პირები მათი შეზღუდული შესაძლებლობების გამო, მარტივად ექცევიან გავლენის ქვეშ და მარტივად სამართავები არიან.

ამ ყველაფრით სიუჟეტის ავტორმა ამ ჯგუფის მიმართ სტიგმის გაძლიერებას შეუწყო ხელი, რაც ცალსახად ქარტიის მე-7 პრინციპის დარღვევაა.

ასევე, სიუჟეტში ჩანს მმართველი გუნდის წარმომადგენლების დისკრიმინაციული განცხადებები: შალვა პაპუაშვილის მიმართვა შშმ პირების მიმართ, რომ “ყველას გატყუებენ”; “არ შეიძლება შეზღუდული შესაძლებლობის პოლიტიკური ინტერესებით გამოყენება”; “ ვინც … ეხმარება შშმ პირებს, იმას ორდენი ეკუთვნის, მაგრამ როდესაც ცდილობ, რომ ამის შესახებ ინფორმაცია არ გამჟღავნდეს, გამოდის, რომ სხვა გეგმა გაქ. ან შშმ პირებს იყენებ იმ პოლიტიკური უზნეო მიზნებისათვის, რომელიც გაგაჩნია”, რაც განსაკუთრებით საშიშია, ვინაიდან მათ შეიძლება მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინონ საზოგადოების იმ ნაწილზე, რომელთა ცნობიერებაშიც კვლავ არსებობს სტერეოტიპული დამოკიდებულება შეზღუდული შესაძლებლობების მიმართ.

ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის, სტიგმის წახალისება. მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია.

საბჭო დადგენილ პრაქტიკაში აღნიშნავს, რომ  მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს.

მედიასაშუალებები უნდა ცდილობდნენ, არ წაახალისონ არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბება. მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა, არა მხოლოდ არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, არამედ საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური შიშებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას. 

საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტი ვალდებულია, გაემიჯნოს  დისკრიმინაციულ, სტერეოტიპულ გამონათქვამებს და არ შეუწყოს ხელი მათ გაღრმავებას, რაც მოცემულ სიუჟეტში დარღვეულია და ჟურნალისტის გამონათქვამები თავად არის დისკრიმინაციის შემცველი. ამასთან, თავად სიუჟეტიც გაჯერებულია მმართველი ძალის დისკრიმინაციული კომენტარებით.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

თამარ შარიქაძემ დაარღვია ქარტიის 1-ელი,, მე-5 და მე-7 პრინციპები.

16 ივლისი, 2024 წელი

საქმე N 731

საბჭოს თავმჯდომარე: ნინო რამიშვილი

საბჭოს წევრები: გელა მთივლიშვილი, ნინო კაპანაძე,  ხატია ღოღობერიძე, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე.

აღწერილობითი ნაწილი:

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ორგანიზაციამ “ქალები საერთო მომავლისათვის (WECF) - საქართველო”. განმცხადებელი მიიჩნევდა, რომ 2024 წლის 28 თებერვალს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” ეთერში გასულ გადაცემაში “ღამის კურიერი” დაირღვა ქარტიის მე-7 პრინციპი.

მოპასუხე ჟურნალისტად განისაზღვრა აღნიშნული გადაცემის წამყვანი, ნინო შუბლაძე.

საქმის განხილვის თავისებურებები:

საბჭოს სხდომა წარიმართა ქარტიის ოფისში, დისტანციურად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას დისტანციურად ესწრებოდა და განხილვაში მონაწილეობდა განმცხადებლის წარმომადგენელი, მელანო ცხვარაძე.

მოპასუხე ჟურნალისტი სხდომას არ დასწრებია და არც თავისი შეპასუხება წარმოუდგენია.

ქარტიის საბჭოს თავმჯდომარის სხდომაში ვერ მონაწილეობის გამო, ერთჯერადად, სხდომის მიზნებისთვის, საქმის განხილვის საწარმოებლად თავმჯდომარედ განისაზღვრა ნინო რამიშვილი. (ქარტიის საქმის წარმოების წესის შესაბამისად: “საბჭოს სხდომას ხსნის და ხელმძღვანელობს საბჭოს თავმჯდომარე, მისი არყოფნის შემთხვევაში კი საბჭოს სხდომას თავმჯდომარეობს ამ სხდომისათვის საბჭოს წევრების მიერ თავმჯდომარედ არჩეული პირი.”)

სამოტივაციო ნაწილი:

განმცხადებელი სადავოდ ხდიდა მოპასუხე ჟურნალისტის ქვემოთ მოყვანილ ფრაზებს:

ნინო შუბლაძის სადავო ფრაზები:

“ელგებეტე პროპაგანდა.”

“სად გადის ზღვარი უმცირესობების უფლებების დაცვასა და პროპაგანდას შორის?”

განცხადებისა და მისი ავტორის პოზიციის შესაბამისად, კონკრეტულ ფრაზებთან ერთად, პრობლემურია მთლიანად გადაცემის კონტექსტი, რამდენადაც გადაცემა “შეიცავს ქვიარ თემის მადისკრედიტებელ, მათი ჩაგვრისა და დისკრიმინაციის გაღრმავების შემცველ მასალებს. ერთსაათიანი გადაცემის განმავლობაში ჟურნალისტი მრავალჯერ ახსენებს “ელგებეტე პროპაგანდას” და ამ ფორმულირებას იყენებს კითხვის დასმის დროსაც”.

განმცხადებელი მიუთითებს, რომ გადაცემაში მოწვეული პოლიტიკოსის, გურამ მაჭარაშვილის მიერ რამდენჯერმე გაჟღერებული ტერმინი “ელგებეტე პროპაგანდა”, სიძულვილის ენაა და ჟურნალისტი ვალდებულია, რომ განმარტება გააკეთოს და აუდიტორიას აუხსნას, როგორ უნდა მოვიხსენიოთ ქვიარ თემი სწორად. ორგანიზაციის პოზიციით, “ტერმინის შეგნებულად არასწორი გამოყენება ქვიარ თემის მიზანმიმართულ მარგინალიზაციას და მათ არასერიოზულ აღქმას უწყობს ხელს, რაც საზოგადოებაში მათ მიმღებლობას ამცირებს და კიდევ უფრო რიყავს”. ამასთან, რესპონდენტი ამბობს, რომ თავშივე უნდა “ჩავკლათ ის ნებისმიერი ანტისხეული, რომელიც ამას [ქვიარ თემს] პროპაგანდირებას უწევს.”

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებელი მიუთითებს, რომ გადაცემა იყო დისკრიმინაციული და დამაზიანებელი. მისი პოზიციით, სიუჟეტში მრავალჯერ გამოყენებული ტერმინი: ლგბტ თემის “პროპაგანდა”, როგორც ასეთი, არ არსებობს და ვერ იარსებებს, გამომდინარე იქიდან, რომ სექსუალური ორიენტაცია არა არჩევანი, არამედ მოცემულობაა. განმცხადებლის თქმით, აღნიშნული სიტყვათშეთანხმება პუტინის რუსეთში 2013 წელს მიღებული ჰომოფობიური კანონის მემკვიდრეობაა და მისი გამოყენების მიზანი ქვიარ თემის, როგორც ერთ-ერთი მოწყვლადი და დაუცველი ჯგუფის, კიდევ უფრო მარგინალიზება და ჩაგვრის გაღრმავებაა, რაც წაახალისებს დისკრიმინაციასა და ძალადობას.

განმცხადებელი მიუთითებდა, რომ ჟურნალისტებს შეუძლიათ, ქვიარ ადამიანები მოიხსენიონ, როგორც ქვიარ თემი, რომელიც ქოლგა ტერმინია და მარტივად გამოსათქმელია, ან აბრევიატურით ლგბტქ+ ადამიანები.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო ჟურნალისტურ პროდუქტში დაირღვა ქარტიის მე-7 პრინციპი. მსგავსი სახით საკითხის გაშუქება იწვევს ქვიარ თემის დისკრიმინაციას და ხელს უწყობს სიძულვილის გაძლიერებას.

ლგბტქ+ ადამიანები ხშირად არიან დისკრიმინაციის სამიზნეები. მათ უწევთ გამკლავება ჰომოფობიური ჯგუფების მხრიდან წამოსულ აგრესიასთან, პოლიტიკურ ჰომოფობიასთან და უთანასწორობასთან, შესაბამისად, მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აქვს. ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის წახალისება, სიძულვილის ენა და არატოლერანტული გამონათქვამები. ჟურნალისტი ვალდებულია იყენებდეს ისეთ ტერმინებს, რაც არ იქნება შეურაცხმყოფელი, დამაკნინებელი არცერთი ჯგუფის მიმართ.

ქარტიის პრინციპები ჟურნალისტს ავალდებულებს, პირდაპირი ეთერის შემთხვევაში გაემიჯნოს, მიუთითოს რესპონდენტებს, თუ ისინი საზოგადოების ნებისმიერი ჯგუფის მიმართ იყენებენ დისკრიმინაციულ გამონათქვამებს, რაც ნინო შუბლაძემ არ გააკეთა. უფრო მეტიც, მის მიერ არაერთგზის გამოყენებული ტერმინი “ელგებეტე პროპაგანდა” არაზუსტი და მადისკრედიტებელია.

საბჭო აღნიშნავს, რომ გადაცემაში აქცენტირებული ე.წ. „ლგბტ პროპაგანდა" არ არსებობს.  მითითება, რომ „პროპაგანდას” შეუძლია იდენტობაზე გავლენა მოახდინოს და შეცვალოს, გარდა იმისა, რომ არასწორია, არის რუსული დეზინფორმაციული ნარატივის და პროპაგანდის ნაწილიც — არ მოიპოვება არანაირი მტკიცებულება და სანდო წყარო, რომელიც დაადასტურებდა „ლგბტ პროპაგანდის" რაიმე ფორმით არსებობას და იმას, რომ ის გავლენას ახდენს ადამიანებზე.გარდა ამისა, დისკრიმინაციულია ამ ტერმინით აპელირება, რადგან ის თავისთავად შეიცავს ქვიარ ადამიანების მტრად წარმოჩენის ნარატივს — თითქოს ქვიარ თემი არის მტერი, რომლის “თავს მოხვევასაც” ცდილობენ და ის საქართველოს მოსახლეობის, ეროვნული იდენტობის წინააღმდეგაა მიმართული.

საქართველოში ამ ტერმინოლოგიას მეტწილად ანტიდასავლური და პრორუსული ჯგუფები იყენებენ. ამასთან, ამას ემატება მმართველი გუნდის წევრების ნაწილის ჰომოფობიური განცხადებები, რაც ცხადყოფს, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლები თავად აწარმოებენ დისკრიმინაციულ პროპაგანდას მედიის მეშვეობით, რაც განსაკუთრებული საფრთხის შემცველია, ვინაიდან მათ შეიძლება სერიოზული გავლენა მოახდინონ საზოგადოების იმ ნაწილზე, რომელშიც ჰომოფობიური განწყობები ისედაც ძლიერია.

ქვიარ თემის დისკრიმინაციის ხელშეწყობის ნაცვლად, მედიამ უნდა იმუშაოს ცნობიერების და განათლების დონის ამაღლებაზე ლგბტქ+ საკითხების მიმართ, ასევე, იმ შევიწროების და დისკრიმინაციის შესახებ, რომელსაც ქვიარ თემი განიცდის. მედიამ უნდა გამოიყენოს ისეთი ლექსიკა და ტერმინოლოგია, რომელიც ხელს არ შეუწყობს სტერეოტიპული ფორმულირებების გავრცელებას, არამედ, წაახალისებს ტოლერანტული კულტურის დამკვიდრებას.

გადაცემაში ჟურნალისტი და რესპონდენტი აქტიურად იყენებენ არასწორ ტერმინებს [„ელგებეტე”]. საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტურ მასალაში აუცილებელია გამოყენებული იყოს სწორი ტერმინები და ჟურნალისტმა სათანადო ძალისხმევა უნდა გასწიოს სწორი ტერმინების მოძიებისთვის.

ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში „სახელმძღვანელო მითითებები და თვითრეგულირების სტანდარტები გენდერის, გენდერული ნიშნით ძალადობისა და ლგბტქი საკითხებზე სენსიტიური და ეთიკური გაშუქების შესახებ", მოცემულია ინფორმაცია სწორი ტერმინოლოგიის შესახებ, რომელიც ამ თემით დაინტერესებულ ჟურნალისტს დისკრიმინაციული ფორმულირებების გავრცელებისგან დაიცავს.

როგორც საბჭომ თავის პრაქტიკაში აღნიშნა, მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს. მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა, არა მხოლოდ არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, არამედ საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური შიშებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას. 

მოცემულ შემთხვევაში, ჟურნალისტი ვალდებული იყო, მინიმუმ გამიჯვნოდა ჰომოფობიურ გამონათქვამებს, რის სუსტ მცდელობებს ვაწყდებით კიდეც გადაცემაში, თუმცა ეს ვერ გადაწონის კეთილსინდისიერი მედიის ვალდებულებას, რომ ჟურნალისტი უნდა უპირისპირდებოდეს მსგავს მიდგომას და, არათუ ახალისებდეს რომელიმე ჯგუფის დისკრიმინაციას, არამედ უნდა ებრძოდეს დისკრიმინაციის ნებისმიერ გამოვლინებას, რაც სადავო მასალაში არ იკვეთება.

ქარტიის საბჭომ გაიზიარა განმცხადებლის პოზიცია, რომ ყველა ზემოთ აღწერილი ფრაზა და გადაცემის კონტექსტი მთლიანად დისკრიმინაციულია ქვიარ თემის მიმართ.

ამასთან, ქარტიის საბჭო ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ როდესაც ავტორმა გადაცემაში ამ თემაზე სასაუბროდ მოიწვია საქართველოს პარლამენტის წევრი გურამ მაჭარაშვილი, იმ განცხადების ფონზე, რაც მან ქვიარ თემთან დაკავშირებით წინა დღეს (და მანამდეც არაერთგზის) გააკეთა, გადაცემის წამყვანს უნდა ჰქონოდა დასაბუთებული ვარაუდი, რომ ის დისკრიმინაციულ განცხადებებს გააკეთებდა ქვიარ თემის მიმართ, და უნდა დახვედროდა შესაბამისი ცოდნით აღჭურვილი, უნდა გამოეყენებინა სწორი ტერმინები და გამიჯვნოდა, შებრძოლებოდა პარლამენტის აშკარად ჰომოფობი წევრის ჰომოფობიურ გზავნილებს.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კანონმდებლობა პირდაპირ დისკრიმინაციად მიიჩნევს ისეთ მოპყრობას ან პირობების შექმნას, რომლებიც პირს, მათ შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით.

ქარტიის საბჭო მე-7 პრინციპს დარღვეულად მიიჩნევს იმ შემთხვევაში, თუ გამოყენებულია ისეთი ტერმინები, რომლებიც თანხვედრაშია ჰომოფობიური ჩაგვრის (როგორც ვერბალური, ისე ფიზიკური) პრაქტიკაში დამკვიდრებულ ტერმინებთან, ატარებს დამაკნინებელ და შეურაცხმყოფელ ხასიათს ლგბტქ+ ადამიანების მიმართ.

ჟურნალისტი სადავო მასალაში რესპონდენტთან ერთად ნებსით თუ უნებლიედ ახდენს ლგბტქ+ ადამიანების დისკრედიტაციას და მათი არსებობის, მათი საჯაროდ პოზიციონირების საზოგადოების პრობლემად წარმოჩენას, ამაზე მიუთითებს ჟურნალისტის შეკითხვა: “სად გადის ზღვარი უმცირესობების უფლებების დაცვასა და პროპაგანდას შორის?” და რესპონდენტის გამონათქვამი, რომ ყველა ანტისხეული უნდა ჩავკლათ.

სადავო გადაცემაში წარმოჩენილია, რომ თითქოს ქვიარ თემი არ უნდა სარგებლობდეს იმავე უფლებებით, რითაც სხვა ადამიანები და თითქოს ისინი არ ექცევიან უფლებების დაცვის საერთო ჩარჩოში, რაც ცალსახად პირდაპირი დისკრიმინაციის მაგალითია. ეს ყოველივე კი, ისედაც ნეგატიურად განწყობილ საზოგადოებაში, ხელს უწყობს სტიგმისა და სიძულვილის გაძლიერებას.

საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო მასალაში რუსთავი 2-ის ჟურნალისტმა წაახალისა ლგბტქ+ ადამიანების დისკრიმინაცია და სტიგმატიზაცია, რითაც ხელი შეუწყო ჰომოფობიური განწყობების გაღვივებასა და გავრცელებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო გადაცემაში დარღვეულია ქარტიის მე-7 პრინციპი.

სარეზოლუციო ნაწილი

სადავო გადაცემაში “რუსთავი 2-ის” ჟურნალისტმა ნინო შუბლაძემ დაარღვია ქარტიის მე-7 პრინციპი.