განმცხადებელი : შპს “ევოლუშენ ჯორჯია”;
მოპასუხე : “მაუწყებლის” არაიდენტიფიცირებული ჟურნალისტი;
დარღვეული პრინციპები : 1 პრინციპი; 5 პრინციპი; 11 პრინციპი;
16 ნოემბერი, 2024 წელი
საქმე N- 756
საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი
საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე
აღწერილობითი ნაწილი
საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა შპს “ევოლუშენ ჯორჯიამ”.
მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.
საქმის განხილვის თავისებურებები
გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.
ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ ვიდეო და აუდიო ზარები]“.
სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლები ლევან ნანობაშვილი და თეონა გაჩეჩილაძე.
სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია. “მაუწყებლის” წარმომადგენლის განმარტებით, მათ განხილვის პროცესში ჩართვა და ქარტიასთან თანამშრომლობა არ სურდათ.
სამოტივაციო ნაწილი
სადავო მასალა:
სადავო მასალა “მაუწყებლის” ფეისბუკ გვერდზე 1 ივლისს გავრცელდა. განმცხადებელი მიუთითებდა ქარტიის პირველი, მეხუთე და მე-11 პრინციპების დარღვევაზე.
პირველ პრინციპთან დაკავშირებით განმცხადებელი აღნიშნავს, რომ მოპასუხის მხრიდან ადგილი აქვს მნიშვნელოვანი ფაქტების მიჩქმალვას და ბალანსის უგულებელყოფას. მეხუთე პრინციპის დარღვევად მას მიაჩნია შემდეგი გარემოება - სოციალურ ქსელში ინფორმაციის გამოქვეყნების შემდეგ არაერთმა მომხმარებელმა მიუთითა “მაუწყებელს”, რომ გამოქვეყნებული ინფორმაცია იყო არაზუსტი და შეცდომაში შემყვანი, თუმცა, ამის მიუხედავად, მოპასუხე მედიას ის არ შეუსწორებია. მე-11 პრინციპის ნაწილში განცხადებაში აღნიშნულია, რომ “მაუწყებელი” კამპანიურად ავრცელებდა გადაუმოწმებელ, დაუბალანსებელ და ხშირად ცილისმწამებლურ ინფორმაციას კომპანიის შესახებ. მას ადრეც აქვს მომზადებული მასალები კომპანიის შესახებ, მხოლოდ ერთ წყაროზე დაყრდნობით.
პირველი პრინციპი.
„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“
ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.
განსახილველი მასალა არის ვიდეო, რომელიც მაუწყებლის ფეისბუქ გვერდზე 2024 წლის 1 ივლისს გამოქვეყნდა. 40-წამიან ვიდეოში ისმის ქალის ხმა და მას აქვს ინგლისური სუბტიტრები. მასალაში არაიდენტიფიცირებული პირი აუდიტორიას აჩვენებს კონკრეტული ოთახის ინტერიერის კადრებს და ჰყვება, რომ ეს არის ევოლუშენში (D კორპუსში) დასაქმებული დიასახლისების მოსასვენებელი ოთახი, სადაც მათ უნიტაზზე უწევთ ჭამა.
აღნიშნულ ვიდეოში არ არის ინფორმაციის სხვა წყარო, ვიდეოს არ ახლავს
ტექსტი, რომელიც აუდიტორიას დამატებით ინფორმაციას მიაწვდიდა. არაფრით
ირკვევა, რომ მაუწყებელმა ამ ვიდეოში ასახული ინფორმაციის გადამოწმება
სცადა.
ინფორმაცია, რომელიც სენსიტიური აღმოჩნდა მაუწყებლის მკითხველის გარკვეული ნაწილისთვის, მხოლოდ ერთ არაიდენტიფიცირებულ წყაროს ეყრდნობა, რაც ეთიკური ჟურნალისტიკის ელემენტარულ სტანდარტს არღვევს.
მინიმალური სტანდარტით, ინფორმაცია მის გამოქვეყნებამდე სულ მცირე ორ ერთმანეთისგან დამოუკიდებელ წყაროსთან უნდა იყოს გადამოწმებული. ნებისმიერ მასალაში უნდა ჩანდეს ჟურნალისტის მცდელობა, რომ მან სცადა ინფორმაციის გადამოწმება.
შესაძლოა, მედიამ ყველა ჯერზე ვერ შეძლოს ინფორმაციის დაზუსტება, თუმცა ამის მცდელობა აუდიტორიას მუდმივად უნდა აჩვენოს, რათა დაიმსახუროს და შეინარჩუნოს აუდიტორიის ნდობა.
განსახილველ შემთხვევაში გავრცელებულია სენსიტიური, მწვავე ინფორმაცია, რასაც ადასტურებს სოციალური ქსელის მომხმარებლის მრავალი კომენტარი. ეს გარემოება კიდევ უფრო ზრდის პასუხისმგებლიანი მედიის ვალდებულებას, დაინტერესებულ აუდიტორიას მეტად გადამოწმებული ინფორმაცია მიაწოდოს.
ქარტიის საბჭო ასევე ყურადღებას ამახვილებს ამ მასალის გამოქვეყნებისას ბალანსის დარღვევაზე, რაც გამოიხატა იმაში, რომ მოპასუხეს, კომპანია “ევოლუშენის” წარმომადგენლებს, არ მიეცათ საშუალება, აღნიშნულ ვიდეოზე საკუთარი პოზიცია წარმოეჩინათ.
ბალანსი არ არის ცარიელი ცნება და ფორმალური ვალდებულება. მხარეთა დაბალანსებულად წარმოჩენა აუდიტორიისთვის სხვადასხვა პოზიციის ჩვენებას და ინფორმაციის განსხვავებულ წყაროებს უზრუნველყოფს და აძლევს მას საშუალებას, მედიის მიერ მოთხრობილი ამბავი მეტად ინფორმირებულმა განსაჯოს.
ბალანსის არ დაცვა არ აზარალებს მხოლოდ ევოლუშენს, ხშირად აზარალებს აუდიტორიას, მკითხველს, თუ მაყურებელს უკარგავს შანს, მოისმინოს საპასუხო, განსხვავებული პოზიცია.
თუმცა, განსახილველ შემთხვევაში, როცა კონკრეტული კომპანიის მიმართ ბრალდებაა გაჟღერებული, აუცილებელია, მედიამ კითხვები დაუსვას მოპასუხე მხარეს. ამ შემთხვევაში ეს ასე არ მოხდა.
სადავო ვიდეოს კომენტარებში გამოჩნდა არაერთი ადამიანი, რომელიც
ამბობდა, რომ ის შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” თანამშრომელია და ვიდეო
სიმართლეს არ შეესაბამება. “მაუწყებელს” ჰქონდა შესაძლებლობა,
დაკავშირებოდა ამ
ადამიანებს, მოეძიებინა “ევოლუშენში” დასაქმებული დიასახლისები და
გადაემოწმებინა ვიდეოში აღწერილი ამბავი, მის გავრცელებამდე, თუმცა
ასეთი მცდელობა არ დასტურდება.
მაუწყებელმა არ გადაამოწმა ინფორმაცია, ამ ყველა გარემოებას საბჭო მიიჩნევს აუდიტორიის უპატივცემულობად და პირველი პრინციპის დარღვევად.
მეხუთე პრინციპი
“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”
ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:
- დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);
- საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.
- ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.
ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მეხუთე პრინციპი.
ქარტიის სამდივნომ, შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “მაუწყებელს”. განცხადებასთან დაკავშირებით ქარტიის სამდივნო ესაუბრა “მაუწყებლის” წარმომადგენელს.
ამასთან, თავად შპს “ევოლუშენ ჯორჯიამაც” არაერთხელ დააფიქსირა თავისი პოზიცია და პრეტენზია მათივე სოციალური ქსელის გვერდზე.
აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც იძლეოდა საფუძველს, “მაუწყებლის” ჟურნალისტებს არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინათ, რაც არ მომხდარა.
სადავო მასალა დღემდე პირვანდელი სახით არის ხელმისაწვდომი “მაუწყებლის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.
შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ “მაუწყებლის” ჟურნალისტებმა ქარტიის მეხუთე პრინციპი დაარღვიეს.
მეთერთმეტე პრინციპი
“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:
ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”
ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.
ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად მიიჩნევა,
როცა დგინდება, რომ:
- ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;
- ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;
- მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.
ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა, რაც მოხდა კიდეც მოცემულ შემთხვევაში. საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.
ბრალდების შემცველი ვიდეოს საპასუხო პოზიციის გარეშე გაშუქებაში საბჭო “მაუწყებლის” განზრახულ მოქმედებაზე მიუთითებს, რადგანაც მოპასუხე მედიას არაერთხელ დაუფიქსირებია რომ “ევოლუშენ ჯორჯიას” თავის პლატფორმას არ დაუთმობდა. ერთ-ერთ ფეისბუქ პოსტში ისინი ამბობენ: “... დამსაქმებლისათვის რამდენიმე წუთის დათმობა ნიშნავს დამატებითი სივრცის მიცემას მანიპულაციისა და საზოგადოების შეცდომაში შეყვანისათვის.”
“ცხადია, მომავალშიც დავარღვევთ ყველა პრინციპს, რომელიც მოქალაქეების ჩაგვრისა და ექსპლუატაციის პირდაპირ თუ ირიბ ხელშეწყობას ემსახურება.”
კიდევ ერთ პოსტში ისინი წერენ: “„მაუწყებლის“ გუნდი აგრძელებს ბრძოლას ღირსეული შრომითი გარემოსთვის. ჩვენ პლატფორმას ვაძლევთ მათ, ვინც იჩაგრება და ვისი ხმაც არ ისმის - მშრომელებს, რომლებიც მუშაობენ სუპერმარკეტებში, კაზინოებში, მაღაროებში, ბანკებში, აფთიაქებში, სკოლებში და ა.შ. ჩვენ განვაგრძობთ ყველას მხილებას, ვინც ჩვენი თანამოქალაქეების ექსპლუატაციის ხარჯზე მდიდრდება.”
იდენტური პოზიცია მაუწყებლის ჟურნალისტებმა ქარტიის ერთ-ერთ სხდომაზეც დააფიქსირეს, რაც ასახულია ქარტიის საბჭოს კონკრეტულ გადაწყვეტილებაში.
გადაწყვეტილებაში საქმეზე - შპს „ევოლუშენ ჯორჯია” ნათია ქარჩილაძის და გიორგი არობელიძის წინააღმდეგ, ვკითხულობთ: მოპასუხეებმა [“მაუწყებლის” წარმომადგენლებმა] სხდომაზე აღნიშნეს - „ძალიან სწორად მოვიქეცით, რომ ამ ადამიანებთან არ მივედით კომენტარისთვის… რატომ უნდა მივცე ადამიანებს, რომლებიც ჩაგრავენ, ექსპლუატაციას უწევენ ადამიანებს, პლატფორმა, ჩემთვის სრულიად გაუგებარია”.
აღნიშნულიდან ცალსახაა “მაუწყებლის” პოზიცია, სრულიად განზრახულად არ დაუთმონ პლატფორმა თუნდაც საპასუხო კომენტარისთვის შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას”, მაშინ, როდესაც პასუხის უფლება ჟურნალისტურ ეთიკაში დამკვიდრებული ძირეული უფლება და პრინციპია.
ვინაიდან “მაუწყებელი” პოზიციონირებს როგორც მედია, მნიშვნელოვანია,
ის ითვალისწინებდეს საბაზისო ჟურნალისტურ პრინციპებს, როგორებიცაა
განსხვავებული მხარეების წარმოჩენა, ინფორმაციის მრავალ წყაროზე
დაფუძნება და სხვა. აღნიშნული პრინციპები არ არის დამკვიდრებული
ფორმალობისთვის. ამ პრინციპების დაცვა ემსახურება მხოლოდ და მხოლოდ
აუდიტორიის უკეთ ინფორმირებას, მისთვის მაქსიმალურად ზუსტი
ინფორმაციის მიწოდებას.
მაუწყებლის მხრიდან ამ პრინციპების განგრძობითად უგულვებელყოფა მათ
განზრახულობაზე მიუთითებს.
ამასთანავე, ქარტიაში “მაუწყებლის” წინააღმდეგ შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” მიერ შემოტანილი და საბჭოს მიერ განხილული საქმეები ცხადყოფს, რომ მოპასუხე მედია ინფორმაციას სხვა შემთხვევებშიც გადაუმოწმებლად და დაუბალანსებლად ავრცელებდა, რაც ქმედების კამპანიურ ხასიათზე მიუთითებს.
ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მე-11 პრინციპიც დარღვეულად მიიჩნია.
სარეზოლუციო ნაწილი
“მაუწყებლის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის პირველი, მეხუთე და მე-11 პრინციპები.
განმცხადებლის მიერ დამატებით წარმოდგენილი მასალები
