2022 წლის 20 თებერვალს მედიაში გავრცელდა, სავარაუდოდ, სასულიერო პირის მხრიდან მეორე სასულიერო პირის მიმართ ძალადობის ამსახველი ვიდეო. 

ვიდეოშიც და მედიის მიერ მისი გავრცელების ფორმებშიც რამდენიმე პრობლემაა: 

• ვიდეოში ღიად იდენტიფიცირებული არიან ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი და სავარაუდო მოძალადე, ზოგიერთ შემთხვევაში მსხვერპლის სახე დაფარულია, თუმცა სახელები და გვარები გაჟღერდა; 
• ვიდეოში ისმის ჰომოფობიური ფრაზები და ჟღერდება ბრალდებები;
• მედიის მიერ ვიდეოს გავრცელებისას, არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, ინფორმაცია გადაემოწმებინა რომელიმე წყაროსთან.

ამასთან, კადრებში არ ჩანს მომხდარი ამბავი სრულად, მიუხედავად იმისა, რომ ისმის კონკრეტული ბრალდებები და მოძალადე პირის მოწოდება, რომ იქ მყოფმა კიდევ ერთმა პირმა ვიდეო გადაიღოს. მნიშვნელოვანია, მედია არ გახდეს კონკრეტული პირების ინტერესების უნებლიე გამტარებელი და სოციალურ ქსელში გავრცელებული მასალების გამოყენებისას პროფესიული სტანდარტის დაცვას პასუხისმგებლობით მოეკიდოს.

ქარტია მოუწოდებს მედიას, გამოიჩინოს სიფრთხილე ძალადობის ამსახველი კადრების გაშუქებისას. 

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო ჟურნალისტებს რამდენიმე რეკომენდაციით მიმართავს:

• მედიას მხოლოდ მაშინ აქვს კრიმინალისა და ანტისოციალური ქმედების მონაწილე პირების იდენტიფიცირების უფლება, როდესაც საზოგადოებრივი ინტერესი გადაწონის პირის ინტერესებს. ფაქტორები, რომლებიც მედიამ ამ დროს უნდა გაითვალისწინოს, არის: დანაშაულის სიმძიმე, არიან, თუ - არა, მონაწილეები ცნობილი პირები და რამდენად მაღალია საჯარო ინტერესი, რომ იცოდეს საზოგადოებამ პირთა ვინაობა;
• მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა;
• მედიამ არ უნდა დაუთმოს ეთერი ძალადობისკენ მოწოდებებს, სიძულვილის ენას. 

ქარტიას მიაჩნია, რომ მსგავსი მასალების ტირაჟირებას თან ახლავს უარყოფითი შედეგები. შესაბამისად, აუცილებელია მედიამ გამოიჩინოს წინდახედულება და ეთიკურად გააშუქოს მსგავსი საკითხები.

კრიმინალური ფაქტის გაშუქებისას, ეთიკის სტანდარტების დარღვევის უფრო დიდი რისკი არსებობს ახალი ამბების მომზადების პროცესში. როდესაც ფაქტი ახალი მომხდარია, ემოციური ფონი გამძაფრებულია და ხშირად ჟურნალისტები მისი ზეგავლენის ქვეშ ექცვიან. ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, შეინარჩუნოს ნეიტრალური ტონი და არ მოექცეს ამბის მონაწილეთა ემოციური გავლენის ქვეშ.

ტელეკომპანია „მთავარი არხი” ავრცელებს ვიდეოს, სადაც ჩანს, რომ, 2022 წლის 18 თებერვალს კასპის საკრებულოში მედიასაშუალების ჟურნალისტსა და ოპერატორს პოლიციელები ფიზიკურად გაუსწორდნენ. ტელეკომპანია „პირველის" ინფორმაციით, ფიზიკურად და სიტყვიერად დაუპირისპირდნენ მათ გადამღებ ჯგუფსაც. ქარტიის ინფორმაციით, მუშაობა არასათანადო პირობებში მოუწიათ ტელეკომპანიების „ფორმულას”, „თრიალეთისა” და „ტვ მონიტორინგის” წარმომადგენლებსაც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მოუწოდებს ხელისუფლებას, დაიცვას ჟურნალისტების უსაფრთხოება და პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას მედიას შეუქმნას შესაბამისი სამუშაო პირობები, რათა მოქალაქეებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა, მიიღონ ინფორმაცია მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით. ქარტია მოუწოდებს შესაბამის უწყებებს, სწრაფად და ეფექტიანად შეისწავლონ პოლიციელების მხრიდან მედიის წარმომადგენლებზე თავდასხმის ფაქტი.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც კასპის საკრებულოში მედიის წარმომადგენლების უფლებები დაირღვა. 2021 წლის 17 დეკემბერს, კასპის საკრებულოს სხდომაზე არ შეუშვეს ტელეკომპანიების, „მთავარი არხის”, „TV პირველისა” და „ფორმულას” გადამღები ჯგუფები.

ქარტიას მიაჩნია, რომ თავდასხმა პოლიციელების მხრიდან განსაკუთრებით საყურადღებოა. მსგავსი ქმედებები კიდევ უფრო ახალისებს ჟურნალისტების მიმართ ძალადობას. აუცილებელია სამართალდამცავ პირებს კანონის შესაბამისად მოსთხოვონ პასუხი და დაუყოვნებლივ გაატარონ პრევენციული ღონისძიებები მედიის წარმომადგენლების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად.

ალტ-ინფოს მიერ დაფუძნებული „კონსერვატიული მოძრაობა” ჟურნალისტებისადმი მუქარასა და თავდასხმებს განაგრძობს. TOK TV-ს მიერ 2022 წლის 17 თებერვალს გავრცელებული ინფორმაციით, ტელეკომპანიის ჟურნალისტს „კონსერვატიული მოძრაობის” ოფიციალური Facebook-ანგარიშიდან დაემუქრნენ. „ცოტა ჭკვიანად იყავი, თორემ TOK TV გვერდზე დაგრჩება" - ეს კომენტარი, პარტია „კონსერვატიული მოძრაობის" სახელით, მედიასაშუალების იმ მასალის ქვეშ დაიწერა, რომელიც ახალციხის საჯარო სკოლის დირექტორის მიერ ამ პარტიის მხარდაჭერას ეხებოდა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მოუწოდებს სამართალდამცველ ორგანოებს, მყისიერად გამოიძიონ მომხდარი ფაქტი და დაუყოვნებლივ მიიღონ პრევენციული ღონისძიებები ჟურნალისტის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. 

ქარტია მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტისადმი მუქარა სისხლის სამართლებრივი და პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხი უნდა იყოს. 

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც „კონსერვატიული მოძრაობის” წარმომადგენლები ემუქრებიან და ფიზიკურად უსწორდებიან ჟურნალისტებს. ამ პოლიტიკური ორგანიზაციის დამფუძნებლები იყვნენ 2021 წლის 5-6 ივლისს თბილისში ჟურნალისტთა მასობრივი დარბევისა და ძალადობის ორგანიზატორები. ამ დარბევის შედეგად დაშავებული ოპერატორი, ალექსანდრე ლაშქარავა გარდაიცვალა. ამავე მოძრაობის ლიდერები ემუქრებოდნენ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტს, ქეთი თუთბერიძეს და მოითხოვდნენ გადაცემა „ახალი კვირის" დახურვას. მოგვიანებით ეს გადაცემა ფორმალურად სხვა მოტივით, მაგრამ მაუწყებლის მენეჯმენტმა მაინც დახურა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ყოველთვის დაიცავს ჟურნალისტთა უფლებებს და გამოხატვის თავისუფლების მაღალ სტანდარტს. მიგვაჩნია, რომ მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ გაკეთებული ყველა განცხადება საფრთხეს უქმნის ქართული სახელმწიფოს დემოკრატიულ განვითარებას.

2022 წლის 08 თებერვალს, ქობულეთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს შენობაში ოპოზიციონერი დეპუტატების ბრიფინგის გასაშუქებლად მედიის წარმომადგენლები არ შეუშვეს. 

ქარტიისთვის მოწოდებული ინფორმაციით, შენობაში შესვლაზე უარი მუნიციპალიტეტის მერმა მოგვიანებით პანდემიით ახსნა, თუმცა ეს იქ მყოფი ჟურნალისტებისთვის ოფიციალურად არ განუმარტავთ. მედიისთვის არ მიუწოდებიათ არც ოფიციალური დოკუმენტი, რომელიც პანდემიის არგუმენტით შენობაში გადაადგილებას არეგულირებს.  

ასეთი დოკუმენტი არ იძებნება არც მუნიციპალიტეტის ვებგვერდზე განთავსებულ სამართლებრივ დოკუმენტებს  შორის.

ქარტიას დაუშვებლად მიაჩნია, მედიას შეეზღუდოს კანონიერი უფლება, საზოგადოებამ კი ვერ მიიღოს ინფორმაცია მისთვის მნიშვნელოვან პოლიტიკურ პროცესებზე, რომლებიც მუნიციპალურ ორგანოებში ვითარდება.   

აღსანიშნავია, რომ ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ჟურნალისტები მუნიციპალური ორგანოების შენობაში არ შეუშვეს. 

მოვუწოდებთ სახელმწიფო უწყებებს, შეწყვიტონ ამგვარი პრაქტიკა და მისცენ ჟურნალისტებს საშუალება, თავისუფლად, შეზღუდვების გარეშე შეასრულონ პროფესიული მოვალეობა, რათა მოქალაქეებმა მიიღონ ინფორმაცია მათ მიერ არჩეული და მათ წინაშე ანგარიშვალდებული სახელისუფლო ორგანოების საქმიანობის შესახებ. 

ქარტიის საბჭო რამდენიმე დღეა თვალს ადევნებს ყოფილი პრეზიდენტის, მიხელ სააკაშვილის ჯანმრთელობის შესახებ ცენტრ „ემპათიის“ მიერ გამოქვეყნებული შემაჯამებელი დასკვნის გაშუქებას. დოკუმენტის ტექსტში გვხვდება ტერმინი “ინვალიდიზაცია”, რომელსაც ამ დასკვნაზე საუბრისას მედიაც იყენებს. 

საბჭოს მიაჩნია, რომ ჟურნალისტებმა და რედაქტორებმა სწორად  უნდა შეარჩიონ ტერმინები დისკრიმინაციის/სტიგმატიზაციის თავიდან ასაცილებლად.  მედიასაშუალებებმა არ უნდა შეუწყონ ხელი დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სიძულვილის ენის წახალისებას. 

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო განმარტავს, რომ სიტყვა  “ინვალიდი” და  მასზე დაფუძნებული სხვა ტერმინები დისკრიმინაციულია.  სწორედ ამის გამო ისინი ამოღებულია საკანონმდებლო აქტებიდან. აქვე, გვესმის ისიც, რომ რომელიმე ტერმინი, ცალკეულ შემთხვევებში, შესაძლოა, არ გამოიყენებოდეს დისკრიმინაციული ან შეურაცხმყოფელი მიზნით, და რომ წლობით დამკვიდრებული ტერმინების ერთბაშად ამოღება როგორც ოფიციალური დოკუმენტებიდან, ისე სასაუბრო ენიდან რთული პროცესია, თუმცა მედია უნდა აცნობიერებდეს, რომ მას ამ პროცესში განსაკუთრებული როლი აქვს. ენა და ტერმინოლოგია, რომლითაც მედია საზოგადოებას მნიშვნელოვან ამბებს უყვება, ადამიანების ცნობიერებაში დიდხანს და მყარად რჩება. 

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო მიმართავს მედიას და ყველა დაინტერესებულ მხარეს, სიფრთხილით მოეკიდონ ტერმინოლოგიის გამოყენებას, რათა არ წაახალისონ დისკრიმინაცია და არ შეუწყონ ხელი შეურაცხმყოფელი და მიუღებელი ტერმინების დამკვიდრებას. 

2021 წლის 20 დეკემბერს გავრცელებული ინფორმაციით, ონლაინპლატფორმა „მაუწყებლის“ დამფუძნებელი და ჟურნალისტი გიორგი არობელიძე და სსიპ საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ჟურნალისტი რატი რატიანი ბათუმში, პოლიციის მე-6 განყოფილებაში სცემეს. ჟურნალისტები ამბობენ, რომ ისინი 17 დეკემბერს, დაახლოებით ღამის 2 საათზე, დააკავეს ადმინისტრაციული წესით. დაკავებამდე მათზე პოლიციელებმა ფიზიკურად იძალადეს. გიორგი არობელიძის განმარტებით, ისინი პოლიციელებისგან არაფხიზელ მოქალაქეზე ძალადობის შეწყვეტას მოითხოვდნენ, როცა სამართალდამცავები ფიზიკურად გაუსწოდნენ და, ირიბად, მათგან ჩვენების შეცვლასაც მოითხოვდნენ.

ცნობილია, რომ საქმეზე გამოძიება დაიწყო სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურმა ცალკეული თანამშრომლების მხრიდან სამსახურებრივი უფლებამოსილების ძალადობით გადამეტების ფაქტზე სსკ-ის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის ბ ქვეპუნქტით. დაკავებულები კი შაბათს, 18 დეკემბერს, გაათავისუფლა ბათუმის საქალაქო სასამართლომ. საქმის განხილვა პარასკევს, 24 დეკემბერს, არის დანიშნული.

კოალიცია „მედიის ადვოკატირებისთვის” მიიჩნევს, რომ სამართლიანი და ობიექტური გამოძიების პირობებში უნდა დადგინდეს სამართალდამცავი უწყების წარმომადგენელთა მიერ უფლებამოსილების გადამეტების დეტალები და მოხდეს სათანადო რეაგირება.

კოალიცია მოუწოდებს სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურს საჯარო ინტერესის გათვალისწინებით, საზოგადოებას მიაწოდოს ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობის თაობაზე.

ქარტიისთვის მოწოდებული ინფორმაციით, 2021 წლის 17 დეკემბერს, კასპის საკრებულოს სხდომაზე არ შეუშვეს ტელეკომპანიების, „მთავარი არხის”, „TV პირველისა” და „ფორმულას” გადამღები ჯგუფები. ჟურნალისტების თქმით, მათთვის არ უჩვენებიათ რაიმე დოკუმენტი, რის საფუძველზეც არ მისცეს საშუალება, გაეშუქებინათ სხდომა, რომელზეც საკრებულო კასპის 2022 წლის ბიუჯეტს განიხილავდა. 

ვიდეოში, რომელიც დარბაზში საკრებულოს ოპოზიციონერმა დეპუტატებმა გადაიღეს და შიდა ქართლის საინფორმაციო ცენტრმა გაავრცელა, ისმის, რომ საკრებულოს თავმჯდომარე  შეზღუდვის მიზეზად კოვიდრეგულაციებს ასახელებს, რასაც იქვე მოჰყვება პროტესტი. ტელეკომპანიების წარმომადგენლების განმარტებით, საკრებულოს წევრებს ჟურნალისტებთან ეს მიზეზი არ დაუსახელებიათ და არც კოვიდ ბარათები მოუთხოვიათ.

საქართველოს კანონმდებლობით, საკრებულოს სხდომები საჯაროა და მედიას მათზე  დასწრებისა და გაშუქების უფლება აქვს. 

ქარტია დაუშვებლად მიიჩნევს, მედიას შეეზღუდოს ეს კანონიერი უფლება, საზოგადოებამ კი ვერ მიიღოს ინფორმაცია მისთვის მნიშვნელოვან პოლიტიკურ პროცესებზე, რომლებიც ახლა თვითმმართველობის ორგანოებში ვითარდება.   

ბოლო პერიოდში, ჟურნალისტების მიმართ დისკრიმინაციული მიდგომა გახშირდა. მაგალითად, საქართველოს კულტურის მინისტრის, თეა წულუკიანის ბრიფინგებზე, 2021 წლის 22 ნოემბერსა და 8 დეკემბერს, მედიასაშუალებების ნაწილი არ შეუშვეს. მსგავსი მიდგომა ჰქონდა მედიის მიმართ 11 ნოემბერს იუსტიციის სამინისტროსაც. 

მოვუწოდებთ სახელმწიფო უწყებებს, შეწყვიტონ ამგვარი პრაქტიკა და მისცენ ჟურნალისტებს საშუალება, თავისუფლად, შეზღუდვების გარეშე შეასრულონ პროფესიული მოვალეობა, რათა მოქალაქეებმა მიიღონ ინფორმაცია მათ მიერ არჩეული და მათ წინაშე ანგარიშვალდებული სახელისუფლო ორგანოების საქმიანობის შესახებ. 

გუშინ, 2021 წლის 13 დეკემბერს, საქართველოს პარლამენტის ბიურომ გადაწყვიტა დაჩქარებული წესით განიხილოს “ქართული ოცნების” წევრების მიერ ინიცირებული კანონპროექტი აზარტული თამაშების რეკლამის თაობაზე. ცვლილებები შეეხება რამდენიმე სამართლებრივ აქტს, მათ შორის, “მაუწყებლობის შესახებ” საქართველოს კანონს. წარმოდგენილი საკანონმდებლო პაკეტი მნიშვნელოვანი ფინანსური ეფექტების მატარებელია.

კოალიციის შეფასებით, განმარტებით ბარათში წარმოდგენილი არგუმენტაცია უკიდურესად პრობლემური და არასაკმარისია. კანონპროექტის განმარტებითი ბარათიდან არ ირკვევა საკანონმდებლო პაკეტის სრულფასოვანი განხილვის გარეშე მიღების აუცილებლობა. “ლატარიების, აზარტული და მომგებიანი თამაშობების მოწყობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შეტანილი ცვლილებები დაჩქარებული წესით მიღების შემთხვევაშიც კი 2022 წლის მარტიდან ამოქმედდება. აღნიშნული აძლიერებს ეჭვს, რომ საკანონმდებლო პაკეტის დაჩქარებული წესით მიღების საჭიროება არ არსებობს და პარლამენტის რეალური მიზანი, სრულყოფილი და პროფესიული განხილვების თავიდან აცილებაა.

საგანგაშოდ მიგვაჩნია ის გარემოებაც, რომ “მაუწყებლობის შესახებ” საქართველოს კანონში შესატანი ცვლილების გავლენა მაუწყებლების შემოსავლებზე არ არის სათანადოდ შეფასებული. არსებობს რისკი, რომ კანონპროექტის მიღება მნიშვნელოვნად დააზარალებს მაუწყებლების ფინანსურ დამოუკიდებლობას. ამ საკითხის გამოკვლევა კანონპროექტის სრულფასოვანი განხილვის გარეშე წარმოუდგენლია.

კანონპროექტის მომზადების პროცესში არ არის მიღებული კონსულტაციები სახელმწიფო, არასახელმწიფო ან/და საერთაშორისო ორგანიზაცია/დაწესებულებებისგან, კანონპროექტს არ ერთვის დარგის ექსპერტების, მათ შორის, კომუნიკაციების კომისიის, სათანადო დასკვნები და შეფასებები.

კანონპროექტის დაჩქარებული წესით განხილვა და ერთ დღეში მისი ორი მოსმენით მიღება გამორიცხავს სრულფასოვან საპარლამენტო განხილვას, დაინტერესებული პირების მიერ მოსაზრებების წარდგენას და კანონპროექტის დახვეწას. აღნიშნული პროცედურები პრინციპულად მნიშვნელოვანია ინიციატივებზე, რომლებსაც მნიშვნელოვანი ფინანსური ეფექტების გამოწვევა შეუძლია სახელმწიფო ბიუჯეტისა და მედია სექტორისთვის.

დღეს, 2021 წლის 08 დეკემბერს გავრცელებული ინფორმაციით, კულტურის სამინისტროში თეატრების ხელმძღვანელების დანიშვნასთან დაკავშირებით მინისტრმა ბრიფინგი გამართა. ბრიფინგზე დასასწრებად მისული ტელეკომპანია „TV პირველის” წარმომადგენლები კი შეხვედრაზე არ შეუშვეს. მოგვიანებით, კულტურის მინისტრმა და ვიცე პრემიერმა თეა წულუკიანმა ჟურნალისტის შეკითხვას შეზღუდვის მიზეზის შესახებ, უპასუხა, რომ ის არის არა კრიტიკული, არამედ „აღვირახსნილი” მედიის წარმომადგენელი.

ჟურნალისტი, რომელიც კულტურის სამინისტროს შენობაში იმყოფებოდა, ამბობს, რომ საშვთა ბიუროში წინა პრაქტიკის მსგავსად კონკრეტული ტელევიზიები შეუშვეს, რომლებიც წინასწარ გადაცემულ სიაში ჰყავდათ.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა კულტურის სამინისტრო მედიასაშუალებების მიმართ შერჩევით დამოკიდებულებას ავლენს. 2021 წლის 22 ნოემბერს საქართველოს კულტურის მინისტრის მიერ დაგეგმილ ბრიფინგზე ასევე არ მიიწვიეს მედიის ნაწილი. 2021 წლის 11 ნოემბრის იდენტური ფორმით შეიზღუდა ჟურნალისტთა უფლებები იუსტიციის სამინისტროს მიერ.

მსგავსი დისკრიმინაციული მიდგომა ლახავს მედიის წარმომადგენლების უფლებას შეასრულონ პროფესიული მოვალეობა, მიიღონ და გაავრცელონ ინფორმაცია მნიშვნელოვან საკითხებზე. ამასთან, საზოგადოებას ეზღუდება შესაძლებლობა სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით თვალი ადევნოს მიმდინარე პროცესებს.

საქართველოში აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია. აღნიშნული შემთხვევები კი ეწინააღმდეგება „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ” საქართველოს კანონით დადგენილ წესებს.

კოალიცია კიდევ ერთხელ მოუწოდებს კულტურის სამინისტროს შეწყვიტოს მედიის მიმართ დისკრიმინაციული მიდგომა და ყველა ჟურნალისტს მიეცეს ინფორმაციაზე წვდომის თანაბარი შესაძლებლობა.

ამასთანავე, კოალიცია მიმართავს საქართველოს სახალხო დამცველს, როგორც დისკრიმინაციის აღმოფხვრისა და თანასწორობის უზრუნველყოფაზე ზედამხედველ პირს, რათა საქართველოს კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებამოსილებების ფარგლებში:

შეისწავლოს ბრიფინგებზე ჟურნალისტების დისკრიმინაციის ფაქტები და გამოსცეს შესაბამისი რეკომენდაცია;

მოამზადოს და შესაბამის დაწესებულებებს / პირებს გაუგზავნოს ზოგადი წინადადებები დისკრიმინაციის თავიდან აცილების და მის წინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებზე.

კოალიცია „მედიის ადვოკატირებისთვის” მზადაა წარმოადგინოს ჟურნალისტების და მედიაორგანიზაციების ინტერესები სადავო საკითხის განხილვისას.