16 ნოემბერი,  2024 წელი

საქმე N- 756

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა შპს “ევოლუშენ ჯორჯიამ”. 

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლები ლევან ნანობაშვილი და თეონა გაჩეჩილაძე.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია. “მაუწყებლის” წარმომადგენლის განმარტებით, მათ განხილვის პროცესში ჩართვა და ქარტიასთან თანამშრომლობა არ სურდათ.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მასალა “მაუწყებლის” ფეისბუკ გვერდზე 1 ივლისს გავრცელდა. განმცხადებელი მიუთითებდა ქარტიის პირველი, მეხუთე და მე-11 პრინციპების დარღვევაზე.

პირველ პრინციპთან დაკავშირებით განმცხადებელი აღნიშნავს, რომ მოპასუხის მხრიდან ადგილი აქვს მნიშვნელოვანი ფაქტების მიჩქმალვას და ბალანსის უგულებელყოფას. მეხუთე პრინციპის დარღვევად მას მიაჩნია შემდეგი გარემოება -  სოციალურ ქსელში ინფორმაციის გამოქვეყნების შემდეგ არაერთმა მომხმარებელმა მიუთითა “მაუწყებელს”, რომ გამოქვეყნებული ინფორმაცია იყო არაზუსტი და შეცდომაში შემყვანი, თუმცა, ამის მიუხედავად, მოპასუხე მედიას ის არ შეუსწორებია. მე-11 პრინციპის ნაწილში განცხადებაში აღნიშნულია, რომ  “მაუწყებელი” კამპანიურად ავრცელებდა გადაუმოწმებელ, დაუბალანსებელ და ხშირად ცილისმწამებლურ ინფორმაციას კომპანიის შესახებ. მას ადრეც აქვს მომზადებული მასალები კომპანიის შესახებ, მხოლოდ ერთ წყაროზე დაყრდნობით.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

განსახილველი მასალა არის ვიდეო, რომელიც მაუწყებლის ფეისბუქ გვერდზე 2024 წლის 1 ივლისს გამოქვეყნდა. 40-წამიან ვიდეოში ისმის ქალის ხმა და მას აქვს ინგლისური სუბტიტრები. მასალაში არაიდენტიფიცირებული პირი აუდიტორიას აჩვენებს კონკრეტული ოთახის ინტერიერის კადრებს და ჰყვება, რომ ეს არის ევოლუშენში (D კორპუსში) დასაქმებული დიასახლისების მოსასვენებელი ოთახი, სადაც მათ უნიტაზზე უწევთ ჭამა.

აღნიშნულ ვიდეოში არ არის ინფორმაციის სხვა წყარო, ვიდეოს არ ახლავს ტექსტი, რომელიც აუდიტორიას დამატებით ინფორმაციას მიაწვდიდა. არაფრით ირკვევა, რომ მაუწყებელმა ამ ვიდეოში ასახული ინფორმაციის გადამოწმება სცადა.

ინფორმაცია, რომელიც სენსიტიური აღმოჩნდა მაუწყებლის მკითხველის გარკვეული ნაწილისთვის, მხოლოდ ერთ არაიდენტიფიცირებულ წყაროს ეყრდნობა, რაც ეთიკური ჟურნალისტიკის ელემენტარულ სტანდარტს არღვევს.

მინიმალური სტანდარტით, ინფორმაცია მის გამოქვეყნებამდე სულ მცირე ორ ერთმანეთისგან დამოუკიდებელ წყაროსთან უნდა იყოს გადამოწმებული. ნებისმიერ მასალაში უნდა ჩანდეს ჟურნალისტის მცდელობა, რომ მან სცადა ინფორმაციის გადამოწმება.

შესაძლოა, მედიამ ყველა ჯერზე ვერ შეძლოს ინფორმაციის დაზუსტება, თუმცა ამის მცდელობა აუდიტორიას მუდმივად უნდა აჩვენოს, რათა დაიმსახუროს და შეინარჩუნოს აუდიტორიის ნდობა.

განსახილველ შემთხვევაში გავრცელებულია სენსიტიური, მწვავე ინფორმაცია, რასაც ადასტურებს სოციალური ქსელის მომხმარებლის მრავალი კომენტარი. ეს გარემოება კიდევ უფრო ზრდის პასუხისმგებლიანი მედიის ვალდებულებას, დაინტერესებულ აუდიტორიას მეტად გადამოწმებული ინფორმაცია მიაწოდოს.

ქარტიის საბჭო ასევე ყურადღებას ამახვილებს ამ მასალის გამოქვეყნებისას ბალანსის დარღვევაზე, რაც გამოიხატა იმაში, რომ მოპასუხეს, კომპანია “ევოლუშენის” წარმომადგენლებს, არ მიეცათ საშუალება, აღნიშნულ ვიდეოზე საკუთარი პოზიცია წარმოეჩინათ.

ბალანსი არ არის ცარიელი ცნება და ფორმალური ვალდებულება. მხარეთა დაბალანსებულად წარმოჩენა აუდიტორიისთვის სხვადასხვა პოზიციის ჩვენებას და ინფორმაციის განსხვავებულ წყაროებს უზრუნველყოფს და აძლევს მას  საშუალებას, მედიის მიერ მოთხრობილი ამბავი მეტად ინფორმირებულმა განსაჯოს.

ბალანსის არ დაცვა არ აზარალებს მხოლოდ ევოლუშენს, ხშირად აზარალებს აუდიტორიას, მკითხველს, თუ მაყურებელს უკარგავს შანს, მოისმინოს საპასუხო, განსხვავებული პოზიცია.

თუმცა, განსახილველ შემთხვევაში, როცა კონკრეტული კომპანიის მიმართ ბრალდებაა გაჟღერებული, აუცილებელია, მედიამ კითხვები დაუსვას მოპასუხე მხარეს. ამ შემთხვევაში ეს ასე არ მოხდა.

სადავო ვიდეოს კომენტარებში გამოჩნდა არაერთი ადამიანი, რომელიც ამბობდა, რომ ის შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” თანამშრომელია და ვიდეო სიმართლეს არ შეესაბამება. “მაუწყებელს” ჰქონდა შესაძლებლობა, დაკავშირებოდა ამ  ადამიანებს, მოეძიებინა “ევოლუშენში” დასაქმებული დიასახლისები და გადაემოწმებინა ვიდეოში აღწერილი ამბავი, მის გავრცელებამდე, თუმცა ასეთი მცდელობა არ დასტურდება.

მაუწყებელმა არ გადაამოწმა ინფორმაცია, ამ ყველა გარემოებას საბჭო მიიჩნევს აუდიტორიის უპატივცემულობად და პირველი პრინციპის დარღვევად.

მეხუთე პრინციპი

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მეხუთე პრინციპი.

ქარტიის სამდივნომ, შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “მაუწყებელს”. განცხადებასთან დაკავშირებით ქარტიის სამდივნო ესაუბრა “მაუწყებლის” წარმომადგენელს.

ამასთან, თავად შპს “ევოლუშენ ჯორჯიამაც” არაერთხელ დააფიქსირა თავისი პოზიცია და პრეტენზია მათივე სოციალური ქსელის გვერდზე.

აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც იძლეოდა საფუძველს, “მაუწყებლის” ჟურნალისტებს არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინათ, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა დღემდე პირვანდელი სახით არის ხელმისაწვდომი “მაუწყებლის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ “მაუწყებლის” ჟურნალისტებმა ქარტიის მეხუთე პრინციპი დაარღვიეს.

მეთერთმეტე პრინციპი

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად მიიჩნევა,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა, რაც მოხდა კიდეც მოცემულ შემთხვევაში. საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.

ბრალდების შემცველი ვიდეოს საპასუხო პოზიციის გარეშე  გაშუქებაში საბჭო “მაუწყებლის” განზრახულ მოქმედებაზე მიუთითებს, რადგანაც მოპასუხე მედიას არაერთხელ დაუფიქსირებია რომ “ევოლუშენ ჯორჯიას” თავის პლატფორმას არ დაუთმობდა. ერთ-ერთ ფეისბუქ პოსტში ისინი ამბობენ: “... დამსაქმებლისათვის რამდენიმე წუთის დათმობა ნიშნავს დამატებითი სივრცის მიცემას მანიპულაციისა და საზოგადოების შეცდომაში შეყვანისათვის.”

“ცხადია, მომავალშიც დავარღვევთ ყველა პრინციპს, რომელიც მოქალაქეების ჩაგვრისა და ექსპლუატაციის პირდაპირ თუ ირიბ ხელშეწყობას ემსახურება.”

კიდევ ერთ პოსტში ისინი წერენ: “„მაუწყებლის“ გუნდი აგრძელებს ბრძოლას ღირსეული შრომითი გარემოსთვის. ჩვენ პლატფორმას ვაძლევთ მათ, ვინც იჩაგრება და ვისი ხმაც არ ისმის - მშრომელებს, რომლებიც მუშაობენ სუპერმარკეტებში, კაზინოებში, მაღაროებში, ბანკებში, აფთიაქებში, სკოლებში და ა.შ. ჩვენ განვაგრძობთ ყველას მხილებას, ვინც ჩვენი თანამოქალაქეების ექსპლუატაციის ხარჯზე მდიდრდება.”

იდენტური პოზიცია მაუწყებლის ჟურნალისტებმა ქარტიის ერთ-ერთ სხდომაზეც დააფიქსირეს, რაც ასახულია ქარტიის საბჭოს კონკრეტულ გადაწყვეტილებაში.

გადაწყვეტილებაში საქმეზე - შპს „ევოლუშენ ჯორჯია” ნათია ქარჩილაძის და გიორგი არობელიძის წინააღმდეგ, ვკითხულობთ: მოპასუხეებმა [“მაუწყებლის” წარმომადგენლებმა] სხდომაზე აღნიშნეს - „ძალიან სწორად მოვიქეცით, რომ ამ ადამიანებთან არ მივედით კომენტარისთვის… რატომ უნდა მივცე ადამიანებს, რომლებიც ჩაგრავენ, ექსპლუატაციას უწევენ ადამიანებს, პლატფორმა, ჩემთვის სრულიად გაუგებარია”.

აღნიშნულიდან ცალსახაა “მაუწყებლის” პოზიცია, სრულიად განზრახულად არ დაუთმონ პლატფორმა თუნდაც საპასუხო კომენტარისთვის შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას”, მაშინ, როდესაც პასუხის უფლება ჟურნალისტურ ეთიკაში დამკვიდრებული ძირეული უფლება და პრინციპია.

ვინაიდან “მაუწყებელი” პოზიციონირებს როგორც მედია, მნიშვნელოვანია, ის ითვალისწინებდეს საბაზისო ჟურნალისტურ პრინციპებს, როგორებიცაა განსხვავებული მხარეების წარმოჩენა, ინფორმაციის მრავალ წყაროზე დაფუძნება და სხვა. აღნიშნული პრინციპები არ არის დამკვიდრებული ფორმალობისთვის. ამ პრინციპების დაცვა ემსახურება მხოლოდ და მხოლოდ აუდიტორიის უკეთ ინფორმირებას, მისთვის მაქსიმალურად ზუსტი ინფორმაციის მიწოდებას.

მაუწყებლის მხრიდან ამ პრინციპების განგრძობითად უგულვებელყოფა მათ განზრახულობაზე მიუთითებს.

ამასთანავე, ქარტიაში “მაუწყებლის” წინააღმდეგ შპს “ევოლუშენ ჯორჯიას” მიერ შემოტანილი და საბჭოს მიერ განხილული საქმეები ცხადყოფს, რომ მოპასუხე მედია ინფორმაციას სხვა შემთხვევებშიც გადაუმოწმებლად და დაუბალანსებლად ავრცელებდა, რაც ქმედების კამპანიურ ხასიათზე მიუთითებს.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მე-11 პრინციპიც დარღვეულად მიიჩნია.

სარეზოლუციო ნაწილი

“მაუწყებლის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის პირველი, მეხუთე და მე-11 პრინციპები.

განცხადება

სადავო მასალა

განმცხადებლის მიერ დამატებით წარმოდგენილი მასალები

16 ნოემბერი,  2024 წელი

საქმე N-770

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა პოლიტიკურმა მოძრაობამ “თავისუფლების მოედანი” “იმედის” ჟურნალისტების მეგი ნარსავიძისა და გივი კუჭავას წინააღმდეგ.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებლის წარმომადგენელი მაშკა გიორგობიანი.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მასალა “იმედის” ეთერით გადაიცა და მის ფეისბუქ გვერდზე გამოქვეყნდა 2024 წლის 31 ოქტომბერს.

სადავო ფრაზები:

განმცხადებელი მიუთითებს შემდეგზე: “წამყვანმა წარადგინა ჟურნალისტი მეგი ნარსავიძე. ამ უკანასკნელმა პირდაპირ ეთერში ისაუბრა იმაზე, რომ ოპოზიციას ჯერაც არ წარმოუდგენია მათ მიერ ხელისუფლებისადმი გაჟღერებული ბრალდებების მტკიცებულებები. ამას მოყვა ანა დოლიძის სინქრონი, რომელიც საუბრობდა რომ ოპოზიციის მხრიდან ყველა პრობლემურ საკითხზე მოხდა რეაგირება და იყო დაყენებული “ან საჩივარი, ან მოთხოვნა, ან პროტესტი თავის დროზე”. ამას მოსდევს კონტექსტიდან ამოღებული და მანიპულაციურად “მოჭრილი” (დამონტაჟებული) ლევან ცუცქირიძის ინტერვიუ, რომელიც თითქოს ეწინააღმდეგება ანა დოლიძეს (და მთლიანად ოპოზიციას) და ამტკიცებს თითქოს “საქართველომ ჩაატარა სანიმუშო არჩევნები”.

პირველი პრინციპი

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭოს წევრების პოზიციით, სიუჟეტი მანიპულაციურია. ლევან ცუცქირიძის ინტერვიუდან იმგვარადაა ამოჭრილი ფრაგმენტი, რომ “იმედის” მაყურებელს შთაბეჭდილება ექმნება, რომ თითქოს ოპოზიციური პოლიტიკური მოძრაობის “თავისუფლების მოედანი” წევრი საქართველოში 2024 წლის 26 ოქტომბერს ჩატარებულ არჩევნებს იწონებს.

სინამდვილეში ლევან ცუცქირიძემ “იმედის” ჟურნალისტთან კომენტარში სრულიად საწინააღმდეგო შინაარსის განცხადება გააკეთა, რასაც ადასტურებს მისი ინტერვიუს სრული ვიდეო ჩანაწერი, რომელიც განმცხადებელმა ქარტიის საბჭოს მოაწოდა და რომელიც მოძრაობის ერთ-ერთი თანამშრომლის მიერ არის ჩაწერილი.

ამ ვიდეო ჩანაწერიდან (თან ერთვის გადაწყვეტილებას), ირკვევა, რომ, “იმედის” ჟურნალისტის კითხვის საპასუხოდ, ლევან ცუცქირიძემ გააკრიტიკა ჩატარებული არჩევნები: “არ მინახავს შალვა პაპუაშვილის განცხადება, მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ საქართველოს საარჩევნო სტანდარტი უნდა იყოს მაღალი. ჩვენ უნდა ვესწრაფოდეთ იმას, რომ ჩვენი არჩევნები იყოს აღიარებული, როგორც სანიმუშო მთელ მსოფლიოში და არა დავდევდეთ რაღაც სიტყვებს, რომ იცით, რა აი ასე არ უნდა იყოს და რა კარგია, რომ ასე არ წერია, ეს არის სირცხვილი. ჩვენ, რომ არჩევნებს ვატარებთ და მომავალი არჩევნები ამ ქვეყანაში ასე თუ უნდა იყოს ყველა, აქ უნდა ითქვას, რომ საქართველომ ჩაატარა სანიმუშო არჩევნები და აი, ეს არის არჩევნები, რომელიც უნდა იყოს ყველასთვის სამაგალითო და არა ვიჩხრიკებოდეთ რაღაც ტექსტებში და ვცდილობდეთ თავის გამართლებას, როგორც ამას აკეთებს შალვა პაპუაშვილი, სირცხვილია, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის სტანდარტი უნდა იყოს მაღალი და სანიმუშო და არა ის, რომ რაღაც აბზაცებში ეძებდეს საკუთარი თავის გამართლების საშუალებას.”

საბჭოს შეფასებით ლევან ცუცქირიძის ინტერვიუს მოკლე შინაარსი ასეთია: ყველა ჩატარებული თუ მომავალი არჩევნების შესახებ დამკვირვებლებმა უნდა თქვან ცალსახად, რომ “ეს იყო სანიმუშო არჩევნები და აი ეს არის არჩევნები”. რაკი ასეთი შეფასება ბოლო არჩევნებს არ აქვს, პარლამენტის თავმჯდომარე ეუთო ოდირის შეფასებაში ეძებს ცალკეულ აბზაცებს, რომლითაც ხელისუფლება თავს გაიმართლებდა.

ამ შინაარსის ნაცვლად “იმედმა” ისე ამოჭრა ინტერვიუს  ფრაგმენტი, რომ თითქოს ლევან ცუცქირიძე ამბობს, რომ 26 ოქტომბრის არჩევნები იყო სანიმუშო.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მიიჩნია, რომ მოპასუხე ჟურნალისტებმა ინტერვიუს არასრული, არაზუსტი და მანიპულაციური გაშუქებით, მაყურებელს მიაწოდეს არაზუსტი ინფორმაცია პოლიტიკოსის პოზიციასთან დაკავშირებით, რითაც დაარღვიეს ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მეხუთე პრინციპი.

ქარტიის სამდივნომ, პოლიტიკური მოძრაობის “თავისუფლების მოედანი” განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “იმედს”.

ამასთან, პოლიტიკურ მოძრაობასაც და პოლიტიკოს ლევან ცუცქირიძესაც საკუთარ სოციალურ ქსელში გაზიარებული აქვთ სადავო მასალისა და რეალური ინტერვიუს ამსახველი ვიდეო და გამოთქმული აქვთ “იმედის” მიერ გავრცელებულ ვიდეოზე პრეტენზია.

აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც იძლეოდა საფუძველს, “იმედის” ჟურნალისტებს არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინათ, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე პირვანდელი სახით არის ხელმისაწვდომი “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე  და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეთერთმეტე პრინციპი

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დაირღვა ქარტიის მე-11 პრინციპი.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენისას მისი წინაპირობა პირველი პრინციპის დარღვევის დადგენაა, რაც მოხდა კიდეც მოცემულ შემთხვევაში. საბჭომ პირველი პრინციპი დარღვეულად მიიჩნია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ განსახილველ შემთხვევაში მე-11 პრინციპის დარღვევაც ცალსახაა და ეს არ არის უნებლიე ჟურნალისტური შეცდომა, რაც მხოლოდ პირველი პრინციპის დარღვევად შეიძლებოდა რომ მიჩნეულიყო.

საქმის განხილვის ეტაპზე საბჭო დარწმუნდა, რომ მოპასუხე ჟურნალისტებისთვის ცნობილი იყო ლევან ცუცქირიძის პოზიცია. მათ ხელთ ჰქონდათ მისი ინტერვიუს სრული ჩანაწერი, ეთერში კი იმგვარად დამონტაჟებული ფრაგმენტი გაუშვეს, რომ რესპოდენტის აზრი სრულად დაამახინჯეს. საბჭო მიიჩნევს, რომ ეს არის ფაქტის განზრახ დამახინჯება და მე-11 პრინციპის დარღვევა.

საბჭო, მე-11 პრინციპის დადგენისას, ყოველთვის იკვლევს მოტივს. ტელეკომპანია “იმედის” ჟურნალისტების მიმართ ბოლო თვეების განმავლობაში ქარტიის საბჭომ არაერთხელ დაადგინა მე-11 პრინციპის დარღვევა და ყველა ჯერზე მიუთითა “იმედის” მიკერძოებულობა მოქმედი ხელისუფლების სასარგებლოდ.

ქარტიის საბჭოს შეფასებით, ტელეკომპანია “იმედი” სახელისუფლებო პროპაგანდის ძირითადი იარაღია და ხელს უწყობს ხელისუფლებას ოპონენტების დისკრედიტაციაში. განსახილველი სიუჟეტიც ამის კიდევ ერთი ნათელი მაგალითია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ იმედის ჟურნალისტები განზრახ, მიზანმიმართულად არღვევენ ჟურნალისტურ პრინციპებს ოპოზიციონერი პოლიტიკოსების საზიანოდ და ხელისუფლების სასარგებლოდ. განსახილველ შემთხვევაში, საბჭოს თხოვნის პასუხად, განმცხადებელმა ქარტიას წარმოუდგინა “იმედის” ეთერში გასული არაერთი ნეგატიური მასალა “თავისუფლების მოედნის” და ლევან ცუცქირიძის შესახებ, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ “იმედის” ჟურნალისტები განზრახ, კამპანიურად ცდილობენ ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის უარყოფითად წარმოჩენას.

მაგალითად, 31 ოქტომბერს “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე გამოქვეყნდა ქარდი, რომელიც ეხებოდა ლევან ცუცქირიძის მიერ დაანონსებულ საპროტესო გამოსვლებს. 1 ნოემბერს 20:00 საათიან “ქრონიკაში” (ტაიმკოდი: 42:35) ჟურნალისტმა გააჟღერა ინფორმაცია, რომ ლევან ცუცქირიძე მის მიერ მზიურის პარკში დაანონსებულ აქციაზე არ მივიდა. განმცხადებელმა წარმოადგინა ვიდეო (დართულია გადაწყვეტილებაზე), რომელიც საპირისპიროს ადასტურებს. 2 ნოემბრის “ქრონიკაში” კი ჟურნალისტი აცხადებს, რომ ლევან ცუცქირიძე არა თუ არ მივიდა, არამედ “საკუთარ დაანონსებულ შეხვედრაზე დაგვიანებით და მხოლოდ 10 წუთით მივიდა”.

აღნიშნული მიუთითებს, რომ ლევან ცუცქირიძის მიმართ დაუზუსტებელი, მანიპულაციური ინფორმაციის გავრცელებას “იმედის” მხრიდან კამპანიური ხასიათი აქვს.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, საბჭომ მე-11 პრინციპიც დარღვეულად მიიჩნია.

სარეზოლუციო ნაწილი

მეგი ნარსავიძემ და გივი კუჭავამ დაარღვიეს ქარტიის პირველი, მეხუთე და მე-11 პრინციპები.

სადავო მასალა

განცხადება

განმცხადებლის მიერ დამატებით წარმოდგენილი ვიდეო1

განმცხადებლის მიერ დამატებით წარმოდგენილი ვიდეო2

16 ნოემბერი, 2024 წელი


საქმე N-766

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, მანანა ქველიაშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, ნინო კაპანაძე

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრმა”.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს ნაწილობრივ პოზიციათა დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებელი “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრის”

აღმასრულებელი დირექტორი ქეთევან ჩაჩავა; ნათია ზოიძე და მიხეილ მირზიაშვილი.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მასალა მთავარი არხის ეთერში 2024 წლის 4 ოქტომბერს, 21:00 საათიან გამოშვებაში გავიდა. ის ეხებოდა აშშ-ს დედაქალაქ ვაშინგტონში მეუფე იაკობის ვიზიტს.

სადავო ფრაზები:

„მეუფე იაკობს თან ახლდა ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციის დამფუძნებელი ქეთევან ჩაჩავა, ეს ორგანიზაცია, სინამდვილეში, სამთავრობო არასამთავრობო ორგანიზაციაა, ანუ ეგრეთწოდებული გონგო (GONGO) და ამ შეხვედრის დასრულების შემდეგ, არ გავრცელებულა არანაირი განცხადება”.

განმცხადებელი სადავოდ ხდის “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრის” ე.წ. სამთავრობო არასამთავრობო ორგანიზაციად, ანუ GONGO-დ გამოცხადებას, და მიაჩნია, რომ ამით დაირღვა ქარტიის პრინციპები.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

 საბჭომ არაზუსტად, სათანადოდ გადაუმოწმებლად მიიჩნია სიუჟეტებში გამოყენებული ფრაზა: “ეს ორგანიზაცია, სინამდვილეში, სამთავრობო არასამთავრობო ორგანიზაციაა, ანუ ეგრეთწოდებული გონგო (GONGO).”

საბჭოს წევრების პოზიციით, სიუჟეტის მთლიანი კონტექსტი მანიპულაციურია, ვინაიდან მაყურებელს უქმნის შთაბეჭდილებას, რომ “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრი” არის მთავრობასთან დაკავშირებული, მათი ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაცია და, ამასთან, სწორედ ამ უკანასკნელმა დაგეგმა მეუფე იაკობის ვაშინგტონში ვიზიტი.

GONGO იშიფრება როგორც “ორგანიზაცია, რომელიც შექმნილია ან დაფინანსებულია სახელმწიფოს მიერ სამოქალაქო საზოგადოების ან სამოქალაქო ჯგუფების არსებობის ან ქცევის ილუზიის შექმნის მიზნით საკუთარი პოლიტიკური ამოცანების მისაღწევად ქვეყნის შიგნით ან საერთაშორისო ასპარეზზე”.

საბჭო დარღვევად მიიჩნევს, რომ სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაში და ფაქტად არის წარმოჩენილი “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრი” ე.წ. სამთავრობო არასამთავრობო ორგანიზაციად, ისე, რომ ეს არანაირ მტკიცებულებას არ ეფუძნება. სიუჟეტში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა სულ მცირე, თავად ორგანიზაციასთან დააზუსტოს აღნიშნული ინფორმაცია.

მიუხედავად იმისა, რომ ჟურნალისტს სიუჟეტის მომზადების დროს ჰქონდა მიმოწერა “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრის” აღმასრულებელ დირექტორთან ქეთევან ჩაჩავასთან, საბჭოსთვის წარმოდგენილი მტკიცებულებების მიხედვით, ამ ინფორმაციის დაზუსტება მას არ უცდია. საბჭოსთვის წარმოდგენილ მიმოწერაში არ ჩანს, რომ ჟურნალისტმა ქეთევან ჩაჩავას სიუჟეტის ეთერში გასვლამდე დაუსვა შეკითხვა მისი არასამთავრობო ორგანიზაციის საქართველოს ხელისუფლებასთან კავშირის შესახებ. 

ქარტიის პრაქტიკის შესაბამისად, იმისათვის, რომ დაცული იყოს ინფორმაციის გადამოწმების სტანდარტი, ის უნდა ეყრდნობოდეს სულ მცირე ორ ურთიერთდამოუკიდებელ წყაროს, რაც მოცემულ შემთხვევაში უგულებელყოფილია. სიუჟეტში, ჟურნალისტის ტექსტში არ ჩანს არცერთი წყარო, რომელსაც ჟურნალისტი ამ ორგანიზაციის GONGO-დ მოხსენიებისას ეყრდნობა.

საბჭოს განმცხადებელმა წარუდგინა მასსა და ჟურნალისტს შორის სიუჟეტის გამოქვეყნებამდე წარმოებული მიმოწერა, გამომდინარე აქედან, ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა, ინფორმაციის ეთერში გავრცელებამდე ის გადაემოწმებინა, თუმცა მან ეს არ გააკეთა.

არსებულ რეალობაში, როცა საქართველოს ხელისუფლებამ მიიღო რუსული სტილის კანონი აგენტების შესახებ და იუსტიციის სამინისტროს მიერ შექმნილ სპეციალურ რეესტრში ნებაყოფლობით რეგისტრაციაზე უარი თქვა ასეულობით არასამთავრობო ორგანიზაციამ, კონკრეტული არასამთავრობო ორგანიზაციის მოხსენიება სამთავრობო არასამთავრობო ორგანიზაციად - GONGO-დ, მძიმე ბრალდებაა და ჟურნალისტის მხრიდან მეტ სიფრთხილეს და გადამოწმებას საჭიროებდა. სიუჟეტში არ ჩანს ჟურნალისტის მხრიდან ამ ინფორმაციის სათანადოდ გადამოწმების მცდელობა, რაც აუდიტორიის უპატივცემულობად უნდა შეფასდეს და ეწინააღმდეგება ეთიკურ პრინციპებს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, რომ ინფორმაციის არაზუსტი და გადაუმოწმებელი გაშუქებით ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მეხუთე პრინციპი.

ქარტიას განმცხადებელმა წარმოუდგინა 5 ოქტომბერს, სიუჟეტის ეთერში გასვლიდან მეორე დღეს, “მთავარი არხის” თვითრეგულირების ორგანოში შეტანილი საჩივარი და, ასევე, მათთან კომუნიკაციის, სადაც ორგანიზაცია ჟურნალისტის მიერ დაშვებული უზუსტობის გამოსწორებას ითხოვს, მტკიცებულებები.

ამასთან, სიუჟეტის გასვლის შემდეგ, 5 ოქტომბერს, თავად ქეთევან ჩაჩავამაც მისწერა ჟურნალისტს და გამოხატა პრეტენზია სიუჟეტთან დაკავშირებით.

ქარტიის სამდივნომ, “განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრის” განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “მთავარ არხს”, რასთან დაკავშირებითაც კომუნიკაციაც შედგა.

აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ, რაც აძლევდა მათ შესაძლებლობას, შეესწორებინათ არაზუსტი ინფორმაცია, რაც არ მომხდარა.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, სადავო მასალა დღემდე პირვანდელი სახით არის ხელმისაწვდომი “მთავარი არხის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ნატალი ჯახუტაშვილმა დაარღვია ქარტიის პირველი და მეხუთე პრინციპები.

სადავო მასალა

განცხადება

22 სექტემბერი,  2024 წელი

საქმე N-758, 759, 760

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები:  ნინო რამიშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, მანანა ქველიაშვილი, ნინო კაპანაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ლანჩხუთის მერის წარმომადგენელმა იზა მათითაიშვილმა. მისი განმარტებით, “მთავარი არხის” ჟურნალისტებმა მის შესახებ დაუზუსტებელი ინფორმაცია განზრახ გაავრცელეს.

მოპასუხე მხარეს თავისი შეპასუხება არ წარმოუდგენია.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებელი იზა მათითაიშვილი და მისი წარმომადგენელი მაია უსტარაშვილი.

სხდომაში მოპასუხე მხარეს მონაწილეობა არ მიუღია.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

“მთავარმა არხმა” იზა მათითაიშვილის შესახებ ჯამში სამი მასალა მოამზადა. სამივე მასალა ეხებოდა იზა მათითაიშვილის მიერ ადმინისტრაციული რესურსის პირადი მიზნებისთვის გამოყენებას. მასალების მიხედვით, მერის წარმომადგენელი მის სოფელში, სოფელ აცანაში, სახელმწიფო პროგრამით დასაქმებულ ადამიანებს საკუთარ სახლში ამუშავებდა, შანტაჟით აიძულებდა საცხოვრებელი სახლის დასუფთავებას. ასევე, სიუჟეტების მიხედვით, მერის წარმომადგენელმა ადგილობრივი მცხოვრები, თბილისში გამართულ “ქართული ოცნების” ორგანიზებულ აქციაზე იძულებით წაიყვანა.

განმცხადებელმა მასალებში სხვადასხვა ფრაზები გახადა საადავო:

1. სადავო მასალა 1 - “სოციალური სტატუსი იძულებითი შრომის სანაცვლოდ” 27 ივლისი 18:00 სთ.-იანი “მთავარი”

სადავო ფრაზები:

“რაც შეეხება თავად მომხდარ ფაქტს, ადგილობრივები, რომლებსაც სოციალური სტატუსი აქვთ და სახელმწიფომ ისინი სხვადასხვა საჯარო სამსახურში დაასაქმა, ერთ-ერთი მოქალაქე ჩვენთან საუბარში ყვება, რომ ის არის დასაქმებული სოფლის სასაფლაოს დამლაგებლად და სწორედ ამ მოქალაქეს სოფლის რწმუნებული იზა მათითაიშვილი აიძულებს საცხოვრებელი სახლის დალაგებას, საკარმიდამო ტერიტორიების დალაგებას და საცხოვრებელი სახლის დასუფთავებას”;

“ეს არის ის ფაქტი, რაზეც ერთ-ერთი ადგილობრივი ჩვენთან საუბარში ყვება.”

2. სადავო მასალა 2 - “სოციალური სტატუსი იძულებითი შრომის სანაცვლოდ” 28 ივლისი 12:00 სთ.-იანი “მთავარი”

სადავო ფრაზები:

“ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის, აცანას რწმუნებულის მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებაზე უფრო მეტი ადამიანი ალაპარაკდა”;

“იზა მათითაიშვილის გადაყენების მოთხოვნით, მუნიციპალიტეტის მერს მიმართეს”;

“საუბარია შანტაჟსა და იძულებაზე, რომელსაც ადგილობრივების მიმართ სოფლის რწმუნებული ახორციელებდა. კერძოდ, იზა მათითაიშვილი საკუთარი ოჯახის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებსა და სახლის დალაგებას შანტაჟის გზით აიძულებდა, უარის შემთხვევაში კი, სოციალური დახმარების მოხსნით და სამსახურიდან გათავისუფლებით ემუქრებოდა”;

“დღეს უკვე ამავე სოფლის სხვა ადგილობრივებმაც ღიად დაიწყეს საუბარი და ჩვენ ჩავწერეთ რამდენიმე ადგილობრივი, რომელიც პირდაპირ სოფლის სახელმწიფო რწმუნებულს ადანაშაულებს სამსახურებრივ გულგრილობაში”;

“ჩვენი ინფორმაციით, როგორც ადგილობრივები ამბობენ, ამის შესახებ ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის მერსაც აქვს ინფორმაცია. 54 ადამიანის განცხადება არის მერიაში შესული იმის თაობაზე, რომ იზა მათითაიშვილმა დატოვოს აღნიშნული თანამდებობა.”

3. სადავო მასალა 3 - “სამსახური იძულებითი შრომის სანაცვლოდ” 6 აგვისტო 21:00 სთ.-იანი “მთავარი”.

სადავო ფრაზები:

“როგორც ადგილობრივები ყვებიან, სავარაუდო იძულებითი შრომა არ არის ერთადერთი დანაშაული, რასაც იზა მათითაიშვილი სჩადის.”

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით სამივე სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

სამივე სადავო სიუჟეტის მთავარი რესპონდენტი ადგილობრივი მცხოვრები ნათია ბერიძეა, რომელიც, როგორც სოციალურად დაუცველი, სოციალური პროგრამის ფარგლებში სასაფლაოს დამლაგებლად არის დასაქმებული.

მხოლოდ მის მონათხრობზე დაყრდნობით, ჟურნალისტი მტკიცებით ფორმაში ადანაშაულებს განმცხადებელს შანტაჟში, იძულებაში, სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებაში.

ჟურნალისტი სადავო მასალაში ინფორმაციას, რომელსაც გადმოსცემს, აფასებს, როგორც ფაქტს, კერძოდ: “რაც შეეხება თავად მომხდარ ფაქტს”; “ეს არის ის ფაქტი, რაზეც ერთ-ერთი ადგილობრივი ჩვენთან საუბარში ყვება”.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, იმისათვის, რომ ამბავი ფაქტად შეფასდეს, აუცილებელია ის, სულ მცირე, ორ ურთიერთდამოუკიდებელ წყაროს ეყრდნობოდეს, მით უფრო მაშინ, როცა განმცხადებლის მისამართით გაჟღერებული ბრალდებების ნაწილი საქართველოს კანონმდებლობით სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობასაც  ითვალისწინებს. ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ, ამგვარი ბრალდების შემთხვევაში, ჟურნალისტის მიერ მოძიებული მტკიცებულებები მაქსიმალურად გადამოწმებული და დაზუსტებული უნდა იყოს.

სადავო სიუჟეტში  მტკიცებით ფორმაში გადმოცემული ამბავი მეტ დაზუსტებას საჭიროებდა. ჟურნალისტის ტექსტი და მთავარი რესპოდენტის მონათხრობი სიუჟეტშივე არ არის თანხვედრაში.

ჟურნალისტი ტექსტში ამბობს, რომ იზა მათითაიშვილი დასაქმებულებს მისი სახლისა და კარ-მიდამოს დალაგებას აიძულებს.

რესპოდენტი კი ჰყვება, რომ მათითაიშვილის ძმის ეზო დაალაგა და ჩაი მოკრიფა.
შესაძლოა, ეს უზუსტობა უმნიშვნელოა მერის წარმომადგენლის ქმედების სამართლებრივი შეფასებისას, თუმცა ჟურნალისტური სტანდარტის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია, ჟურნალისტმა რესპოდენტის მონათხრობა აღწეროს ზუსტად და ამბავი არ შეცვალოს, დაამძიმოს ან შეამსუბუქოს.

პირველივე მასალაში იზა მათითაიშვილი სატელეფონო კომენტარში კატეგორიულად უარყოფს ჟურნალისტის მიერ გაჟღერებულ ბრალდებებს. ასეთ შემთხვევაში ჟურნალისტს ამბის დასაზუსტებლად მეტი ძალისხმევა უნდა გამოეჩინა.

მეორე სიუჟეტში, რომელიც ეთერში პირველი სიუჟეტის მომდევნო დღეს გავიდა, ჟურნალისტები კვლავ მტკიცებით ფორმაში ჰყვებიან, რომ მათითაიშვილი თანასოფლელს საოჯახო საქმეებს იძულებით და შანტაჟით აკეთებინებდა.
მეორე მასალაში წამყვანი ამბობს, რომ მათითაიშვილის მხრიდან “სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებაზე უფრო მეტი ადამიანი ალაპარაკდა”. წამყვანის ტექსტის მიხედვით, დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში “მათითაიშვილი მათ სოციალური შემწეობის მოხსნით და სამსახურიდან გათავისუფლებით ემუქრებოდა”.
მეორე სიუჟეტშიც მათითაიშვილის მხრიდან შანტაჟსა და მუქარაზე კვლავ მტკიცებით ფორმაში იყო საუბარი.

მეორე სიუჟეტში, ისევ მხოლოდ რესპოდენტების მონათხრობით, მათითაიშვილი დადანაშაულებულია იძულებაში, კორუფციაში, თანასოფლელების შეურაცხყოფაში.

მეორე სიუჟეტში მონაწილე ორი რესპოდენტი, რომელებიც, ჟურნალისტის თქმით, პირველი სიუჟეტის ეთერში გასვლის შემდეგ ალაპარაკდნენ, სინამდვილეში პირველი სიუჟეტის მთავარი გმირის, მამხილებლის, ოჯახის წევრები - ქმარი და შვილი - არიან. მათი, როგორც ამბის გახმაურების შემდეგ გამოჩენილ დაზარალებულებად წარმოჩენა, არაზუსტია. სიუჟეტებიდან რჩება შთაბეჭდილება, რომ ამ რესპოდენტების შესახებ ჟურნალისტმა წინა დღით, პირველი სიუჟეტის მომზადების დროსაც იცოდა.

სიუჟეტის დანარჩენი რესპოდენტები არიან ოპოზიციური პარტიების - “ნაციონალური მოძრაობის” და “კოალიცია ცვლილებისთვის” - ადგილობრივი წარმომადგენლები, რომლებიც ბრალდებებს გამოთქვამენ მათითაიშვილის მისამართით, თუმცა მათი ბრალდებები არ არის რაიმე მტკიცებულებით გამყარებული.

მეორე სიუჟეტში  ჟურნალისტი ამბობს, რომ იზა მათითაიშვილის სამსახურიდან გადაყენების მოთხოვნით “54 ადამიანის განცხადება არის მერიაში შესული”. განმცხადებელმა საბჭოს წარმოუდგინა მტკიცებულება, ლანჩხუთის მერიის მიერ გაცემული ოფიციალური წერილი, სადაც აღნიშნულია, რომ მერიაში მათითაიშვილის წინააღმდეგ ერთადერთი განცხადებაა შესული, რომლის ავტორი სიუჟეტის მთავარი რესპონდენტი ნათია ბერიძეა.

აღნიშნული ადასტურებს, რომ ჟურნალისტმა 54 განმცხადებლის დასახელებისას ინფორმაცია არ გადაამოწმა, სიუჟეტში არ ჩანს ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობა, თუნდაც მიმართვა ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის მერიისთვის.

მესამე სიუჟეტში იდენტური ბრალდებებია გაჟღერებული, ჟურნალისტი რესპოდენტების მონათხრობს კვლავ ფაქტებად წარმოაჩენს.

სიუჟეტში კვლავ ისმის ოპოზიციონერი პარტიების წარმომადგენლების დაუსაბუთებელი ბრალდებები იზა მათითაიშვილის მისამართით.

საბჭო აღნიშნავს, რომ სიუჟეტებში ინფორმაცია არ არის ამომწურავად გადმოცემული, რაც ამბის და პრობლემის მთლიანი სურათის აღქმას აძნელებს. ჟურნალისტმა არ გასწია სათანადო ძალისხმევა თემის ამომწურავად გაშუქებისთვის, არ გამოჰკითხა და აჩვენა სოფელში მცხოვრები სხვა სოციალურად დაუცველები, რათა აუდიტორიას გაეგო, მათაც ხომ არ ჰქონდათ ანალოგიური პრობლემა. მხოლოდ ერთი ოჯახის წევრების მონათხრობზე დაყრდნობით გააჟღერა მძიმე ბრალდებები, რომლებიც სათანადოდ გადამოწმებული არ იყო.

აუდიტორიას მასალები ბევრ უპასუხო კითხვას უჩენდა და დაუზუსტებელ ბრალდებებს სთავაზობდა, რაც, საბჭოს მოსაზრებით, სიზუსტის უპატივცემულობა და ქარტიის პირველი პრინციპის დარღვევაა.

მესამე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია.”

ქარტიის საბჭოს პოზიციით, სადავო მასალებში ქარტიის მესამე პრინციპი არ დარღვეულა.

საბჭოს განმარტებით, აღნიშნული პრინციპი დარღვეულია მაშინ, როდესაც ბუნებაში არ არსებობს წყარო, რომელზე დაყრდნობითაც ხდება ინფორმაციის გავრცელება. წყარო დადასტურებულია იმას ნიშნავს, რომ ჟურნალისტმა იცის, ვინ არის ამა თუ იმ ფაქტის წყარო, თუმცა, შეუძლია, მისი ვინაობა არ გაამხილოს. ამ მუხლის ქვემდებარე არ არის წყაროს სანდოობის საკითხი.

ვინაიდან სადავო მასალებს ჰყავს წყარო, თანაც იდენტიფიცირებული, რომლებიც სიუჟეტებშიც არიან წარმოდგენილნი, აღნიშნულ პრინციპს საბჭო დარღვეულად ვერ მიიჩნევს.

ამდენად, საბჭოს პოზიციით, ქარტიის მე-3 პრინციპი არ დარღვეულა.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალებში დარღვეულია ქარტიის მეხუთე პრინციპი.

ქარტიის სამდივნომ, იზა მათითაიშვილის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “მთავარ არხს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მათ ვალდებულებას, არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინათ, რაც არ მომხდარა.

ამასთან, 6 აგვისტოს გასულ მესამე სადავო სიუჟეტში განმცხადებელი ჟურნალისტს ეუბნება, რომ მას სარჩელი სასამართლოში აქვს შეტანილი. ჟურნალისტიც აღნიშნავს, რომ იზა მათითაიშვილმა მათ უთხრა “მთავარი არხის” წინააღმდეგ დავის სასამართლოში დაწყების თაობაზე. ეს სარწმუნოდ ხდის იმას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი იყო იზა მათითაიშვილის პრეტენზიები სიუჟეტებთან დაკავშირებით.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, სადავო მასალები  დღემდე პირვანდელი სახით ხელმისაწვდომია “მთავარი არხის” ფეისბუქ გვერდზე  და მათ არ აქვთ არანაირი მინიშნება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეთერთმეტე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტებიდან პირველში არ დარღვეულა ქარტიის მე-11 პრინციპი, ხოლო მეორე და მესამე სიუჟეტებში დადგინდა აღნიშნული პრინციპის დარღვევა.

ქარტიის საბჭოს მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენის მაღალი სტანდარტი აქვს.
საბჭოს უნდა შეეფასებინა, პირველ პრინციპთან მიმართებაში დადგენილი დარღვევები ჟურნალისტმა განზრახ ჩაიდინა თუ არა, რადგანაც მე-11 პრინციპის დარღვევა განზრახი “დანაშაულია” და საბჭო ყოველთვის ეძებს მოტივს და ამ მოტივის დასაბუთებას.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;
2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;
3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

საბჭო შეთანმხდა, რომ იზა მათითაიშვილის მიმართ არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას ჰქონდა განგრძობითი, კამპანიური ხასიათი.

“მთავარი არხის” ჟურნალისტებმა, ამ ამბის გაშუქებისას პირველ სიუჟეტში მოთხრობილი დაუზუსტებელი ამბავი, მეორე და მესამე სიუჟეტში კვლავ სათანადო გადამოწმების გარეშე გაავრცელეს, რასაც საბჭო მიიჩნევს ჟურნალისტების მხრიდან არაზუსტი ინფორმაციის განგრძობითად გავრცელებად.

მესამე სიუჟეტის მომზადებისას ჟურნალისტებმა უკვე იცოდნენ, რომ იზა მათითაიშვილი მათ სასამართლოში უჩიოდა, სადავოდ ხდიდა მათ მიერ გაჟღერებულ ინფორმაციას. ამის მიუხედავად, გადამოწმების ნაცვლად, ჟურნალისტები მესამე სიუჟეტში, დამატებითი მტკიცებულებების გარეშე, კვლავ ავრცელებდნენ არაზუსტ ინფორმაციას.

ეთიკური პრინციპები ჟურნალისტს ავალდებულებს, აუდიტორიის პატივისცემის მიზნით, მაქსიმალურად გადაამოწმოს ფაქტები, მით უფრო მაშინ, როცა მისთვის ცნობილი ხდება, რომ მის მიერ მომზადებულ მასალებში გავრცელებული ინფორმაცია სადავოდ არის გამხდარი.

“მთავარი არხის” ჟურნალისტის მხრიდან მეორე და მესამე სიუჟეტებში ფაქტების დამატებით არ გადამოწმება, დამატებითი რესპოდენტების არ მოძიება, დამატებითი ინფორმაციის არ გამოთხოვა, ინფორმაციის მოპოვების მცდელობის სიუჟეტში არ ასახვა საბჭოს მიაჩნია ჟურნალისტის განზრახვად, კვლავ გაევრცელებინა ინფორმაცია სათანადო გადამოწმების გარეშე. საბჭო მიიჩნევს, რომ ამგვარი უმოქმედობაც ჟურნალისტის განზრახულობაზე მიანიშნებს და ესეც მე-11 პრინციპის დარღვევაა.

სიუჟეტებში ოპოზიციონერი პარტიების წარმომადგენლების კომენტარების გამოყენება, ისეთი კომენტარების, რომლებიც იზა მათითაიშვილის მხრიდან შესაძლო კანონდარღვევის ფაქტებზე ფაქტობრივ ინფორმაციას არ შეიცავდა და მხოლოდ მის მიმართ დაუსაბუთებელი ბრალდებების გავრცელებას ემსახურებოდა, საბჭოს მიაჩნია ჟურნალისტის განზრახვად, ხელისუფლების წარმომადგენელი სათანადოდ გადამოწმებული მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციონერი პოლიტიკოსების მეშვეობით, ეკრიტიკებინა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მეორე და მესამე სიუჟეტებში ქარტიამ დაადგინა მე-11 პრინციპის დარღვევა, ხოლო პირველში - არა.

სარეზოლუციო ნაწილი

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სამივე სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი და მეხუთე პრინციპები, მე-11 პრინციპის დარღვევა დადგინდა მხოლოდ მეორე და მესამე სიუჟეტებში, ხოლო პირველში - არა, მე-3 პრინციპი კი სადავო მასალებში არ დარღვეულა.

განცხადება

სადავო მასალა1

სადავო მასალა2

სადავო მასალა3

განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი დამატებითი დოკუმენტები

22 სექტემბერი,  2024 წელი

საქმე N-761

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: ნინო რამიშვილი, საბა წიწიკაშვილი, თინათინ ზაზაძე, მანანა ქველიაშვილი, ნინო კაპანაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

სხდომას არ დასწრებია განმცხადებელი. მასთან შეთანხმებით, საბჭომ განცხადება ნენე (ნესტან) დალაქიშვილის დაუსწრებლად განიხილა.

მოპასუხე ჟურნალისტებს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღიათ და არც თავიანთი შეპასუხება წარმოუდგენიათ წერილობით.

სამოტივაციო ნაწილი

სადავო მასალა:

სადავო მედიაპროდუქტი 24 აგვისტოს “იმედის” ოფიციალურ ფეისბუქ გვერდზე “ქარდის” სახით გამოქვეყნდა. მასში განმცხადებელი მოხსენიებული იყო, როგორც “ნაცმოძრაობის აქტივისტი”.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

განმცხადებლის პოზიციით, მცდარია მისი “ნაცმოძრაობის აქტივისტად” წარმოჩენა, ვინაიდან ის არის ჟურნალისტი,  ტელეკომპანია "ფორმულას” პოლიტიკური გადაცემების პროდიუსერი. სადავო მასალა ემსახურება მკითხველის შეცდომაში შეყვანას და ტელეკომპანია "იმედს" თავის ოფიციალურ ფეისბუქ გვერდზე გამოქვეყნებულ პოსტში ზუსტად უნდა მიეთითებინა მისი საქმიანობის შესახებ.

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, “იმედის” ფეისბუქ პოსტით დაირღვა ქარტიის პირველი პრინციპი, რადგან მასში ნენე დალაქიშვილის შესახებ გადაუმოწმებელი ინფორმაციაა გამოტანილი, რაც აუდიტორიას არასწორ წარმოდგენას უქმნის.

წინამდებარე პრინციპი ავალდებულებს ჟურნალისტს, ინფორმაციის გამოქვეყნებამდე მაქსიმალურად გადაამოწმოს ის და ამით უზრუნველყოს აუდიტორიის უფლება, მიიღოს ზუსტი და სწორი ინფორმაცია.

საბჭომ გამოიკვლია, შესაძლებელია თუ არა საჯარო წყაროებში, განმცხადებლის საქმიანობის შესახებ, ინფორმაციის მოძიება.

ირკვევა, რომ განმცხადებლის, ნენე დალაქიშვილის ფეისბუქ გვერდზე მითითებულია მისი ამჟამინდელი სამუშაო ადგილი და ისიც, თუ რას საქმიანობდა წინა წლებში.

აქედან გამომდინარე, ჟურნალისტი ვალდებული იყო, მიეთითებინა ის სამსახურებრივი პოზიცია, რაც განმცხადებელს ღიად აქვს დაფიქსირებული.

თუ “იმედის” ჟურნალისტს ჰქონდა რამე მტკიცებულება რომ ნენე დალაქიშვილი “ნაციონალური მოძრაობის აქტივისტია” ასეთი მტკიცებულება,  ბმულის სახით მაინც უნდა მიეთითებინა გამოქვეყნებულ მასალაში და ამ ინფორმაციის გადასამოწმებლად ნესტან დალაქიშვილს დაკავშირებოდა, ვინაიდან ნესტან დალაქიშვილი საჯაროდ ხელმისაწვდომ წყაროებში არ ახდენს საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას როგორც “ნაციონალური მოძრაობის აქტივისტი”.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საბჭო მიიჩნევს, რომ “ქარდზე”  გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გამოტანით, “იმედის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა აუდიტორიისადმი უპატივცემულობა გამოიჩინა და დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ ნენე დალაქიშვილის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “იმედს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მის ვალდებულებას, არაზუსტი ინფორმაცია შეესწორებინა.

ამასთან, განმცხადებელმა “ქარდთან” დაკავშირებით გამოაქვეყნა ფეისბუქ სტატუსი, რომელშიც გამოთქვამს უკმაყოფილებას მისი “ნაცმოძრაობის აქტივისტად” მოხსენიების გამო და პოსტზე მონიშნულია ტელეკომპანია “იმედიც”. ეს კიდევ უფრო ზრდის  დაშვებას, რომ ტელეკომპანიამ იცოდა სადავო მასალაზე ნენე დალაქიშვილის პრეტენზიის შესახებ.

საბჭო განმარტავს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა და საფუძველი, მასალაში არსებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე ხელმისაწვდომია “იმედის” ფეისბუქ გვერდზე და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ “ქარდში” გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. ამასთან, საბჭოს მიერ დადგენილია ქარტიის პირველი პრინციპის დარღვევა, რაც წინამდებარე დანაწესის დარღვევის დადგენის წინაპირობაცაა.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა და გადაცემის წამყვანმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებლის პოზიციით, მისი ფეისბუქ სტატუსის კონტექსტის დამახინჯებულად წარმოჩენამ, მის მიმართ ნეგატიური კომენტარები გამოიწვია და მცდარი ინფორმაციის მიზანმიმართული გავრცელებით, “იმედმა” დისკრიმინაცია წაახალისა.

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო “ქარდში” ქარტიის მე-7 პრინციპი არ დარღვეულა.

საბჭო განმარტავს, რომ დისკრიმინაციის მეტად პერსონალური ხასიათიდან გამომდინარე, საჭირო იყო ამ ნაწილში განმცხადებლის მხრიდან დამატებითი არგუმენტების, მტკიცებულებების წარმოდგენა, რათა შესაძლებელი ყოფილიყო იმის უკეთ აღქმა, თუ რა ასპექტში, რა ნიშნით მოხდა მისი დისკრიმინაცია. მოცემულ შემთხვევაში კი საბჭომ ეს ვერ დაინახა.

ამასთან, ქარტიის საბჭოს პოზიციით, “ნაცმოძრაობის აქტივისტად” შერაცხვა თავისთავად არ წარმოადგენს დისკრიმინაციის ფორმას და ამა თუ იმ პოლიტიკურ პარტიასთან დაკავშირება არ შეიძლება დისკრიმინაციის გამოხატულებად ჩაითვალოს.

ზემოაღნიშნულის გადაწყვეტილებით, საბჭო ვერ დარწმუნდა ქარტიის მე-7 პრინციპის დარღვევაში და მიიჩნია, რომ დისკრიმინაცია არ დასტურდება.

მეთერთმეტე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.”

განმცხადებელი აღნიშნავს, რომ სადავო მასალაში დამახინჯებულადაა წარმოჩენილი მისი ფეისბუქ სტატუსის კონტექსტი და “იმედმა” მიზანმიმართულად, განზრახ გაავრცელა მცდარი ინფორმაცია მისი საქმიანობის შესახებ.

საბჭომ სადავო “ქარდში” ქარტიის მე-11  პრინციპის დარღვევა დაადგინა.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით,  ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

თუ დადგინდა, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად  ხასიათს.

24 აგვისტოს გამოქვეყნებული სადავო “ქარდი” “იმედმა” მოამზადა ნენე დალაქიშვილის მიერ 23 აგვისტოს გამოქვეყნებულ ფეისბუქ სტატუსზე დაყრდნობით. იმედის ჟურნალისტს  დალაქიშვილის სოციალური ქსელის მთავარ გვერდზევე შეეძლო ენახა მითითება, რომ ის ტელეკომპანია “ფორმულას” თანამშრომელია და არ ახდენს თავის იდენტიფიცირებას როგორც “ნაცმოძრაობის აქტივისტი”.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, როცა საბჭო რწმუნდება, რომ, გარემოების გათვალისწინებით, ჟურნალისტს ზუსტი ინფორმაცია უნდა სცოდნოდა, მაგრამ მან მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა, საბჭო დარღვეულად მიიჩნევს მე-11 პრინციპს.

მე-11 პრინციპის დადგენისას საბჭო ყოველთვის ცდილობს, გამოიკვლიოს რა განზრახვა ამოძრავებდა ჟურნალისტს არაზუსტი ინფორმაციის მიზანმიმართულად გავრცელებისას.

განსახილველ შემთხვევაში საბჭო მოტივად მიიჩნევს “იმედის”მიკერძოებულ სარედაქციო პოლიტიკას - “იმედს” ღიად აქვს გაცხადებული, რომ ის მხარს უჭერს მმართველ პარტიას და ნაციონალური მოძრაობის წინააღმდეგ იბრძვის.

ნესტან დალაქიშვილი განსაკუთრებით აქტიურია სოციალურ ქსელში და მისი აქტივობების უმრავლესობა მიმართულია არსებული ხელისუფლების კრიტიკისკენ.

“იმედის” ჟურნალისტმა ამ “ქარდით” სცადა, ნენე დალაქიშვილის კრიტიკული პოსტები როგორც “ნაციონალური მოძრაობის აქტივისტის” პოზიცია, ისე წარმოეჩინა. ამით კი ხელი შეუწყო მის დისკრედიტაციას, რაზეც მიანიშნებს “იმედის” ამ “ქარდზე” მომხმარებლების შეურაცხყმოფელი კომენტარების სიმრავლე ნენე დალაქიშვილის, როგორც “ნაციონალების აქტივისტის” მისამართით.

აქედან გამომდინარე, საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო “ქარდში” დარღვეულია ქარტიის მე-11 პრინციპი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

“იმედის” არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-11 პრინციპები, ხოლო მე-7 პრინციპის დარღვევა არ დადგინდა.

განცხადება

სადავო მასალა

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-743

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ნინა გადელიამ. ის მიიჩნევდა, რომ 2024 წლის 30 მარტს ტელეკომპანია “ტვ პირველის” ეთერში გასულ სიუჟეტში: “სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი მოხუცი” -  დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-3; მე-5 და მე-11 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტებს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღიათ და არც თავისი შეპასუხება წარმოუდგენიათ წერილობით.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებლის ადვოკატი დავით მეზვრიშვილი.

განმცხადებელი თავდაპირველად დავობდა ქარტიის 1-ელი (სიზუსტე), მე-3 (დადასტურებული წყარო), მე-5 (შესწორება) და მე-11 (ფაქტის განზრახ დამახინჯება) პრინციპების დარღვევაზე.

განხილვისას, მას შემდეგ, რაც მას განემარტა ქარტიის პრინციპები, განმცხადებელმა მე-3 პრინციპი მოხსნა. საბოლოოდ, განმცხადებელმა დააზუსტა, რომ სადავო სიუჟეტში ჟურნალისტმა ქარტიის 1-ელი, მე-5 და მე-11 პრინციპები დაარღვია.

სამოტივაციო ნაწილი:

სადავო მასალა:

“სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი მოხუცი” - “ტვ პირველი” “ნოდარ მელაძის შაბათი”; 2024 წლის 30 მარტი, 20:00 სთ.

თამარ დოლენჯაშვილის სადავო ფრაზები:

“94 წლის რიფსიმე დიდი აფიორის მსხვერპლი გახდა. მარტოხელა ქალმა მისი კუთვნილი ბინა დიღმის მასივში მეზობელს გადაუფორმა, იმ პირობით, რომ სიბერეში მოხუცზე იზრუნებდნენ, თუმცა უკვე 2 თვეა 94 წლის მოხუცი არავის მოუკითხავს.”

“პენსიონერი, რომელსაც დამოუკიდებლად გადაადგილებაც უჭირს და საკუთარი თავის

მოვლაც, ქალს, რომელსაც ბინა გადაუფორმა, დახმარებას სთხოვს, თუმცა როგორც არაერთი

მოწმე ჩვენთან ინტერვიუში ამბობს, უყურადღებოდ არის მიტოვებული“,

“ქალმა, რომელსაც ბინა ზრუნვის პირობით გადაუფორმა, მისი საპენსიო ბარათიც თან წაიღო და პირადობის მოწმობაც.”

“ყველა მისი საბუთი წაიღო ქალმა, რომელიც ნდობაში შევიდა.”

“მოხუცმა ბინა ნინა გადელიას 2013 წელს გადაუფორმა. რიფსიმე იხსენებს, რომ მაშინ საბუთებს ხელი მხოლოდ იმიტომ მოაწერა, რომ ნოტარიუსი სახლში მესამედ მიუყვანეს და ქალს უარის თქმა მოერიდა. დაპირდნენ, რომ სიცოცხლის ბოლომდე მასზე იზრუნებდნენ, თუმცა მოატყუეს.”

“ჩნდება კითხვა, თუ ბინის მფლობელმა იცის, რომ მოხუცმა პირადობის მოწმობა დაკარგა, მაშინ ამდენი თვის განმავლობაში რატომ არ შეატყობინა იუსტიციის სახლს ამის შესახებ და რატომ არ დაუმზადეს მოხუცს ახალი დოკუმენტი.”

“რაც რიფსიმემ ბინა კარის მეზობელს გადაუფორმა, მას შემდეგ კარის საკეტებიც შეუცვალეს. მოხუცი გასაღების ერთადერთ ეგზემპლარს ბალიშის ქვეშ ინახავს, იმ მიზეზით, რომ არსად დარჩეს და დაეკარგოს. ქალი, კი ვისაც საკეტის დანარჩენი 4 ეგზემპლარი აქვს, ამ კორპუსში უკვე დიდი ხანია არ გამოჩენილა.”

განმცხადებლის პოზიციით, სიუჟეტი სრულად აცდენილი იყო რეალობას და მასში გამოთქმული ბრალდებები ფაქტებს არ ემყარებოდა და არ იყო შესაბამისი წესით გადამოწმებული. განმცხადებებლის თქმით, მან სიუჟეტში ნაჩვენები ქალისგან 13 წლის წინ შეიძინა ბინა და მას შემდეგ ამ ქალს მისი კეთილი ნებით ეხმარება.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

სიუჟეტის მიხედვით, მაყურებელმა მიიღო ინფორმაცია, რომ თითქმის 100 წელს მიღწეულ მოხუც ქალს, კარის მეზობელმა, ნინა გადელიამ მოტყუებით, მოვლა-პატრონობის დაპირებით, გადააფორმებინა სახლი, ახლა კი აღარ უვლის და მასზე აღარ ზრუნავს.
გარდა ამისა, ჟურნალისტი საკუთარი ტექსტებით, რესპოდენტების ინტერვიუების ფრაგმენტებით, აუდიტორიას აწვდის ინფორმაციას, რომ ამ “დანაშაულებრივი ფაქტის” შესახებ იციან სამართალდამცავებმა და არ რეაგირებენ. ჟურნალისტი გამოთქვამს მოსაზრებას, აკეთებს მინიშნებებს, რომ განმცხადებელს, ნინა გადელიას,ძალოვან უწყებებში ხელს აფარებენ.

აღწერილი ინფორმაცია სიუჟეტში გადმოცემულია მხოლოდ 94 წლის ქალის, რიფსიმე ანდრიასოვას, მონათხრობზე დაყრდნობით. სიუჟეტში დანარჩენი რესპოდენტები ნინა გადელიას ქმედებების შესახებ მხოლოდ ირიბ მინიშნებებს აკეთებენ. 

მიუხედავად ამისა, ჟურნალისტი სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაში აჟღერებს ინფორმაციას, რომელიც სათანადო წესით გადამოწმებული და დადასტურებული არ არის.

მაგალითად:

“94 წლის რიფსიმე დიდი აფიორის მსხვერპლი გახდა. მარტოხელა ქალმა მისი კუთვნილი ბინა დიღმის მასივში მეზობელს გადაუფორმა, იმ პირობით, რომ სიბერეში მოხუცზე იზრუნებდნენ, თუმცა უკვე 2 თვეა 94 წლის მოხუცი არავის მოუკითხავს.”

განმცხადებლის მიერ ქარტიაში წარმოდგენილი მტკიცებულებების მიხედვით, ნინა გადელიას აღნიშნული უძრავი ქონება შეძენილი აქვს ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე 15 000 (თხუთმეტი ათასი) ლარად, 2013 წლის 10 იანვარს, რაც დადასტურებულია ნოტარიუსის მიერ და ასახულია საჯარო რეესტრში.

მიუხედავად ამისა, ჟურნალისტი სიუჟეტში ყოველ ჯერზე ამბობს, რომ მოხუცმა რიფსიმე ანდრიასოვამ ნინა გადელიას ბინა გადაუფორმა. თავად მოხუცი ქალი სიუჟეტში ამბობს, რომ ბინა მან ნინა გადელიას აჩუქა.

ჟურნალისტმა სათანადოდ არ გამოიკვლია და აუდიტორიას არ უთხრა, რომ ბინის გადაფორმება მოხდა ნასყიდობის ხელშეკრულებით, არ უთხრა მაყურებელს ნასყიდობის ფასი, ხელშკრულების დადების თარიღი და სხვა მნიშვნელოვანი დეტალები.

წესით, ჟურნალისტს უნდა სცოდნოდა, რომ უძრავი ქონების გადაცემა მოხდა ნასყიდობის ხელშეკრულებით, ვინაიდან სიუჟეტში გრაფიკული სახით გამოყენებულ საჯარო რეესტრის ამონაწერში ჩანს, რომ ნინა გადელიას ეს უძრავი ქონება ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე აქვს მიღებული.

 
სიუჟეტში განმცხადებლის, ნინა გადელიას, შვილიც ეუბნება ჟურნალისტს, რომ დედამისმა ბინა იყიდა. ჟურნალისტი რესპოდენტს ნასყიდობის ხელშეკრულებას თხოვს, რაზეც რესპოდენტი უარს ეუბნება.

თუმცა ნიშანდობლივია, რომ ჟურნალისტს მარტივად შეეძლო ნასყიდობის ხელშეკრულების მოპოვება და მისი დეტალების მაყურებლისთვის ჩვენება. საქართველოს კანონმდებლობით  ნებისმიერ მოქალაქეს, ნებისმიერი უძრავი ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულების ასლის ამოღება შეუძლია საჯარო რეესტრიდან, რასაც ერთი სამუშაო დღე სჭირდება.

ჟურნალისტები ამ გზას ხშირად მიმართავენ, მით უფრო გამომძიებელი ჟურნალისტები, რომლებიც საკითხებს სიღრმისეულად იკვლევენ.

შესაძლოა, ეს ნასყიდობის ხელშეკრულება ფორმალური იყო, შესაძლოა, ნინა გადელიას თანხა არ გადაუხდია და ამას მიანიშნებდა “ტვ პირველის” რესპოდენტი, თუმცა საბჭო მიიჩნევს, რომ, ვინაიდან ნასყიდობის ხელშეკრულება არსებობს, ჟურნალისტის მხრიდან მისი დეტალების არ თქმა არის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მიჩქმალვა, რაც პირველი პრინციპის დარღვევაა.

საბჭოს განმარტებით, სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზებით: უმძიმესი დანაშაული, აფიორის მსხვერპლი, მოტყუებული მოხუცი და სხვა., ჟურნალისტი სურათის გამძაფრებას ცდილობს და მაყურებელს მტკიცებით ფორმაში აწვდის ინფორმაციას, რომ ნინა გადელია არ ასრულებს აღებულ ვალდებულებებს, ჩადის დანაშაულს, რისთვისაც პასუხი უნდა აგოს, მაგრამ სამართალდამცველები მის ქმედებებზე არ რეაგირებენ.

სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაშია წარმოდგენილი, რომ მოხუცს წაართვეს საპენსიო ბარათი და სხვა დოკუმენტები, შეუცვალეს კარის საკეტი, რომ მის მიმართ ჩაიდინეს უმძიმესი დანაშაული, პოლიციაში შესული იყო არაერთი განცხადება და ა.შ.

სიუჟეტის მიხედვით, ჟურნალისტი ეყრდნობა მხოლოდ რესპოდენტის, რიფსიმე ანდრიასოვას, მონათხრობს, საბჭო განმარტავს, რომ, მართალია, განმცხადებელი ნინა გადელია არ ხვდება ჟურნალისტს და არ პასუხობს მის შეკითხვებს, ეს ჟურნალისტს არ აძლევს უფლებას მტკიცებით ფორმაში მიაწოდოს აუდიტორიას ინფორმაცია, რომელიც ობიექტური თუ სუბიექტური გარემოებების გამო სათანადოდ ვერ გადაამოწმა. 

 განსახილველ სიუჟეტში, არასაკმარისადაა ნაჩვენები შინაგნ საქმეთა სამინისტროში ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობა.

სიუჟეტის მიხედვით ჟურნალისტი ცდილობს პოლიციის  რაიონულ განყოფილებაში, მისვლით, სადაც ის, სავარაუდოდ, რიგით პოლიციელს ეკითხება, გაარკვიოს რა ბედი ეწია რიფსიმე ანდრიასოვას მრავალ საჩივარს.

 სამართალდამცავი სისტემის ჩაკეტილობის გამო, სამწუხაროდ, თითქმის შეუძლებელია საქართველოში, პოლიციის განყოფილებაში, ჟურნალისტმა მიიღოს ინფორმაცია კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმის დეტალების შესახებ.
მსგავს შეთხვევებში  ჟურნალისტები უკავშირდებიან პოლიციის და პროკურატურის შესაბამის სამსახურებს და იშვიათ შემტხვევაში ახერხებენ ინფორმაციის მიღებას. განსახილველ სიუჟეტში არ ჩანს მსგავსი მცდელობა, თუ ჟურნალისტი დაუკავშირდა სამართალდამცავი უწყებების პრესსამსახურებს, ეს ინფორმაცია უნდა აესახა სიუჟეტში.
ეს აუდიტორიას აჩვენებდა ჟურნალისტის სათანადო მცდელობას ინფორმაციის დასაზუსტებლად და ასევე აუდიტორიას მიაწვდიდა ინფორმაციას როგორ თანამშრომლობენ, ან არ თანამშრომლობენ ეს უწყებები მედიასთან.

ვინაიდან განსახილველ სიუჟეტში არ ჩანს ზემოთ აღწერილი მცდელობები, საბჭო მიიჩნევს, რომ ეს არის აუდიტორიის უპატივცემულობა, სიზუსტის პრინციპის დარღვევა.

ჟურნალისტი სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაში ამბობს, რომ განმცხადებელმა მოხუცი მიატოვა, მასზე არ ზრუნავს, მოხუცს მძიმე ფინანსური მდგომარეობა აქვს და ა.შ.საქმის განხილვის ეტაპზე განმცხადებელმა ქარტიის საბჭოს წარმოუდგინა საბანკო ამონაწერი, საიდანაც ირკვევა, რომ 2022 წლის ნოემბრიდან 2024 წლის იანვრამდე პერიოდში ნინა გადელია რიფსიმე ანდრიასოვას ყოველთვიურად ურიცხავს გარკვეულ თანხას, თვეში 40 დან 150 ლარამდე.

რა თქმა უნდა, აღნიშნული ერთმნიშვნელოვნად არ ადასტურებს, რომ ნინა გადელია სრულფასოვნად ზრუნავს მოხუც ქალზე, თუმცა არც სიუჟეტში და არც ქარტიაში წარმოდგენილ მასალებში არ ჩანს, რომ გადელიამ სამისდღემჩიო ზრუნვის ვალდებულება აიღო.

აღნიშნული საბანკო ამონაწერები ადასტურებს, რომ ჟურნალისტს სიუჟეტის მომზადებისას ხელთ არ ჰქონდა მტკიცებულებები, რითიც მას ობიექტურად შეეძლო აუდიტორიისთვის ეთქვა, რომ ნინა გადელია მოხუც ქალზე არ ზრუნავდა.

ასეთ შემთხვევაში ჟურნალისტი ვალდებულია, ცალსახად განმარტოს, რომ ვერ ამოწმებს კონკრეტულ ფაქტს, რადგანაც მასთან არ თანამშრომლობს სიუჟეტში მონაწილე მხარე და მისი ინფორმაცია არ არის დაზუსტებული, ეყრდნობა მხოლოდ ერთი მხარის მონათხრობს.
ჟურნალისტის ასეთი ქმედების შემთხვევაში აუდიტორია კეთილსინდისიერადაა ინფორმირებული და თავად აკეთებს დასკვნებს, რა მიიჩნიოს სარწმუნოდ, დაუჯეროს რესპოდენტის მონათხრობს, რომელიც სხვა მტკიცებულებებით არ დასტურდება, თუ არა.

გამომდინარე აქედან, სადავო სიუჟეტში ჟურნალისტის მიერ მტკიცებით ფორმაში დაუდასტურებელი ფაქტების გახმაურება საბჭომ პირველი პრინციპის დარღვევად მიიჩნია.

ქარტიის საბჭომ ასევე იმსჯელა გადაცემის ავტორის და წამყვანის ნოდარ მელაძის მიერ ქარტიის პრინციპების შესაძლო დარღვევის შესახებ. განმცხადებელი მისი მხრიდან დარღვევაზეც მიუთითებდა.

სამწუხაროდ, გარკვეული პერიოდია “ტვ პირველი” აღარ თანამშრომლობს ქარტიის საბჭოსთან და გადაცემის წამყვანს განსახილველ მასალაზე სარედაქციო პასუხისმგებლობის აღების შესახებ ქარტიისთვის არ შეუტყობინებია.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭომ ნოდარ მელაძესთან მიმართებით შეაფასა მისი, მხოლოდ როგორც წამყვანის, სიუჟეტის წარმდგენი ტექსტი:

“თაღლითობა ქვეყანაში სისტემურ დანაშაულად იქცა. ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ადამიანები შველასა და დახმარებას ითხოვენ. დღეს გიყვებით მოხუცზე, რომელიც სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი გახდა.

“მარტოხელა მოხუცს მეზობელი დაჰპირდა, რომ სიცოცხლის ბოლომდე მოუვლიდა თუკი მის კუთვნილ ბინას მემკვიდრეობით დაუტოვებდა. მოხუცი ასეც მოიქცა, ნდობაში შევიდა მეზობელთან და მას ბინა გადაუფორმა, თუმცა მოხუცი ახლა მიატოვეს, სახლის გასაღებიც წაიღეს და, შესაძლოა, ნებისმიერ წუთს საკუთარი ბინიდან ქუჩაში გამოაგდონ. პენსიონერი, რომელსაც დამოუკიდებლად გადაადგილებაც უჭირს და საკუთარი თავის მოვლაც, ქალს, რომელსაც ბინა გადაუფორმა, დახმარებას თხოვს, თუმცა როგორც არაერთი მოწმე ჩვენთან ინტერვიუში ამბობს, უყურადღებოდ არის მიტოვებული”.

ამ ტექსტში გადაცემის წამყვანი ჟურნალისტის მსგავსად მტკიცებით ფორმაში აჟღერებს ინფორმაციას, რომელიც სიუჟეტში სათანადო სტანდარტით გადამოწმებული და დადასტურებული არ არის. წამყვანის ფრაზა, “სავარაუდო თაღლითობის” შესახებ, იქვე არის უგულველყოფილი, რადგანაც წამყვანი ტექსტის დანარჩენ ნაწილში არა ვარაუდით, არამედ მტკიცებით ფორმაში ჰყვება ფაქტებს, რომელიც დადასტურებული არ არის. მაგალითად, წამყვანი საუბრობს ბინის მემკვიდრეობით დატოვებაზე, რაც დადასტურებული არ არის. წამყვანი საუბრობს გადაფორმებაზე, მაშინ როცა დოკუმენტების მიხედვით, ყიდვა-გაყიდვის შეთანხმებაა გაფორმებული, და ამის შესახებ წამყვანი და ჟურნალისტი აუდიტორიას ზუსტ ინფორმაციას არ აწვდიან.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საბჭო მიიჩნევს, რომ სათანადოდ გადაუმოწმებელი ფაქტების გაშუქებით, გადაცემის წამყვანმაც და ჟურნალისტმაც აუდიტორიისადმი უპატივცემულობა გამოიჩიესა და დაარღვიეს ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

განმცხადებლის პოზიციით,  მიუხედავად ნინა გადელიას და მისი შვილის განცხადებებისა, რომ აღნიშნული ინფორმაცია წარმოადგენდა აბსოლუტურ  სიცრუეს, “ტვ პირველის” ჟურნალისტებმა თამთა დოლენჯაშვილმა და ნოდარ მელაძემ აღნიშნული  არ გაითვალისწინეს, და რეპორტაჟი  ეთერში მაინც გაუშვეს და ის ტელეკომპანიის სოციალურ გვერდებზე დღემდე ხელმისაწვდომია.

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, ნინა გადელიას განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “ტვ პირველს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც აძლევდა მათ საშუალებას, შეესწორებინათ არაზუსტი ინფორმაცია.

საბჭო განმარტავს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა და საფუძველი, შეესწორებინა სიუჟეტში არსებული უზუსტობები, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ სტატიაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. ამასთან, საბჭოს მიერ დადგენილია ქარტიის პირველი პრინციპის დარღვევა, რაც ასევე მე-5 პრინციპის დარღვევის დადგენის წინაპირობაცაა.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა და გადაცემის წამყვანმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეთერთმეტე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.

მე-11 პრინციპის ამ ნაწილში (ფაქტის განზრახ დამახინჯება) დარღვევას დავობდა განმცხადებელი განსახილველ სიუჟეტში.

განმცხადებელი ამ პრინციპის დარღვევის დასაბუთებისას აღწერდა იგივე გარემოებებს, რაშიც საბჭომ პირველი პრინციპის დარღევა დაადგინა.

ქარტიის საბჭოს მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენის მაღალი სტანდარტი აქვს.
საბჭოს უნდა შეეფასებინა, ეს დარღვევები ჟურნალისტმა განგებ ჩაიდინა თუ არა. 

საბჭო აღნიშნავს, რომ მე-11 პრინციპის დარღვევა განზრახი “დანაშაულია” და საბჭო ყოველთვის ეძებს მოტივს და ამ მოტივის დასაბუთებას.

განსახილველ შემთხვევაში განმცხადებელმა ვერ დაასაბუთა დარღვევის განზრახულობა და ჟურნალისტის შესაძლო მოტივაცია.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

განსახილველ შემთხვევაში სახეზეა ჟურნალისტის არასაკმარისი მცდელობა ინფორმაციის გადამოწმების, რაც პირველი პრინციპის დარღვევაა, თუმცა მე-11 პრინციპის დადგენის ზემოთ მოცემული სტანდარტის შესაბამისი მტკიცებულებები განმცხადებელს არ წარმოუდგენია და ვერც საბჭომ მოიპოვა.

განსახილველ შემთხვევაში იყო რამდენიმე გარემოება, რაც საბჭოსთვის გამორიცხავს განზრახულობას, ანუ მე-11 პრინციპის დარღვევას.

1. განმცხადებელმა, ნინა გადელიამ არ ითანამშრომლა ჟურნალისტთან, სიუჟეტის ეთერში გასვლამდე არ მიაწოდა მის ხელთ არსებული მტკიცებულებები. თუ ჟურნალისტი არ გაითვალისწინებდა მიწოდებულ ინფორმაციას, ამით შეიძლება დადასტურებულიყო, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ზუსტი ინფორმაცია, მაგრამ განზრახ გააჟღერა არაზუსტი ინფორმაცია.

2. სიუჟეტის მთავარი გმირის, მოხუცი ქალის მძიმე საცხოვრებელმა პირობებმა, მეზობლების მინიშნებებმა მის პრობლემებზე, შესაძლოა, ჟურნალისტს შეუქმნა განცდა, რომ მოხუცი ქალის მონათხრობი სრული სიმართლე იყო და არ სცადა მისი სათანადო წესით გადამოწმება, რაც საბჭომ უკვე მიიჩნია პირველი პრინციპის დარღვევად და ამაში ვერ დაინახა ჟურნალისტის განზრახულობა განზრახ დაემახინჯებინა ფაქტები.

3. განმცხადებელმა ვერ წარმოადგინა ვერანაირი მტკიცებულება, მინიშნება, თუ რა მოტივაცია ჰქონდა ჟურნალისტს სიუჟეტში აღწერილი ფაქტების განზრახ დამახინჯების, მით უფრო, რომ განმცხადებელი არ იყო საჯარო ანდა პოლიტიკური პირი.

საბჭოს პრაქტიკით, მე-11 პრინციპის დადგენისას განსაკუთრებული როლი ენიჭება ჟურნალისტის მოტივაციას, რაც ამ ემთხვევაში არ გამოვლინდა.

გამომდინარე აქედან, საბჭოს არ გააჩნია სათანადო მტკიცებულებები “ტვ პირველის” ჟურნალისტების მხრიდან ფაქტების განზრახ დამახინჯების დასადასტურებლად. ამიტომაც, საბჭო მიიჩნევს რომ მე-11 პრინციპი დარღვეული არაა.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

ნოდარ მელაძემ და თამარ დოლენჯაშვილმა დაარღვიეს ქარტიის პირველი და მე-5  პრინციპები. არ დაურღვევიათ მე-11 პრინციპი.

განცხადება

სადავო მასალა

განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი დამატებითი დოკუმენტები

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-743

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ნინა გადელიამ. ის მიიჩნევდა, რომ 2024 წლის 30 მარტს ტელეკომპანია “ტვ პირველის” ეთერში გასულ სიუჟეტში: “სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი მოხუცი” -  დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-3; მე-5 და მე-11 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტებს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღიათ და არც თავისი შეპასუხება წარმოუდგენიათ წერილობით.

სხდომას ესწრებოდა განმცხადებლის ადვოკატი დავით მეზვრიშვილი.

განმცხადებელი თავდაპირველად დავობდა ქარტიის 1-ელი (სიზუსტე), მე-3 (დადასტურებული წყარო), მე-5 (შესწორება) და მე-11 (ფაქტის განზრახ დამახინჯება) პრინციპების დარღვევაზე.

განხილვისას, მას შემდეგ, რაც მას განემარტა ქარტიის პრინციპები, განმცხადებელმა მე-3 პრინციპი მოხსნა. საბოლოოდ, განმცხადებელმა დააზუსტა, რომ სადავო სიუჟეტში ჟურნალისტმა ქარტიის 1-ელი, მე-5 და მე-11 პრინციპები დაარღვია.

სამოტივაციო ნაწილი:

სადავო მასალა:

“სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი მოხუცი” - “ტვ პირველი” “ნოდარ მელაძის შაბათი”; 2024 წლის 30 მარტი, 20:00 სთ.

თამარ დოლენჯაშვილის სადავო ფრაზები:

“94 წლის რიფსიმე დიდი აფიორის მსხვერპლი გახდა. მარტოხელა ქალმა მისი კუთვნილი ბინა დიღმის მასივში მეზობელს გადაუფორმა, იმ პირობით, რომ სიბერეში მოხუცზე იზრუნებდნენ, თუმცა უკვე 2 თვეა 94 წლის მოხუცი არავის მოუკითხავს.”

“პენსიონერი, რომელსაც დამოუკიდებლად გადაადგილებაც უჭირს და საკუთარი თავის

მოვლაც, ქალს, რომელსაც ბინა გადაუფორმა, დახმარებას სთხოვს, თუმცა როგორც არაერთი

მოწმე ჩვენთან ინტერვიუში ამბობს, უყურადღებოდ არის მიტოვებული“,

“ქალმა, რომელსაც ბინა ზრუნვის პირობით გადაუფორმა, მისი საპენსიო ბარათიც თან წაიღო და პირადობის მოწმობაც.”

“ყველა მისი საბუთი წაიღო ქალმა, რომელიც ნდობაში შევიდა.”

“მოხუცმა ბინა ნინა გადელიას 2013 წელს გადაუფორმა. რიფსიმე იხსენებს, რომ მაშინ საბუთებს ხელი მხოლოდ იმიტომ მოაწერა, რომ ნოტარიუსი სახლში მესამედ მიუყვანეს და ქალს უარის თქმა მოერიდა. დაპირდნენ, რომ სიცოცხლის ბოლომდე მასზე იზრუნებდნენ, თუმცა მოატყუეს.”

“ჩნდება კითხვა, თუ ბინის მფლობელმა იცის, რომ მოხუცმა პირადობის მოწმობა დაკარგა, მაშინ ამდენი თვის განმავლობაში რატომ არ შეატყობინა იუსტიციის სახლს ამის შესახებ და რატომ არ დაუმზადეს მოხუცს ახალი დოკუმენტი.”

“რაც რიფსიმემ ბინა კარის მეზობელს გადაუფორმა, მას შემდეგ კარის საკეტებიც შეუცვალეს. მოხუცი გასაღების ერთადერთ ეგზემპლარს ბალიშის ქვეშ ინახავს, იმ მიზეზით, რომ არსად დარჩეს და დაეკარგოს. ქალი, კი ვისაც საკეტის დანარჩენი 4 ეგზემპლარი აქვს, ამ კორპუსში უკვე დიდი ხანია არ გამოჩენილა.”

განმცხადებლის პოზიციით, სიუჟეტი სრულად აცდენილი იყო რეალობას და მასში გამოთქმული ბრალდებები ფაქტებს არ ემყარებოდა და არ იყო შესაბამისი წესით გადამოწმებული. განმცხადებებლის თქმით, მან სიუჟეტში ნაჩვენები ქალისგან 13 წლის წინ შეიძინა ბინა და მას შემდეგ ამ ქალს მისი კეთილი ნებით ეხმარება.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

სიუჟეტის მიხედვით, მაყურებელმა მიიღო ინფორმაცია, რომ თითქმის 100 წელს მიღწეულ მოხუც ქალს, კარის მეზობელმა, ნინა გადელიამ მოტყუებით, მოვლა-პატრონობის დაპირებით, გადააფორმებინა სახლი, ახლა კი აღარ უვლის და მასზე აღარ ზრუნავს.
გარდა ამისა, ჟურნალისტი საკუთარი ტექსტებით, რესპოდენტების ინტერვიუების ფრაგმენტებით, აუდიტორიას აწვდის ინფორმაციას, რომ ამ “დანაშაულებრივი ფაქტის” შესახებ იციან სამართალდამცავებმა და არ რეაგირებენ. ჟურნალისტი გამოთქვამს მოსაზრებას, აკეთებს მინიშნებებს, რომ განმცხადებელს, ნინა გადელიას,ძალოვან უწყებებში ხელს აფარებენ.

აღწერილი ინფორმაცია სიუჟეტში გადმოცემულია მხოლოდ 94 წლის ქალის, რიფსიმე ანდრიასოვას, მონათხრობზე დაყრდნობით. სიუჟეტში დანარჩენი რესპოდენტები ნინა გადელიას ქმედებების შესახებ მხოლოდ ირიბ მინიშნებებს აკეთებენ. 

მიუხედავად ამისა, ჟურნალისტი სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაში აჟღერებს ინფორმაციას, რომელიც სათანადო წესით გადამოწმებული და დადასტურებული არ არის.

მაგალითად:

“94 წლის რიფსიმე დიდი აფიორის მსხვერპლი გახდა. მარტოხელა ქალმა მისი კუთვნილი ბინა დიღმის მასივში მეზობელს გადაუფორმა, იმ პირობით, რომ სიბერეში მოხუცზე იზრუნებდნენ, თუმცა უკვე 2 თვეა 94 წლის მოხუცი არავის მოუკითხავს.”

განმცხადებლის მიერ ქარტიაში წარმოდგენილი მტკიცებულებების მიხედვით, ნინა გადელიას აღნიშნული უძრავი ქონება შეძენილი აქვს ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე 15 000 (თხუთმეტი ათასი) ლარად, 2013 წლის 10 იანვარს, რაც დადასტურებულია ნოტარიუსის მიერ და ასახულია საჯარო რეესტრში.

მიუხედავად ამისა, ჟურნალისტი სიუჟეტში ყოველ ჯერზე ამბობს, რომ მოხუცმა რიფსიმე ანდრიასოვამ ნინა გადელიას ბინა გადაუფორმა. თავად მოხუცი ქალი სიუჟეტში ამბობს, რომ ბინა მან ნინა გადელიას აჩუქა.

ჟურნალისტმა სათანადოდ არ გამოიკვლია და აუდიტორიას არ უთხრა, რომ ბინის გადაფორმება მოხდა ნასყიდობის ხელშეკრულებით, არ უთხრა მაყურებელს ნასყიდობის ფასი, ხელშკრულების დადების თარიღი და სხვა მნიშვნელოვანი დეტალები.

წესით, ჟურნალისტს უნდა სცოდნოდა, რომ უძრავი ქონების გადაცემა მოხდა ნასყიდობის ხელშეკრულებით, ვინაიდან სიუჟეტში გრაფიკული სახით გამოყენებულ საჯარო რეესტრის ამონაწერში ჩანს, რომ ნინა გადელიას ეს უძრავი ქონება ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე აქვს მიღებული.

 
სიუჟეტში განმცხადებლის, ნინა გადელიას, შვილიც ეუბნება ჟურნალისტს, რომ დედამისმა ბინა იყიდა. ჟურნალისტი რესპოდენტს ნასყიდობის ხელშეკრულებას თხოვს, რაზეც რესპოდენტი უარს ეუბნება.

თუმცა ნიშანდობლივია, რომ ჟურნალისტს მარტივად შეეძლო ნასყიდობის ხელშეკრულების მოპოვება და მისი დეტალების მაყურებლისთვის ჩვენება. საქართველოს კანონმდებლობით  ნებისმიერ მოქალაქეს, ნებისმიერი უძრავი ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულების ასლის ამოღება შეუძლია საჯარო რეესტრიდან, რასაც ერთი სამუშაო დღე სჭირდება.

ჟურნალისტები ამ გზას ხშირად მიმართავენ, მით უფრო გამომძიებელი ჟურნალისტები, რომლებიც საკითხებს სიღრმისეულად იკვლევენ.

შესაძლოა, ეს ნასყიდობის ხელშეკრულება ფორმალური იყო, შესაძლოა, ნინა გადელიას თანხა არ გადაუხდია და ამას მიანიშნებდა “ტვ პირველის” რესპოდენტი, თუმცა საბჭო მიიჩნევს, რომ, ვინაიდან ნასყიდობის ხელშეკრულება არსებობს, ჟურნალისტის მხრიდან მისი დეტალების არ თქმა არის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მიჩქმალვა, რაც პირველი პრინციპის დარღვევაა.

საბჭოს განმარტებით, სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზებით: უმძიმესი დანაშაული, აფიორის მსხვერპლი, მოტყუებული მოხუცი და სხვა., ჟურნალისტი სურათის გამძაფრებას ცდილობს და მაყურებელს მტკიცებით ფორმაში აწვდის ინფორმაციას, რომ ნინა გადელია არ ასრულებს აღებულ ვალდებულებებს, ჩადის დანაშაულს, რისთვისაც პასუხი უნდა აგოს, მაგრამ სამართალდამცველები მის ქმედებებზე არ რეაგირებენ.

სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაშია წარმოდგენილი, რომ მოხუცს წაართვეს საპენსიო ბარათი და სხვა დოკუმენტები, შეუცვალეს კარის საკეტი, რომ მის მიმართ ჩაიდინეს უმძიმესი დანაშაული, პოლიციაში შესული იყო არაერთი განცხადება და ა.შ.

სიუჟეტის მიხედვით, ჟურნალისტი ეყრდნობა მხოლოდ რესპოდენტის, რიფსიმე ანდრიასოვას, მონათხრობს, საბჭო განმარტავს, რომ, მართალია, განმცხადებელი ნინა გადელია არ ხვდება ჟურნალისტს და არ პასუხობს მის შეკითხვებს, ეს ჟურნალისტს არ აძლევს უფლებას მტკიცებით ფორმაში მიაწოდოს აუდიტორიას ინფორმაცია, რომელიც ობიექტური თუ სუბიექტური გარემოებების გამო სათანადოდ ვერ გადაამოწმა. 

 განსახილველ სიუჟეტში, არასაკმარისადაა ნაჩვენები შინაგნ საქმეთა სამინისტროში ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობა.

სიუჟეტის მიხედვით ჟურნალისტი ცდილობს პოლიციის  რაიონულ განყოფილებაში, მისვლით, სადაც ის, სავარაუდოდ, რიგით პოლიციელს ეკითხება, გაარკვიოს რა ბედი ეწია რიფსიმე ანდრიასოვას მრავალ საჩივარს.

 სამართალდამცავი სისტემის ჩაკეტილობის გამო, სამწუხაროდ, თითქმის შეუძლებელია საქართველოში, პოლიციის განყოფილებაში, ჟურნალისტმა მიიღოს ინფორმაცია კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმის დეტალების შესახებ.
მსგავს შეთხვევებში  ჟურნალისტები უკავშირდებიან პოლიციის და პროკურატურის შესაბამის სამსახურებს და იშვიათ შემტხვევაში ახერხებენ ინფორმაციის მიღებას. განსახილველ სიუჟეტში არ ჩანს მსგავსი მცდელობა, თუ ჟურნალისტი დაუკავშირდა სამართალდამცავი უწყებების პრესსამსახურებს, ეს ინფორმაცია უნდა აესახა სიუჟეტში.
ეს აუდიტორიას აჩვენებდა ჟურნალისტის სათანადო მცდელობას ინფორმაციის დასაზუსტებლად და ასევე აუდიტორიას მიაწვდიდა ინფორმაციას როგორ თანამშრომლობენ, ან არ თანამშრომლობენ ეს უწყებები მედიასთან.

ვინაიდან განსახილველ სიუჟეტში არ ჩანს ზემოთ აღწერილი მცდელობები, საბჭო მიიჩნევს, რომ ეს არის აუდიტორიის უპატივცემულობა, სიზუსტის პრინციპის დარღვევა.

ჟურნალისტი სიუჟეტში მტკიცებით ფორმაში ამბობს, რომ განმცხადებელმა მოხუცი მიატოვა, მასზე არ ზრუნავს, მოხუცს მძიმე ფინანსური მდგომარეობა აქვს და ა.შ.საქმის განხილვის ეტაპზე განმცხადებელმა ქარტიის საბჭოს წარმოუდგინა საბანკო ამონაწერი, საიდანაც ირკვევა, რომ 2022 წლის ნოემბრიდან 2024 წლის იანვრამდე პერიოდში ნინა გადელია რიფსიმე ანდრიასოვას ყოველთვიურად ურიცხავს გარკვეულ თანხას, თვეში 40 დან 150 ლარამდე.

რა თქმა უნდა, აღნიშნული ერთმნიშვნელოვნად არ ადასტურებს, რომ ნინა გადელია სრულფასოვნად ზრუნავს მოხუც ქალზე, თუმცა არც სიუჟეტში და არც ქარტიაში წარმოდგენილ მასალებში არ ჩანს, რომ გადელიამ სამისდღემჩიო ზრუნვის ვალდებულება აიღო.

აღნიშნული საბანკო ამონაწერები ადასტურებს, რომ ჟურნალისტს სიუჟეტის მომზადებისას ხელთ არ ჰქონდა მტკიცებულებები, რითიც მას ობიექტურად შეეძლო აუდიტორიისთვის ეთქვა, რომ ნინა გადელია მოხუც ქალზე არ ზრუნავდა.

ასეთ შემთხვევაში ჟურნალისტი ვალდებულია, ცალსახად განმარტოს, რომ ვერ ამოწმებს კონკრეტულ ფაქტს, რადგანაც მასთან არ თანამშრომლობს სიუჟეტში მონაწილე მხარე და მისი ინფორმაცია არ არის დაზუსტებული, ეყრდნობა მხოლოდ ერთი მხარის მონათხრობს.
ჟურნალისტის ასეთი ქმედების შემთხვევაში აუდიტორია კეთილსინდისიერადაა ინფორმირებული და თავად აკეთებს დასკვნებს, რა მიიჩნიოს სარწმუნოდ, დაუჯეროს რესპოდენტის მონათხრობს, რომელიც სხვა მტკიცებულებებით არ დასტურდება, თუ არა.

გამომდინარე აქედან, სადავო სიუჟეტში ჟურნალისტის მიერ მტკიცებით ფორმაში დაუდასტურებელი ფაქტების გახმაურება საბჭომ პირველი პრინციპის დარღვევად მიიჩნია.

ქარტიის საბჭომ ასევე იმსჯელა გადაცემის ავტორის და წამყვანის ნოდარ მელაძის მიერ ქარტიის პრინციპების შესაძლო დარღვევის შესახებ. განმცხადებელი მისი მხრიდან დარღვევაზეც მიუთითებდა.

სამწუხაროდ, გარკვეული პერიოდია “ტვ პირველი” აღარ თანამშრომლობს ქარტიის საბჭოსთან და გადაცემის წამყვანს განსახილველ მასალაზე სარედაქციო პასუხისმგებლობის აღების შესახებ ქარტიისთვის არ შეუტყობინებია.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭომ ნოდარ მელაძესთან მიმართებით შეაფასა მისი, მხოლოდ როგორც წამყვანის, სიუჟეტის წარმდგენი ტექსტი:

“თაღლითობა ქვეყანაში სისტემურ დანაშაულად იქცა. ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ადამიანები შველასა და დახმარებას ითხოვენ. დღეს გიყვებით მოხუცზე, რომელიც სავარაუდო თაღლითობის მსხვერპლი გახდა.

“მარტოხელა მოხუცს მეზობელი დაჰპირდა, რომ სიცოცხლის ბოლომდე მოუვლიდა თუკი მის კუთვნილ ბინას მემკვიდრეობით დაუტოვებდა. მოხუცი ასეც მოიქცა, ნდობაში შევიდა მეზობელთან და მას ბინა გადაუფორმა, თუმცა მოხუცი ახლა მიატოვეს, სახლის გასაღებიც წაიღეს და, შესაძლოა, ნებისმიერ წუთს საკუთარი ბინიდან ქუჩაში გამოაგდონ. პენსიონერი, რომელსაც დამოუკიდებლად გადაადგილებაც უჭირს და საკუთარი თავის მოვლაც, ქალს, რომელსაც ბინა გადაუფორმა, დახმარებას თხოვს, თუმცა როგორც არაერთი მოწმე ჩვენთან ინტერვიუში ამბობს, უყურადღებოდ არის მიტოვებული”.

ამ ტექსტში გადაცემის წამყვანი ჟურნალისტის მსგავსად მტკიცებით ფორმაში აჟღერებს ინფორმაციას, რომელიც სიუჟეტში სათანადო სტანდარტით გადამოწმებული და დადასტურებული არ არის. წამყვანის ფრაზა, “სავარაუდო თაღლითობის” შესახებ, იქვე არის უგულველყოფილი, რადგანაც წამყვანი ტექსტის დანარჩენ ნაწილში არა ვარაუდით, არამედ მტკიცებით ფორმაში ჰყვება ფაქტებს, რომელიც დადასტურებული არ არის. მაგალითად, წამყვანი საუბრობს ბინის მემკვიდრეობით დატოვებაზე, რაც დადასტურებული არ არის. წამყვანი საუბრობს გადაფორმებაზე, მაშინ როცა დოკუმენტების მიხედვით, ყიდვა-გაყიდვის შეთანხმებაა გაფორმებული, და ამის შესახებ წამყვანი და ჟურნალისტი აუდიტორიას ზუსტ ინფორმაციას არ აწვდიან.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საბჭო მიიჩნევს, რომ სათანადოდ გადაუმოწმებელი ფაქტების გაშუქებით, გადაცემის წამყვანმაც და ჟურნალისტმაც აუდიტორიისადმი უპატივცემულობა გამოიჩიესა და დაარღვიეს ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

განმცხადებლის პოზიციით,  მიუხედავად ნინა გადელიას და მისი შვილის განცხადებებისა, რომ აღნიშნული ინფორმაცია წარმოადგენდა აბსოლუტურ  სიცრუეს, “ტვ პირველის” ჟურნალისტებმა თამთა დოლენჯაშვილმა და ნოდარ მელაძემ აღნიშნული  არ გაითვალისწინეს, და რეპორტაჟი  ეთერში მაინც გაუშვეს და ის ტელეკომპანიის სოციალურ გვერდებზე დღემდე ხელმისაწვდომია.

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);

2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.

3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, ნინა გადელიას განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა “ტვ პირველს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც აძლევდა მათ საშუალებას, შეესწორებინათ არაზუსტი ინფორმაცია.

საბჭო განმარტავს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა შესაძლებლობა და საფუძველი, შეესწორებინა სიუჟეტში არსებული უზუსტობები, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ სტატიაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. ამასთან, საბჭოს მიერ დადგენილია ქარტიის პირველი პრინციპის დარღვევა, რაც ასევე მე-5 პრინციპის დარღვევის დადგენის წინაპირობაცაა.

შესაბამისად, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა და გადაცემის წამყვანმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეთერთმეტე პრინციპი.

“ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

ფაქტის განზრახ დამახინჯება.

მე-11 პრინციპის ამ ნაწილში (ფაქტის განზრახ დამახინჯება) დარღვევას დავობდა განმცხადებელი განსახილველ სიუჟეტში.

განმცხადებელი ამ პრინციპის დარღვევის დასაბუთებისას აღწერდა იგივე გარემოებებს, რაშიც საბჭომ პირველი პრინციპის დარღევა დაადგინა.

ქარტიის საბჭოს მე-11 პრინციპის დარღვევის დადგენის მაღალი სტანდარტი აქვს.
საბჭოს უნდა შეეფასებინა, ეს დარღვევები ჟურნალისტმა განგებ ჩაიდინა თუ არა. 

საბჭო აღნიშნავს, რომ მე-11 პრინციპის დარღვევა განზრახი “დანაშაულია” და საბჭო ყოველთვის ეძებს მოტივს და ამ მოტივის დასაბუთებას.

განსახილველ შემთხვევაში განმცხადებელმა ვერ დაასაბუთა დარღვევის განზრახულობა და ჟურნალისტის შესაძლო მოტივაცია.

ქარტიის საბჭოს პრაქტიკით, ფაქტები განზრახ დამახინჯებულად ჩაითვლება,

როცა დგინდება, რომ:

1. ჟურნალისტმა ზუსტად იცოდა, რა იყო სწორი ინფორმაცია და, მიუხედავად ამისა, მაინც არაზუსტი ინფორმაცია გაავრცელა;

2. ობიექტური გარემოებები იძლეოდნენ დასაბუთებულ ვარაუდს, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ნამდვილი ფაქტი და მაინც არაზუსტად გაავრცელა;

3. მედიასაშუალებების მიერ ამ თემაზე არასწორი ინფორმაციების გავრცელება ატარებს კამპანიურ და განგრძობად ხასიათს.

განსახილველ შემთხვევაში სახეზეა ჟურნალისტის არასაკმარისი მცდელობა ინფორმაციის გადამოწმების, რაც პირველი პრინციპის დარღვევაა, თუმცა მე-11 პრინციპის დადგენის ზემოთ მოცემული სტანდარტის შესაბამისი მტკიცებულებები განმცხადებელს არ წარმოუდგენია და ვერც საბჭომ მოიპოვა.

განსახილველ შემთხვევაში იყო რამდენიმე გარემოება, რაც საბჭოსთვის გამორიცხავს განზრახულობას, ანუ მე-11 პრინციპის დარღვევას.

1. განმცხადებელმა, ნინა გადელიამ არ ითანამშრომლა ჟურნალისტთან, სიუჟეტის ეთერში გასვლამდე არ მიაწოდა მის ხელთ არსებული მტკიცებულებები. თუ ჟურნალისტი არ გაითვალისწინებდა მიწოდებულ ინფორმაციას, ამით შეიძლება დადასტურებულიყო, რომ ჟურნალისტმა იცოდა ზუსტი ინფორმაცია, მაგრამ განზრახ გააჟღერა არაზუსტი ინფორმაცია.

2. სიუჟეტის მთავარი გმირის, მოხუცი ქალის მძიმე საცხოვრებელმა პირობებმა, მეზობლების მინიშნებებმა მის პრობლემებზე, შესაძლოა, ჟურნალისტს შეუქმნა განცდა, რომ მოხუცი ქალის მონათხრობი სრული სიმართლე იყო და არ სცადა მისი სათანადო წესით გადამოწმება, რაც საბჭომ უკვე მიიჩნია პირველი პრინციპის დარღვევად და ამაში ვერ დაინახა ჟურნალისტის განზრახულობა განზრახ დაემახინჯებინა ფაქტები.

3. განმცხადებელმა ვერ წარმოადგინა ვერანაირი მტკიცებულება, მინიშნება, თუ რა მოტივაცია ჰქონდა ჟურნალისტს სიუჟეტში აღწერილი ფაქტების განზრახ დამახინჯების, მით უფრო, რომ განმცხადებელი არ იყო საჯარო ანდა პოლიტიკური პირი.

საბჭოს პრაქტიკით, მე-11 პრინციპის დადგენისას განსაკუთრებული როლი ენიჭება ჟურნალისტის მოტივაციას, რაც ამ ემთხვევაში არ გამოვლინდა.

გამომდინარე აქედან, საბჭოს არ გააჩნია სათანადო მტკიცებულებები “ტვ პირველის” ჟურნალისტების მხრიდან ფაქტების განზრახ დამახინჯების დასადასტურებლად. ამიტომაც, საბჭო მიიჩნევს რომ მე-11 პრინციპი დარღვეული არაა.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

ნოდარ მელაძემ და თამარ დოლენჯაშვილმა დაარღვიეს ქარტიის პირველი და მე-5  პრინციპები. არ დაურღვევიათ მე-11 პრინციპი.

განცხადება

სადავო მასალა

განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი დამატებითი დოკუმენტები

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-752

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართეს შორენა ლობჟანიძემ, ნანა ხომასურიძემ და ორგანიზაციის ააიპ ,,ადამიანები ცხოველებისთვის“ თავმჯდომარემ, მარინა ბერსენაძე-კაციტაძემ. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ 2024 წლის 26 აპრილს გამოქვეყნებულ სტატიაში “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?” დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-3,  მე-5 და მე-7 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტებს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღიათ, თუმცა, საინფორმაციო სააგენტომ Bpn.ge თავისი შეპასუხება წერილობით წარმოადგინა.

სხდომას ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლები: შორენა ლობჟანიძე და ნანა ხომასურიძე.

სამოტივაციო ნაწილი:

2024 წლის 26 აპრილს bpn.ge-ს გვერდზე გამოქვეყნდა სტატია სახელწოდებით: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?”. იგივე სტატია გაავრცელეს საინფორმაციო სააგენტოებმა: ambebi.ge; “კვირის პალიტრა”; ჟურნალი “გზა” და M2B.

სადავო მასალა:

“აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი.... გაგიკვირდებათ, ძაღლი რა შუაშიაო, მაგრამ..." - რას ამბობს დემოგრაფი მოსახლეობის რაოდენობის შემცირებაზე?”

ჟურნალისტების სადავო ფრაზები:

“აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”;

“რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს. მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ.”

განმცხადებლების მხრიდან სადავოდაა გამხდარი არა მხოლოდ სტატიის კონკრეტული ფრაზები, არამედ მისი შინაარსი და გზავნილები მთლიანად. მათი პოზიციით, სტატიაში ყოველგვარ ოფიციალურ კვლევაზე დაყრდნობის გარეშე და სანდო წყაროების მიუთითებლად გამოქვეყნდა დემოგრაფ ანზორ თოთაძის მოსაზრებები, რაც ემსახურება საქართველოში შინაური ბინადარი ცხოველების მიმართ ისედაც ცუდი დამოკიდებულების გაუარესებას.

საინფორმაციო სააგენტო bpn.ge თავის შეპასუხებაში მიუთითებს, რომ სტატიის სათაურსა და ტექსტში მოყვანილი ფრაზები ეკუთვნის დემოგრაფ ანზორ თოთაძეს და მათი მხრიდან  სიტყვების ინტერპრეტაცია არცერთ ეტაპზე არ მომხდარა. მათი ინფორმაციით, ამ კომენტარის გაკეთებისას, თოთაძე ეყრდნობოდა კვლევას, რომელიც მის მიერ არის ჩატარებული და გამოცემულია წიგნის სახით.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სტატიაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭომ არაზუსტად, ჟურნალისტური სტანდარტების შესაბამისად, სათანადოდ გადაუმოწმებლად მიიჩნია სტატიაში გამოყენებული შემდეგი ფრაზები: “რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს.”
“მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ.”
“უკვე მივედით იქამდე, რომ აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი. ძირითადად, ერთი ბავშვი ჰყავთ. ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ეს გახლავთ შობადობის შემცირების...”

ჟურნალისტი აღნიშნული ფრაზებით აუდიტორიას მტკიცებით ფორმაში ამცნობს, რომ თითქოს საქართველოში შობადობის კლება კორელაციაშია შინაური ცხოველის ყოლასთან და ამის ბრალია.

ამ გზავნილის გამოქვეყნებისას ჟურნალისტი ეყრდნობა მხოლოდ ერთი მკვლევრის, დემოგრაფ ანზორ თოთაძის სიტყვებს, რაც სტატიაში არ არის გამყარებული სხვა რამე მტკიცებულებით.

შობადობის შემცირება ისეა დაკავშირებული საქართველოში ძაღლების მომრავლებასთან, რომ ჟურნალისტს გარდა ერთი რესპოდენტის მონათხრობისა, ამის დამატკიცებელი რამე სხვა წყარო,  არ აქვს სტატიაში მოტანილი.

სტატიაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, აღნიშნული ინფორმაცია გადაამოწმოს, მოიძიოს რელევანტური წყაროები, ვინც მკვლევრის ამ მონათხრობს დაადასტურებს ან გააბათილებს.

ქარტიის საბჭოს დადგენილი სტანდარტით, ინფორმაციის გადასამოწმებლად ჟურნალისტი ვალდებულია, მასალაში სულ მცირე ორი დამოუკიდებელი წყარო გამოიყენოს.
განსახილველ შემთხვევაში ჟურნალისტი მხოლოდ ერთ წყაროს, დემოგრაფ ანზორ თოთაძეს ეყრდნობა.

ცალკე აღნიშვნას იმსახურებს სტატიის სათაური: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”. საბჭო განმარტავს, რომ ინფორმაციის გავრცელების თანამედროვე პირობების და ფორმების გათვალისწინებით, მით უფრო, როცა საუბარია ონლაინფორმისთვის მომზადებულ და სოციალურ ქსელებში გაზიარების (share) საშუალების მქონე სტატიებზე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სტატიის სათაურს. სოციალურ ქსელებში გავრცელებული სტატიის ძირითადი დატვირთვა მოდის მის სათაურზე, განსაკუთრებით მაშინ, როცა თავად სათაური იძლევა ინფორმაციას მტკიცებითი სახით.

საბჭოს პრაქტიკით, ძირითად შემთხვევებში სტატიის სათაური უნდა იქნეს განხილული როგორც ცალკე ჟურნალისტური პროდუქტი. მკითხველს აქვს მოლოდინი და ნდობა, რომ სტატიის სათაური არის თავად სტატიაში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებების შეჯერების შედეგად მიღებული და დადასტურებული დასკვნა და შეიძლება არც ჩათვალოს საჭიროდ სტატიის სრულად გაცნობა იმ დაშვებით, რომ სტატიის ძირითადი მიგნება მან უკვე წაიკითხა სათაურში. სათაური მკითხველს პირველ შთაბეჭდილებას უქმნის .

აღნიშნულ შემთხვევაში სათაურში ისეთი ინფორმაციის გამოტანა, რომელიც სტატიაში არ იყო სათანადო სტანდარტით გადამოწმებული, არის მანიპულაციური და აუდიტორიის შეცდომაში შეყვანას ემსახურება.

საბჭო მიიჩნევს, რომ ამ შემთხვევაში ჟურნალისტმა არ სცა პატივი აუდიტორიას და არ გამოიყენა ყველა ღონე საზოგადოებისთვის მეტად დაზუსტებული ინფორმაციის მისაწოდებლად.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო მასალაში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი, სიზუსტე.

მესამე პრინციპი.

ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია.

ქარტიის საბჭოს პოზიციით, სადავო სტატიაში წინამდებარე პრინციპი არ დარღვეულა.

საბჭოს განმარტებით, აღნიშნული პრინციპი დარღვეულია მაშინ, როდესაც ბუნებაში არ არსებობს წყარო, რომელზე დაყრდნობითაც ხდება ინფორმაციის გავრცელება. წყარო დადასტურებულია იმას ნიშნავს, რომ ჟურნალისტმა იცის, ვინ არის ამა თუ იმ ფაქტის წყარო, თუმცა, შეუძლია, მისი ვინაობა არ გაამხილოს. ამ მუხლის ქვემდებარე არ არის წყაროს სანდოობის საკითხი.

ვინაიდან სადავო სტატიას ჰყავს წყარო, თანაც იდენტიფიცირებული, კერძოდ, ის ეყრდნობა დემოგრაფ ანზორ თოთაძის ნაამბობს, აღნიშნულ პრინციპს საბჭო დარღვეულად ვერ მიიჩნევს. ამდენად, საბჭოს პოზიციით, ქარტიის მე-3 პრინციპი არ დარღვეულა.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);
2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.
3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, შორენა ლობჟანიძის, ნანა ხომასურიძისა და მარინა ბერსენაძე-კაციტაძის განცხადება სათანადო წესით გადაუგზავნა მოპასუხეებს. ერთ-ერთმა მათგანმა, საინფორმაციო სააგენტო bpn.ge-მ, წარმოადგინა წერილობითი პოზიციაც.  აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხეებისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ, რაც წარმოშობდა მათ ვალდებულებას, შეესწორებინათ არაზუსტი ინფორმაცია.

ამდენად, საბჭო აღნიშნულ პრინციპს დარღვეულად მიიჩნევს არა იმიტომ, რომ დაადგინა პირველი პრინციპის დარღვევა, არამედ ზემოაღნიშნულის საფუძველზე, ის განმარტავს, რომ  ჟურნალისტს ჰქონდა საკმარისი საფუძველი, სტატიაში დაშვებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო მასალა  დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ სტატიაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებლები, რომლებიც ცხოველთა უფლებების დამცველ ორგანიზაციებს წარმოადგენენ, მიიჩნევენ, რომ, როგორც სადავო პროდუქტი, ისე მისი სათაური: “აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი”, ემსახურება იმ ადამიანების დისკრიმინაციას, რომლებსაც ჰყავთ ცხოველები და არ ჰყავთ შვილები ან ჰყავთ მხოლოდ ერთი შვილი.

საქართველოს კანონმდებლობით, აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, ენის, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილების, ეროვნების, წარმოშობის, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, შეზღუდული შესაძლებლობის, რელიგიური, საზოგადოებრივი, პოლიტიკური ან სხვა გაერთიანებისადმი, მათ შორის, პროფესიული კავშირისადმი, კუთვნილების, ოჯახური მდგომარეობის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების გამო ან სხვა ნიშნით.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სტატიაში  გამოყენებული ფრაზები: ("აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლები”; “რაც შეეხება შობადობის კლების მიზეზს, დემოგრაფი ერთ-ერთ ფაქტორად ცხოველების ყოლას ასახელებს”;  “მისი აზრით, როდესაც ოჯახს ჰყავს ძაღლი, დამატებით ბავშვების ყოლაზე აღარ ფიქრობენ”, “უკვე მივედით იქამდე, რომ აღარ აჩენენ ბავშვებს, როცა ჰყავთ ძაღლი. ძირითადად, ერთი ბავშვი ჰყავთ. ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ეს გახლავთ შობადობის შემცირების...”) სწორედ დისკრიმინაციის სხვა ნიშანში გადის და არღვევს ქარტიის მე-7 პრინციპს. საკითხის მსგავსი სახით გაშუქებამ გამოიწვია იმ ადამიანების გამორჩევა და სავარუდოდ მათ მიმართ ნეგატიური განწყობების გაღვივება, რომლებსაც ჰყავთ შინაური ცხოველები და არ ჰყავთ შვილები ან ჰყავთ მხოლოდ ერთი.

სტატიაში  გაჟღერებული ინფორმაციით, ცხოველების ყოლა არის ცუდი დემოგრაფიისათვის, ეს ყოველივე კი ადამიანებს, რომლებსაც ჰყავთ ისინი, ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენს, უარყოფითად გამოარჩევს სხვებისგან, რაც დისკრიმინაციის ნიშანია.

სადავო მასალა საზოგადოებას უქმნის შთაბეჭდილებას, თითქოს საზოგადოების გარკვეული ჯგუფი შვილების ყოლას ცხოველების ყოლას ამჯობინებს, რაც ამ ჯგუფის მიმართ დისკრიმინაციის წახალისებაა.

ამასთან, ჟურნალისტმა არ გაითვალისწინა ის სენსიტიური ფონი, რაც დღეს საქართველოში არსებობს, და ცხოველებზე ძალადობის მოხშირებული სტატისტიკის მიუხედავად გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც შობადობის კლების მიზეზად შესაბამის მტკიცებულებებზე დაყრდნობის გარეშე ასახელებს ცხოველებს.

სტატიის ავტორმა არ მიიღო მხედველობაში ისიც, რომ არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც არ აქვთ შვილის ყოლის შესაძლებლობა სხვადასხვა მიზეზის გამო, რა დროსაც მათ შესაძლოა ჰყავდეთ შინაური ცხოველები. ავტორმა არ გაითვალისწინა მათი გრძნობები და განცდები და არ გამოიჩინა სათანადო გულისხმიერება ამ ადამიანების მიმართ. ამასთან, ხელი შეუწყო ცხოველების ყოლის მიმართ ისედაც არსებული სტიგმისა და სტერეოტიპების გაძლიერებას.

ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის, სტიგმის წახალისება. მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია.

საბჭო დადგენილ პრაქტიკაში აღნიშნავს, რომ  მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს.

საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტი ვალდებულია, გაემიჯნოს  დისკრიმინაციულ, სტერეოტიპულ გამონათქვამებს და არ შეუწყოს ხელი მათ გაღრმავებას, რაც მოცემულ სტატიაში დარღვეულია და ჟურნალისტის გამონათქვამები თავად არის დისკრიმინაციის შემცველი.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

ნინი ქეთელაურმა და არაიდენტიფიცირებულმა ჟურნალისტებმა დაარღვიეს ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები. ხოლო, მე-3 პრინციპის დარღვევა არ დადგინდა.

27 ივლისი,  2024 წელი

საქმე N-744

საბჭოს თავმჯდომარე: ნანა ბიგანიშვილი

საბჭოს წევრები: მანანა ქველიაშვილი, ვლადიმერ ჩხიტუნიძე, ნინო კაპანაძე, ნინო რამიშვილი, გელა მთივლიშვილი, თინათინ ზაზაძე.

აღწერილობითი ნაწილი

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს განცხადებით მომართა ორგანიზაციამ „საქართველოს შეზღუდული შესაძლებლობის ქსელი”, რომელიც მიიჩნევდა, რომ 2024 წლის 5 აპრილს “ტვ იმედის” ეთერში გასულ სიუჟეტში დაირღვა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები.

საქმის განხილვის თავისებურებები

გადაწყვეტილება საბჭოს წევრებმა მიიღეს პოზიციათა ნაწილობრივ დისტანციურად გამოვლენის შედეგად.

ქარტიის წესდების თანახმად: „საბჭოს წევრებს  საკუთარი პოზიცია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით შეუძლიათ გამოხატონ/საბჭოს მუშაობაში მონაწილეობა მიიღონ დისტანციური ელექტრონული საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით [სოციალური ქსელი, ელექტრონული ფოსტა, ონლაინ  ვიდეო და აუდიო ზარები]“.

მოპასუხე ჟურნალისტს სხდომაში მონაწილეობა არ მიუღია და არც წერილობითი შეპასუხება წარმოუდგენია.

სხდომას დისტანციურად ესწრებოდნენ განმცხადებლის წარმომადგენლებიც: ესმა გუმბერიძე, თომა კაკაბაძე, დეა ერემაშვილი, რამინ მაჭარაშვილი, გიორგი ძნელაძე.

სამოტივაციო ნაწილი:

სადავო მასალა:

5 აპრილი, 2024 წელი, 20:00 სთ-იანი “ქრონიკა”, “მოტყუებული შშმ პირთა ნაწილი” 20:11 სთ

თამარ შარიქაძის სადავო ფრაზები:

“ის, რომ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დაცვის არასამთავრობო ასოციაციას ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა არ აქვს, ამაში გასაკვირი არაფერია. თუმცა, ამ ინტერვიუს უხერხული ნაწილი მაშინ იწყება, როცა ენჯეო სექტორი “ქრონიკისგან” იგებს, რომ ისეთი განცხადების ხელმომწერები არიან, რომლითაც შშმ პირთა სახელით გამჭვირვალობის შესახებ კანონის შეჩერებას და გაწვევას ითხოვენ.”

“ხელმომწერთა შორის არის “გორის კეთილდღეობისა და განვითარების ცენტრი”, თუმცა ირკვევა, რომ მისი წარმომადგენლები განცხადების შინაარსს არ იცნობენ, მეტიც, მათ ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა საერთოდ არ აქვთ.”

“მიუხედავად იმისა, რომ მესამე სექტორი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებებს იცავს, ვერ ასახელებს კონკრეტულად რა ჩანაწერი აქცევს კანონპროექტს გამჭვირვალობის შესახებ რუსულად, მისი წარმომადგენლები მაინც დარწმუნებულები არიან, რომ ამ დოკუმენტის დამტკიცების შემდეგ მათ უცხოური დაფინანსების მოპოვება გაუჭირდებათ’’.

“სახელისუფლებო გუნდისთვის შშმ პირთა ნაწილის განცხადება კიდევ ერთი დადასტურებაა იმისა, რომ დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება.”

“განცხადება გუშინ გავრცელდა, თუმცა ირკვევა, რომ ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არცერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ.”

განმცხადებლის პოზიციით, სიუჟეტში “შშმ პირები წარმოდგენილნი არიან ადვილად მართვად, მოსატყუებელ, უცოდინარ და დახმარების მიმღებ პირებად, რომელთა ნაწილიც მხოლოდ გრანტებზე და ფულადი რესურსების მიღებაზეა ორიენტირებული და რეალურად კანონის შინაარსი საერთოდ არ იციან/არ ადარდებთ.”

განმცხადებელი სიუჟეტში გაშვებულ ინტერვიუსთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ “აშკარაა რესპონდენტი [თომა კაკაბაძე] კიდევ აგრძელებდა ინტერვიუს, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილიც რესპონდენტის განცხადებითვე ეხება სწორედ იმას, თუ რატომ არის სადავო კანონი რუსული და რატომ არ უნდა მიიღონ, მაგრამ ტელეკომპანია “იმედმა” ეს განზრახ ამოჭრა და არ აჩვენა რეპორტაჟში, რათა მათ მიერვე შეთხზული შშმ პირთა მოტყუების და ე.წ. უცოდინარობის შესახებ ინფორმაცია “გაემართლებინათ”.

პირველი პრინციპი.

„ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.“

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო სიუჟეტში დარღვეულია ქარტიის პირველი პრინციპი.

საბჭომ იმსჯელა და შეაფასა სადავო სიუჟეტში აღწერილი გარემოებები, მისი  შინაარსი და განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებები და დაადგინა, რომ სიუჟეტი საზოგადოებისთვის ისეთი გზავნილების მიწოდებას ემსახურება, რომლებიც არ არის სათანადოდ გადამოწმებული და დადასტურებული.

სადავო მედიაპროდუქტი ეხებოდა 4 აპრილს, შშმ პირთა სახელით გავრცელებულ განცხადებას ე.წ. “აგენტების კანონთან” დაკავშირებით, რომელშიც აღნიშნულია, რომ ეს კანონი დააზარალებს ყველას, მათ შორის, შშმ პირთა თემს. განცხადების ბოლოს ვხვდებით მასზე ხელმომწერთა სიას, რაც ცალსახად გვაფიქრებინებს, რომ ისინი იცნობენ განცხადების შინაარს და ხელმოწერით ადასტურებენ მათ ნებას “აგენტების კანონის” მიღების  წინააღმდეგ.

ჟურნალისტის სადავო ფრაზები: “წარმომადგენლები განცხადების შინაარსს არ იცნობენ, მეტიც, მათ ფინანსების გამჭვირვალობასთან პრობლემა საერთოდ არ აქვთ”;

“მიუხედავად იმისა, რომ მესამე სექტორი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებებს იცავს, ვერ ასახელებს კონკრეტულად რა ჩანაწერი აქცევს კანონპროექტს გამჭვირვალობის შესახებ რუსულად”;

“დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება”;

“ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არც ერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ”.

სიუჟეტის შესავალში წამყვანი, ლევან ჯავახიშვილი, ამბობს: “ქრონიკამ” აღმოაჩინა, რომ რესპონდენტთაგან ყველამ არ იცოდა, რას მოაწერა ხელი. უფრო მეტიც, ნაწილი გამჭვირვალობის მომხრეა და არა მოწინააღმდეგე.”

წამყვანის წარდგენის ტექსტით, სიუჟეტის შინაარსი ისეა წარმოჩენილი, რომ თითქოს შშმ პირების ნაწილმა ისე მოაწერა ხელი კანონპროექტის საწინააღმდეგო განცხადებას, რომ მისი შინაარსი არ იცოდა და შეცდომაში არიან შეყვანილი.

ამის დასასაბუთებლად სიუჟეტში არის ერთი რესპონდენტის აუდიო ჩანაწერი, რომელიც ამყარებს “ტვ იმედის” სიუჟეტის პათოსს, მაგრამ არ არის საკმარისი განსაზოგადებლად.

კანონპროექტის წინააღმდეგ გავრცელებულ შშმ პირთა განცხადებას, რომელსაც “ტვ იმედმა” ეს სიუჟეტი მიუძღვნა, ხელს დაახლოებით 70 სუბიექტი, მათ შორის, 15 ორგანიზაცია აწერს, ის ორგანიზაციები, რომლებიც წლებია, შშმ პირების საკითხებზე მუშაობენ, იცნობენ სფეროში არსებულ პრობლემებს, დაფინანსების წყაროებს, დონორების წვლილს მათ საქმიანობაში და ა.შ.

ამის  საპირწონედ, “ტვ იმედი” მხოლოდ ერთი რესპონდენტის, განმცხადებლის თქმით მანიპულაციურად მოპოვებულ აუდიო ჩანაწერზე დაყრდნობით ანზოგადებს საკითხს, და ამბობს, რომ შშმ პირების ნაწილმა არ იცოდა, რას მოაწერა ხელი, ისინი კანონპროექტს არ იცნობენ.

სიუჟეტში მანიპულაციურად, დაუსაბუთებლად არის წარმოდგენილი, რომ თითქოს შშმ პირებმა არ იცოდნენ განცხადების შინაარსი და ისე მოაწერეს მას ხელი, რაც განმცხადებლის მიერ სხდომაზე გაკეთებული განმარტებით, სიმართლეს არ შეესაბამება. ამას ადასტურებს ისიც, რომ შშმ-პირების ნაწილი ცალსახად გამოხატავენ თავიანთ ინდივიდუალურ პოზიციას განცხადებაზე ხელმოწერით და გავრცელდა საჯარო ფეისბუქ პოსტი, რომელშიც ისინი სიუჟეტში გამოთქმულ პოზიციას ეწინააღმდეგებიან.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტის მიერ ერთი რესპოდენტისგან მიღებული ინფორმაციის განზოგადება არის მანიპულაციური, მიკერძოებული მმართველი სახელისუფლებო ძალის სასარგებლოდ და ცალსახად არღვევს სიზუსტის, პატიოსანი ჟურნალისტის მოქმედების პრინციპებს.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტმა სხვა სადავო ფაქტებიც სათანადო მტკიცებულებების გარეშე გაახმაურა. მაგალითად, სიუჟეტში არ არის წარმოდგენილი მტკიცებულება, თუ რაზე დაყრდნობით ამბობს კორესპონდენტი, რომ დონორებს დაფინანსებულები შეცდომაში შეჰყავთ, მათ ატყუებენ და მათ სახელს პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ. სიუჟეტის მიხედვით ეს არის ჟურნალისტის მოსაზრება, რომელიც არ ეყრდნობა ეთიკის პრინციპების შესაბამისად გადამოწმებულ ინფორმაციას.

საბჭო მიიჩნევს, რომ სიუჟეტი არ არის დაბალანსებული, მასში ჭარბობს მმართველი ძალის წარმომადგენელთა განცხადებები, რომლის საპირწონედაც სიუჟეტში წარმოდგენილია ერთი ხელმომწერი ქალბატონის დამაბნეველი პოზიცია და მეორე რესპონდენტის თომა კაკაბაძის ინტერვიუს ფრაგმენტი, რომელიც არ არის გაჟღერებული ბრალდებების შესატყვისი და მის პოზიციას სრულად არ გამოხატავს, როგორც ეს მან საბჭოს სხდომაზეც თავად აღნიშნა.

სიუჟეტში დარღვეულია გონივრული ბალანსი წარმოდგენილ მხარეებს შორის, რაც საზოგადოებას უსპობს შესაძლებლობას, სრულად აღიქვან მოცემული ვითარება და ისე შეიქმნან წარმოდგენები თემასთან დაკავშირებით.

“ტვ იმედის” ჟურნალისტებმა მმართველი პოლიტიკური ძალის წევრებს მისცეს საშუალება, გამოეთქვათ დაუსაბუთებელი, გადაუმოწმებელი ბრალდებები განმცხადებლის მიმართ.

კერძოდ:

შალვა პაპუაშვილი: “რაც შეეხება შშმ პირებს, კიდე ერთხელ, ეს არის ტყუილი, მივმართავ ყველას, ყველას გატყუებენ დღეს ეს ორგანიზაციები, გატყუებენ, თითქოს რაღაცა გავლენა ამას შეიძლება ჰქონდეს შესაძლო დაფინანსებაზე. ეს არი ტყუილი.”

რატი იონათამიშვილი: “არ შეიძლება შეზღუდული შესაძლებლობის პოლიტიკური ინტერესებით გამოყენება და ამ მიმართულებით დეზინფორმაციის, არასწორი ინფორმაციის  გავრცელება ჩვენი საზოგადოებისთვის. სამწუხაროდ, გვაქვს ჩვენ დეზინფორმაციული განაცხადები ცალკეული პირების მხრიდან და ეს, ცხადია, არ გამოხატავს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პოზიციასა და შეხედულებებს.”

გიორგი ვოლსკი: “თუკი ვინმე აშინებს იმითი, რომ შშმ პირებს შეუწყდებათ დახმარება, ამის გამო, თუკი არ გააკეთებენ განცხადებას, ეს უზნეობაა, და ვინც ეხმარება და თან თანადგომას უცხადებს და ფინანსურად თუ ნებისმიერი სხვა პროგრამით ეხმარება შშმ პირებს, იმას ორდენი ეკუთვნის, მაგრამ როდესაც ცდილობ, რომ ამის შესახებ ინფორმაცია არ გამჟღავნდეს, გამოდის, რომ სხვა გეგმა გაქ. ან შშმ პირებს იყენებ იმ პოლიტიკური უზნეო მიზნებისათვის, რომელიც გაგაჩნია.”

სადავო სიუჟეტი ცალსახად მიკერძოებულია და შეესაბამება “ტვ იმედის” მიერ, ხელისუფლებისადმი არაერთგზის გამოხატულ მხარდამჭერ სარედაქციო პოლიტიკას. ამ სიუჟეტის მიზანია იმ ჯგუფის დისკრედიტაცია, რომელმაც გაბედა და ღიად, კოლექტიურად შეეწინააღმდეგა ე.წ. “აგენტების კანონის”  მიღებას.

“ტვ იმედის” ეს სიუჟეტი ქართული ოცნების  პოლიტიკის  საინფორმაციო მხარდაჭერის ნათელი მაგალითია, ეს ეწინააღმდეგება ეთიკური ჟურნალისტიკის ფუძემდებლურ პრინციპებს და ცალსახად პროპაგანდის ნაწილია.

ეთიკური მედიის ვალია, არ გაავრცელოს ინფორმაცია არცერთი პოლიტიკური ძალის ინტერესების გათვალისწინებით, და მხოლოდ მიუკერძოებლობის პრინციპით იხელმძღვანელოს, რაც მოცემულ შემთხვევაში სრულიად უგულებელყოფილია.

საბჭო მიიჩნევს, რომ მიკერძოებული და მანიპულაციური ტექსტების, გადაუმოწმებელი ფაქტების ერთობლიობით, ჟურნალისტმა პატივი არ სცა აუდიტორიას, გამოიჩინა არაკეთილსინდისიერება და დაარღვია ქარტიის პირველი პრინციპი.

მეხუთე პრინციპი.

“მედია ვალდებულია, შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არაზუსტი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.”

ქარტიის პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ ჟურნალისტს დაუდგინდეს მე-5 პრინციპის დარღვევა, აუცილებელია:

1. დადგინდეს, რომ პირველი პრინციპი დარღვეულია (არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელება);
2. საბჭო დარწმუნდეს, რომ ჟურნალისტმა ან მედიასაშუალებამ (რომლის სახელითაც გამოქვეყნდა ჟურნალისტური პროდუქტი) გაიგო არაზუსტი, დაუბალანსებელი ან გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო განმცხადებლის პრეტენზიის შესახებ.
3. ინფორმაცია არ შესწორდა სათანადოდ.

ქარტიის სამდივნომ, საქართველოს შეზღუდული შესაძლებლობის ქსელის განცხადება  სათანადო წესით გადაუგზავნა “ტვ იმედს”. აღნიშნული ქმნის პრეზუმფციას, რომ მოპასუხისათვის ცნობილი გახდა არსებული პრეტენზიის შესახებ.

ამასთან, სოციალურ ქსელში საჯაროდ გავრცელდა განმცხადებლისა და რესპონდენტის, თომა კაკაბაძის  პოზიცია სიუჟეტში გახმაურებულ ფრაზებსა და  ბრალდებებზე.

დამატებით, საბჭოს სხდომაზე სიუჟეტის ერთ-ერთმა რესპონდენტმა თომა კაკაბაძემ საბჭოს განუცხადა, რომ სადავო მასალის ეთერში გასვლის შემდეგ ხანგრძლივი საუბარი ჰქონდა “ტვ იმედის” ჟურნალისტთან და მასაც აუხსნა, რომ სიუჟეტის ეთიკურობასთან დაკავშირებით პრეტენზიები ჰქონდა.

ამ ყველაფრის ერთობლიობით, საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტს ჰქონდა საკმარისი საფუძველი, სიუჟეტში დაშვებული უზუსტობები შეესწორებინა, რაც არ მომხდარა.

სადავო სიუჟეტი  დღემდე ონლაინ არის ხელმისაწვდომი  და მას არ აქვს არანაირი მინიშნება, რომ გადაცემაში გავრცელებული ინფორმაცია არაზუსტია. ამასთან,  ქარტიის საბჭოს დასკვნით, დადგენილია პირველი პრინციპის (სიზუსტის) დარღვევა.

გამომდინარე აქედან, ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტმა თამარ შარიქაძემ დაარღვია ქარტიის მე-5 პრინციპი.

მეშვიდე პრინციპი.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.”

განმცხადებელი მიიჩნევს, რომ, როგორც სადავო სიუჟეტი, ისე მისი სათაური: “მოტყუებული შშმ პირთა ნაწილი”, შშმ პირთა შეურაცხმყოფელი და დამაკნინებელია. “ტვ  იმედმა”, განზრახ, ერთი რესპონდენტის ,,გაურკვეველი’’ პასუხი განაზოგადა განცხადების ხელმომწერ 70-მდე სუბიექტის უმრავლესობაზე, რომ მათაც არ იცოდნენ, რაზე აწერდნენ ხელს. შედეგად სიუჟეტში შშმ პირები და  განცხადებაზე ხელმომწერი მრავალწლიანი გამოცდილების მქონე უფლებადამცველი ორგანიზაციები წარმოაჩინეს ადვილად მართვად, მოსატყუებელ, უცოდინარ, არაკომპეტენტურ, დახმარების მიმღებ და მხოლოდ დაფინანსებაზე ორიენტირებულ პირებად/ორგანიზაციებად. განმცხადებლის პოზიციით, ამ ყველაფრით მათ წაახალისეს საზოგადოებაში შშმ პირებისა და მათი ორგანიზაციებისადმი სტერეოტიპების და სტიგმის გამყარება, წყალში ჩაყარეს წლების განმავლობაში შშმ პირთა დამოუკიდებელი ცხოვრების და უფლებების დაცვისკენ მიმართული ცნობიერების ამაღლების ათასობით კამპანიის შედეგები.

ევროპის საბჭოს სტრატეგიის შესაბამისად, “შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებს უფლება აქვთ ხელი მიუწვდებოდეთ და სრულყოფილად და თანასწორობის საფუძველზე სარგებლობდნენ ადამიანის უფლებებით, რაც დაცულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის, ევროპის სოციალური ქარტიისა და გაეროს კონვენციის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების შესახებ (UNCRPD1), ადამიანის უფლებათა ყველა სხვა საერთაშორისო დოკუმენტებით.” სტრატეგიაში აღნიშნულია, რომ უფლებების ხელმისაწვდომობა, როგორც ეს განსაზღვრულია UNCRPD-ში (მუხლი 9), არის წინაპირობა შშმ პირთათვის, რომ შეძლონ ისარგებლონ ადამიანის უფლებებით აქტიურად, მონაწილეობა მიიღონ და წვლილი შეიტანონ სრულად და თანაბრად საზოგადოებაში, იყვნენ დამოუკიდებლები და გააკეთონ არჩევანი ცხოვრების ყველა ასპექტთან დაკავშირებით.

დისკრიმინაცია შეიძლება დადგინდეს, როდესაც ადამიანს ეზღუდება გარკვეული უფლებები და შეზღუდული შესაძლებლობების საფუძვლით მას განსხვავებულად [უკეთესად ან უარესად] ეპყრობიან.

ქარტიის საბჭო მიიჩნევს, რომ სადავო სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზებით: "ადამიანებმა, რომლებიც კონკრეტულ კანონს აპროტესტებენ, მის წინააღმდეგ განცხადებას ავრცელებენ, არცერთი დოკუმენტის შინაარსი არ იციან და მათ პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებენ”; “დონორებს მათი დაფინანსებული ენჯეო სექტორი შეცდომაში შეჰყავთ და ამ გზით მათი ფინანსების დამალვას ცდილობენ. აგორებული კამპანია კი შეზღუდული შესაძლებლობის  მქონე პირთა სახელის გამოყენებას და მათ მოტყუებას ემსახურება”, დაირღვა ქარტიის მე-7 პრინციპი. საკითხის მსგავსი სახით გაშუქებამ გამოიწვია შშმ პირთა დისკრიმინაცია და ხელი შეუწყო მათ მიმართ სტიგმის, სტერეოტიპის გაძლიერებას, რომ შეზღუდული შესაძლებლობების გამო ისინი მარტივად ექცევიან სხვისი გავლენის ქვეშ. სიუჟეტის მიხედვით ისეა წარმოჩენილი, თითქოს შშმ პირებმა არ იციან იმ კანონის შინაარსი, რომელსაც აპროტესტებენ, შეცდომაში არიან შეყვანილი ვიღაცის მიერ, მათ იყენებენ, აშინებენ, რომ დაფინანსება შეუწყდებათ და ა.შ.

სიუჟეტში გამოყენებული ფრაზები ქმნის ისეთ წარმოდგენას, რომ თითქოს განცხადებაზე ხელმომწერებმა არ იციან, თუ რას მოაწერეს ხელი, რომ თითქოს ეს მათ ბრმად გააკეთეს. ეს ყოველივე კი მათ ნეგატიურ კონტექსტში წარმოაჩენს და საზოგადოებას უქმნის შთაბეჭდილებას, თითქოს შშმ პირები მათი შეზღუდული შესაძლებლობების გამო, მარტივად ექცევიან გავლენის ქვეშ და მარტივად სამართავები არიან.

ამ ყველაფრით სიუჟეტის ავტორმა ამ ჯგუფის მიმართ სტიგმის გაძლიერებას შეუწყო ხელი, რაც ცალსახად ქარტიის მე-7 პრინციპის დარღვევაა.

ასევე, სიუჟეტში ჩანს მმართველი გუნდის წარმომადგენლების დისკრიმინაციული განცხადებები: შალვა პაპუაშვილის მიმართვა შშმ პირების მიმართ, რომ “ყველას გატყუებენ”; “არ შეიძლება შეზღუდული შესაძლებლობის პოლიტიკური ინტერესებით გამოყენება”; “ ვინც … ეხმარება შშმ პირებს, იმას ორდენი ეკუთვნის, მაგრამ როდესაც ცდილობ, რომ ამის შესახებ ინფორმაცია არ გამჟღავნდეს, გამოდის, რომ სხვა გეგმა გაქ. ან შშმ პირებს იყენებ იმ პოლიტიკური უზნეო მიზნებისათვის, რომელიც გაგაჩნია”, რაც განსაკუთრებით საშიშია, ვინაიდან მათ შეიძლება მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინონ საზოგადოების იმ ნაწილზე, რომელთა ცნობიერებაშიც კვლავ არსებობს სტერეოტიპული დამოკიდებულება შეზღუდული შესაძლებლობების მიმართ.

ჟურნალისტი ვალდებულია, ერკვეოდეს, რას ნიშნავს დისკრიმინაცია და დისკრიმინაციის, სტიგმის წახალისება. მედიას არადისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბებასა და სტერეოტიპების შემცირებაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრია.

საბჭო დადგენილ პრაქტიკაში აღნიშნავს, რომ  მედია, შესაძლოა, მარტივად გახდეს სტერეოტიპების გაღრმავების ხელისშემწყობი, თუკი თითოეულ შემთხვევას სიფრთხილით არ მოეკიდება და გაშუქების კუთხესა თუ ტერმინოლოგიაზე არ იფიქრებს.

მედიასაშუალებები უნდა ცდილობდნენ, არ წაახალისონ არატოლერანტული, დისკრიმინაციული გარემოს ჩამოყალიბება. მედიას აქვს სოციალური პასუხისმგებლობა, არა მხოლოდ არ გაამძაფროს დისკრიმინაცია, არამედ საინფორმაციო ქმედებებით ხელი შეუწყოს საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური შიშებისა და ზიზღის წინააღმდეგ ბრძოლას. 

საბჭო აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტი ვალდებულია, გაემიჯნოს  დისკრიმინაციულ, სტერეოტიპულ გამონათქვამებს და არ შეუწყოს ხელი მათ გაღრმავებას, რაც მოცემულ სიუჟეტში დარღვეულია და ჟურნალისტის გამონათქვამები თავად არის დისკრიმინაციის შემცველი. ამასთან, თავად სიუჟეტიც გაჯერებულია მმართველი ძალის დისკრიმინაციული კომენტარებით.

სარეზოლუციო ნაწილი

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე:

თამარ შარიქაძემ დაარღვია ქარტიის 1-ელი,, მე-5 და მე-7 პრინციპები.

27 ივლისს ქარტიის საბჭომ განიხილა საქართველოს შეზღუდული შესაძლებლობის ქსელის განცხადება “ტვ იმედის” ჟურნალისტის თამარ შარიქაძის წინააღმდეგ.

Სადავო მასალა ეთერში 2024 წლის 5 აპრილს გავიდა, რომელშიც წარმოჩენილი იყო, რომ თითქმოს შშმ პირების ნაწილი განზრახ შეცდომაში იყო შეყვანილი ე.წ. აგენტების კანონთან დაკავშირებით. განმცხადებლის პოზიციით, ჟურნალისტმა ინფორმაცია მანიპულაციურად და არასწორად გააშუქა.

მოპასუხე ჟურნალისტი სხდომას არ დასწრებია და არც თავისი შეპასუხება წარმოუდგენია წერილობით.

ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სადავო მასალაში ჟურნალისტმა დაარღვია ქარტიის პირველი, მე-5 და მე-7 პრინციპები.